Ναός Επικουρείου Απόλλωνος. Ένα από τα ωραιότερα ελληνικά μνημεία ( Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης*)
Ένα κομμάτι του βουνού, πέτρα από την πέτρα του.
Επικούρειος Απόλλων Βασσών. Κυριαρχεί σ` ένα ορεινό, μοναχικό Αρκαδικό τοπίο.
Ναών δ` όσοι πελοποννησίοις εισί, μετά γε τον εν Τεγέα προτιμώτο ούτος αν του λίθου τε ες κάλλος και της αρμονίας ένεκα. Παυσανίας 8, 41, 8.
Ο Παυσανίας, θεωρεί το ναό του Απόλλωνα, δεύτερο, μετά το ναό της Αλέας Αθηνάς της Τεγέας, πελοποννησιακό ναό σε κάλλος και αρμονία και αναφέρει ότι ο αρμονικός, περικαλλής ναός, είναι έργο του Ικτίνου του αρχιτέκτονα του Παρθενώνα. Η χρονική απόσταση της επίσκεψης του περιηγητή Παυσανία από την κατασκευή του ναού ξεπερνά τα 550 χρόνια άρα η άποψη του για τον Ικτίνο είναι δεκτή με επιφυλάξεις.
Ο Ναός του Επικουρείου Απόλλωνα Βασσών.
Δωρικός ναός των Βασσών ή της Φιγαλείας στα όρια των νομών Ηλείας, Μεσσηνίας και Αρκαδίας, 14 χιλιόμετρα από την Ανδρίτσαινα. Ο ναός βρίσκεται σε υψόμετρο 1131 μ. στα Αρκαδικά βουνά, στο όρος Κωτύλιο. Είχε κτιστεί για να τιμηθεί ο Επικούρειος Απόλλων, κατά πάσαν πιθανότητα στο διάστημα 450 – 425 π. Χ.
Το κύριο υλικό δόμησης του ναού είναι ο τοπικός γκρίζος, σκληρός, στρωσιγενής ασβεστόλιθος. Οι στρώσεις στο πέτρωμα δομής και η μειωμένη του αντοχή απετέλεσαν με τα χρόνια και τους παγετούς ένα από τα ευαίσθητα θέματα που συνέβαλαν στη φθορά του οικοδομήματος. Εκτός από τον τοπικό στρωσιγενή, γκρίζο ασβεστόλιθο, που υπήρξε το κύριο υλικό δομής του ναού, χρησιμοποιήθηκε και μάρμαρο, κυρίως στο γλυπτικό διάκοσμο.
Ο ναός έχει 6 κίονες στις στενές όψεις και 15 στις μακρές. Οι διαστάσεις του είναι 14,65 Χ 38.30 μ. Τα αετώματα έχουν χαθεί από την αρχαιότητα ενώ η συνεχής ιωνική εσωτερική ζωφόρος εικονογραφεί δύο κύκλους μυθολογικών θεμάτων: Αμαζονομαχία και μάχη Κενταύρων και Λαπιθών. Όλες οι ανάγλυφες πλάκες της ζωφόρου αφαιρέθηκαν από τον Επικούρειο Απόλλωνα το 1812 και εκτίθενται στο Βρετανικό Μουσείο.
Ιδιομορφίες, μορφολογικές ιδιαιτερότητες και ιδιοτυπίες του ναού:
Ισχυρότατον ανάγκη· κρατεί γαρ πάντων. Θαλής ο Μιλήσιος.
Ανάγκα και Θεοί πείθονται. Σιμωνίδης ο Κείος.
Ουδείς ανάγκης μείζον ισχύει νόμος. Μένανδρος.
Ο προσανατολισμός του ναού είναι προς Βορρά, και όχι προς την Ανατολή, όπως συνηθίζεται σχεδόν σ` όλους τους ναούς. Δεν έχει το συνηθισμένο προσανατολισμό Α-Δ, αλλά Β-Ν. Αυτό μπορεί να συνδέεται με θρησκευτικούς λόγους της αρχαίας Αρκαδίας και του λεγόμενου Υπερβόρειου Απόλλωνα. Η προσωπική μου άποψη, που προέκυψε από ακριβείς μετρήσεις και σχεδιάσεις του ανάγλυφου της περιοχής γύρω από τον ναό, για την τοποθέτηση του κτίσματος, έχει να κάνει με πρακτικούς λόγους χωροθέτησης του μνημείου και την ύπαρξη παλιότερων ναών στην ίδια θέση. ( βλ. Θέατρο Θορικού όπου διαπιστώνουμε πόσο εύκολα η ελληνική αρχιτεκτονική μπορούσε να προσαρμοστεί στις ανάγκες, βάζοντας στην άκρη το μνημειώδες στιλ.) Ανάγκᾳ δ᾿ οὐδὲ θεοὶ μάχονται, Σιμωνίδης ο Κείος. Αν το έδαφος δεν άφηνε περιθώρια για άλλη θέση τότε αυτή η μέγιστη πραγματικότητα- ανάγκη θα πείσει και τον ίδιο τον Απόλλωνα που για χάρη του κτίζεται αυτός ο ναός.
– Ο ναός έχει 6 κίονες στις στενές όψεις και 15 στις μακρές ( 6Χ 15), αντί για 13 ( 6Χ13), που επέβαλε η ναοδομία της κλασσικής εποχής. Έτσι, η μορφή του είναι περισσότερο επιμήκης, όπως στους αρχαϊκούς ναούς.
-Πέντε ζεύγη ιωνικών ημικιόνων διατάσσονται εσωτερικά στον ανατολικό και δυτικό τοίχο του σηκού. Πάνω από τα κιονόκρανα αναπτύσσεται ο ιωνικός θριγκός με συνεχή ζωφόρο μήκους 31 μ. με 23 μαρμάρινες πλάκες. Ποιοι έβλεπαν και θαύμαζαν αυτήν την εσωτερική ζωφόρο; Στις 12, από τις 23, πλάκες της ζωφόρου απεικονίζεται η Αμαζονομαχία ενώ στις άλλες 11 η Κενταυρομαχία. Στην ανασκαφή του 1812 οι πλάκες βρέθηκαν καταπλακωμένες στο σηκό από τα υπερκείμενα αρχιτεκτονικά μέλη. Το 1815 μεταφέρθηκαν στο Βρετανικό Μουσείο, όπου μπορεί να τις θαυμάσει ο κάθε επισκέπτης.
Λίγα χρόνια πριν ο Φειδίας τοποθέτησε τη ζωφόρο στον Παρθενώνα πάνω, γύρω και εξωτερικά του σηκού, τον οποίο περιέτρεχε η ζωφόρος με μήκος 160 μ.
-Στο πίσω μέρος του σηκού, πίσω από το αξονικό στήριγμα με το κορινθιακό κιονόκρανο, στο νότιο άκρο, υπήρχε ένα είδος αδύτου όπου δέσποζε το άγαλμα του θεού Απόλλωνα με ύψος 6.60 μ.
-Ένα άνοιγμα μεγάλων διαστάσεων στον ανατολικό τοίχο του σηκού επέτρεπε την απρόσκοπτη θέαση προς την κορυφή του Λύκαιου όρους, ιερού βουνού για τους Αρκάδες. Το πλάγιο αυτό άνοιγμα, εντελώς πρωτοποριακό και ασυνήθιστο επέτρεπε τον άπλετο φωτισμό του λατρευτικού αγάλματος του Απόλλωνα.
-Μέγας νεωτερισμός σε σχέση με την αντίληψη του εσωτερικού χώρου των ελληνικών ναών είναι ο λαμπρός ανατολικός φωτισμός, μέσω του ανοίγματος, στον σηκό.
-Οι βάσεις των ιωνικών κιόνων και τα κιονόκρανα με τις μοναδικές και ιδιαίτερες γεωμετρικές χαράξεις.
-Το αξονικό κορινθιακό στήριγμα με το εντελώς πρωτότυπο, νέο αρχιτεκτονικό μέλος: Το κορινθιακό κιονόκρανο που εφαρμόζεται εδώ για πρώτη φορά και εισάγει τόσο πρώιμα τον κορινθιακό ρυθμό στην αρχαία ελληνική αρχιτεκτονική. Ο νέος ρυθμός, ο κορινθιακός, εμφανίζεται κυρίως τον 4ο αι όπου θα διαδοθεί, θα αξιοποιηθεί καλλιτεχνικά και θα αποκτήσει την πλήρη του ανάπτυξη. Δυστυχώς το πρώιμο κορινθιακό κιονόκρανο του Επικουρείου Απόλλωνα δεν σώθηκε και μας είναι γνωστό από τα σκίτσα του Γερμανού αρχιτέκτονα και αρχαιολόγου Haller von Hallerstein, 1774- 1817. Τα σχέδια αυτά έγιναν το 1811, τη χρονιά που χάθηκε το συγκεκριμένο υπερπολύτιμο αρχιτεκτονικό μέλος. Θραύσματά του βρίσκονται στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών.
-Οι αναλογίες της κατόψεως εσωτερικά και εξωτερικά του ναού.
-Σε αντίθεση με τον γενικό κανόνα της εφαρμογής καμπυλοτήτων στο στυλοβάτη, εδώ δεν υπάρχουν.
-Πάλι σε αντίθεση με τον γενικό κανόνα της εφαρμογής κλίσεων στους κίονες εδώ δεν υπάρχουν.
-Η εφαρμογή ρομβοειδών φατνωμάτων είναι σπουδαία τεχνική λύση αλλά και νεωτερισμός. Αποδεικνύεται έτσι η εφαρμογή μιας σοβαρής αρχιτεκτονικής σύνθεσης, η ύπαρξη υψηλού καλλιτεχνικού και τεχνικού προσωπικού και η παρουσία ενός καινοτόμου, τολμηρού, έμπειρου αρχιτέκτονα.
-Ο ναός είναι το πρώτο κτίσμα, και το μόνο μέχρι σήμερα, που έχει χρησιμοποιήσει και τους τρεις ρυθμούς: Δωρικό, ιωνικό, κορινθιακό της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής.
– Τα προβλήματα για την ανεπαρκή θεμελίωση και τη στέγαση του σηκού δεν έχουν λυθεί.
– Για την κατασκευή του έχει χρησιμοποιηθεί ανοιχτόχρωμος γκρίζος τοπικός ασβεστόλιθος, ενώ ορισμένα μέρη της οροφής, τα κιονόκρανα του σηκού, ο γλυπτός διάκοσμος, φατνώματα, κεράμωση… είναι από μάρμαρο Δολιανών.
– Ο ναός είναι δωρικού ρυθμού, περίπτερος, δίστυλος εν παραστάσιν, με πρόναο, σηκό, άδυτο και οπισθόδομο.
-Στο ναό εργάστηκα από το 1976 μέχρι τις αρχές του 1978 ως μέλος της Ομάδας Εργασίας με επικεφαλής τον αρχιτέκτονα- αρχαιολόγο Αργύρη Πετρονώτη. Υπήρχε και η Επιτροπή Συντήρησης και Αποκατάστασης του ναού, από το 1975, με πρόεδρο τον Γενικό Επιθεωρητή Αρχαιοτήτων και Διευθυντή του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου Αθηνών Νίκο Γιαλούρη, τον αρχιτέκτονα- αρχαιολόγο- αναστηλωτή Γιάννη Τραυλό, τον καθηγητή Αρχιτεκτονικής Ε.Μ.Π. και αναστηλωτή Χαράλαμπο Μπούρα κ.α. Το 1978 μετατέθηκα στην Ακρόπολη της Αθήνας, για την αποτύπωση και μελέτη του αρχαίου θεάτρου του Διονύσου ως συνεργάτης του αρχιτέκτονα- αναστηλωτή Wolfgang Wurster ( 1937- 2003). Στην Ακρόπολη παρέμεινα 34 χρόνια, μέχρι το 2012.
– Το ναό περιέτρεχε εξωτερικά δωρική ζωφόρος με μετόπες και τρίγλυφα. Οι μετόπες δεν είχαν ανάγλυφα ενώ ανάγλυφη διακόσμηση είχαν μόνο οι εσωτερικές μετόπες των στενών πλευρών. Οι έξι μετόπες του πρόναου απεικόνιζαν την επιστροφή του Απόλλωνα στον Όλυμπο από τις Υπερβόρειες χώρες ( ίσως γι` αυτό ο προσανατολισμός του ναού είναι προς Βορρά), του δε οπισθόδομου την αρπαγή των κορών του βασιλιά της Μεσσηνίας Λεύκιππου, από τους Διόσκουρους.
– Ο γλύπτης της ζωφόρου, υποστηρίζουν κάποιοι μελετητές, ότι ήταν ο Παιώνιος, γνωστός από την περίφημη Νίκη ( Νίκη του Παιωνίου) που εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ολυμπίας.
– Το 1987 ο ναός στεγάστηκε ώστε να προστατευθεί κυρίως από τις θραύσεις που προκαλεί στο ευαίσθητο στρωσιγενές πέτρωμα ο παγετός και η καταστροφική διαστολή. Το στέγαστρο θα απομακρυνθεί μετά την ολοκλήρωση των αναστηλωτικών επεμβάσεων και εργασιών συντήρησης.
-To μνημείο αυτό, είναι το δεύτερο καλύτερα σωζόμενο της κλασικής αρχαιότητας, μετά το ναό του Ηφαίστου και της Αθηνάς ( το λεγόμενο Θησείον).
-Η περιοχή του ναού ήταν η πρώτη ελληνική τοποθεσία που εγγράφηκε στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς το1986.
Τι γράφει για τον Επικούρειο Απόλλωνα ο Νίκος Καζαντζάκης ( 1883- 1957), στο τελευταίο βιβλίο του « Αναφορά στον Γκρέκο» σ. 196-198. κεφ. ΙΖ, εκδ. Ελένη Καζαντζάκη, 6η έκδοση, Αθήνα.
Ύστερα από λίγες μέρες χάρηκα ένα άλλο τοπίο: Περνάς ένα ξεροπόταμο ισκιωμένο με πλατάνια, λουλουδισμένο με λυγαριές (1), ανεβαίνεις ένα αυστηρό βουνό, μοσκομυρισμένο με θρούμπα και θυμάρι (2), χωρίς χωριό, χωρίς ανθρώπους, χωρίς κατσίκες και πρόβατα, έρημο (3). Και ξάφνου σ` ένα απογύρισμα του βουνού, υψώνεται αναπάντεχα μπροστά σου ο ξακουστός ναός του Απόλλωνα στις Βάσες (4), στην καρδιά της Πελοπόννησος. Ευτύς ως τον αντικρίσεις, καμωμένος όπως είναι με τις ίδιες γκρίζες πέτρες του βουνού, νιώθεις τη βαθιάν ανταπόκριση του τοπίου και του ναού( 5). Σαν ένα κομμάτι του βουνού, πέτρα από την πέτρα του, φαντάζει ο ναός, αξεχώριστα σφηνωμένος ανάμεσα στους βράχους, βράχος κι αυτός, μα βράχος που πέρασε από πάνω του το πνέμα. Έτσι πελεκημένες και τοποθετημένες οι κολόνες τούτες του ναού εκφράζουν την ουσία όλης ετούτης της βουνίσιας αυστηρότητας κι ερημίας. Θαρρείς πως είναι η κεφαλή του τοπίου, η ιερή γυροτραφισμένη περιοχή, όπου μέσα προφυλαγμένος αγρυπνάει ο νους του. ( 6).
Κι εδώ η αρχαία τέχνη, συνεχίζοντας κι εκφράζοντας τέλεια το τοπίο, δε σε ξαφνιάζει. Πιτήδεια, ήρεμα, από μονοπάτι ανθρώπινο, σε ανεβάζει, χωρίς να λαχανιάσεις στην κορυφή. Σα να λαχτάριζε από αιώνες μέσα στους σκοτεινούς όγκους του αλάκερο το βουνό να εκφραστεί, και μόλις απόχτησε το ναό τούτον του Απόλλωνα, αλάφρωσε. Αλάφρωσε, θέλω να πω πήρε νόημα, και χάρηκε.
Το καταλάβαινα κάθε μέρα και καλύτερα περπατώντας στην ελληνική γης, ο ελληνικός πολιτισμός δεν ήταν ένας μετέωρος, υπερφυσικός ανθός, ήταν ένα δέντρο που είχε ριζώσει βαθιά στη γης κι έτρωγε λάσπη και την έκανε ανθούς. Κι όσο πιο πολλές λάσπες έτρωγε τόσο κατεργάζουνταν και πιο πλούσια την άνθιση του. Η περίφημη αρχαία απλότητα, η ισορρόπηση κι η γαλήνη δεν ήταν οι φυσικές ακοπίαστες αρετές μιας απλής ισορροπημένης ράτσας. Ήταν δύσκολοι άθλοι, λάφυρα από οδυνηρούς επικίντυνους αγώνες. Πολύπλοκη και τραγική είναι η ελληνική γαλήνη, ισορρόπηση από άγριες αντιμαχόμενες δυνάμες που κατόρθωσαν, ύστερα από πολύμοχτη, πολύχρονη πάλη, να φιλιώσουν. Να φτάσουν εκεί που λέει ένας Βυζαντινός μυστικός, στην απροσπάθεια, δηλαδή στην κορφή της προσπάθειας.
Ότι αλαφρώνει κι εξαϋλώνει τα βουνά, τα χωριά, τα χώματα της Ελλάδας είναι το φως. Το φως στην Ιταλία είναι μαλακό, γυναικίσιο, το φως της Ιωνίας γλυκό πολύ, γεμάτο ανατολίτικες λαχτάρες, στην Αίγυπτο πηχτό και φιλήδονο. Το φως στην Ελλάδα είναι όλο πνέμα. Μέσα στο φως αυτό κατόρθωσε ο άνθρωπος να δει καθαρά, να βάλει τάξη στο χάος και να το κάμει κόσμο. Και κόσμος θα πει αρμονία.
Μια γριούλα πρόβαλε από το διπλανό καλυβάκι του φύλακα. Κρατούσε στη φούχτα της δυο σύκα κι ένα τσαμπί σταφύλι. Ήταν τα πρώτα που ωρίμασαν στο υψηλό τούτο οροπέδιο κι ήθελε να μου τα κάμει δώρο. Γλυκιά, αδύνατη, γελαστή γριούλα που σίγουρα θα γυάλιζε στα νιάτα της.
-Πως σε λένε, κυρά μου, τη ρωτώ.
-Μαρία.
Μα ως είδε να πιάνω το μολύβι να σημειώνω τ` όνομα της, άπλωσε το σταφιδιασμένο χέρι να με σταματήσει.
-Μαριγίτσα… ξανάπε, σα να φοβόταν μήπως δεν άκουσα.
Χάρηκα να δω να ριζώνει και στο πιο σαράβαλο κορμί η γυναίκεια θηλύτητα.
-Και τι `ναι εδώ, τη ρωτώ.
-Έ, δε βλέπεις, πέτρες.
– Και γιατί έρχουνται από την άκρα του κόσμου και τις βλέπουν;
-Είσαι ξένος, με ρωτάει.
-Όχι, Έλληνας.
Πήρε θάρρος η γριούλα, σήκωσε τους ώμους:
-Κουτόφραγκοι! Έκαμε κι έσκασε στα γέλια.
Δεν ήταν η πρώτη φορά που έβλεπα τις γριές που φυλάγουν αρχαίους ναούς ή ξακουστές εκκλησίες με θαματουργά κονίσματα να γελούν άπιστες με τους αγίους ή με τους αρχαίους μαρμαρένιους δαιμόνους που φύλαγαν. Τους συναναστρέφουνταν μαθές κάθε μέρα και τους είχαν πάρει τον αέρα.
Η γριά Μαριγίτσα με κοίταζε ευχαριστημένη να τσιμπολογώ το ξινούτσικο σταφύλι που με φίλεψε.
-Και τι ιδέαν έχεις, τη ρωτώ για να την πειράξω, για τα πολιτικά;
-Έ, παιδί μου, μου αποκρίθηκε με απροσδόκητη περφάνια, έ παιδί μου, εμείς εδώ είμαστε πολύ αψηλά, αλάργα από τον κόσμο, και δεν ακούμε τη βουή του.
«Εμείς», δηλαδή «ο ναός κι εγώ». Έλεγε «αλάργα» με τον περήφανο τόνο που θα `λεγε «πιο απάνω». Χάρηκα. Περισσότερο κι από το ναό, τούτη η φράση της γριάς χόρτασε την καρδιά μου.
Γύριζα κάτω από τις κολόνες, είχε βρέξει προχτές και το νερό ακινητούσε ακόμα κατακάθαρο μέσα στις γούβες στα σπασμένα μάρμαρα. Έσκυβα κι έβλεπα απάνω στο νερό να περνούν σα φαντάσματα άσπρα φουφουδωτά σύννεφα. Είχα διαβάσει πως κάποτε, στη Μακρινήν Ανατολή, όμοια, σε μια γούβα νερό, που από πάνω της περνούν τα σύννεφα, προσκυνούν τη θεότητα.
Φράσεις του Νίκου Καζαντζάκη για το Ναό του Απόλλωνα και την περιοχή του, ψηλά στα Αρκαδικά βουνά:
-Βράχος που πέρασε από πάνω του το πνεύμα.
-Ότι αλαφρώνει κι εξαϋλώνει τα βουνά, τα χωριά, τα χώματα της Ελλάδας είναι το φως.
-Ο ελληνικός πολιτισμός δεν ήταν ένας μετέωρος, υπερφυσικός ανθός, ήταν ένα δέντρο που είχε ριζώσει βαθιά στη γης.
-Η αρχαία τέχνη, συνεχίζοντας κι εκφράζοντας τέλεια το τοπίο, δε σε ξαφνιάζει.
-Το φως στην Ελλάδα είναι όλο πνεύμα. Μέσα στο φως αυτό κατόρθωσε ο άνθρωπος να δει καθαρά, να βάλει τάξη στο χάος και να το κάμει κόσμο. Και κόσμος θα πει αρμονία.
(1). Καλοκαιρινή επίσκεψη του Νίκου Καζαντζάκη στον Επικούρειο Απόλλωνα Βασσών την πρώτη δεκαετία του 20ου αι. Η εποχή συνάγεται από την περιγραφή του συγγραφέα που μας μιλά για σύκα και σταφύλια, που του προσφέρει η ηλικιωμένη φύλακας του ναού, οι ανθισμένες λυγαριές, ένας ξεροπόταμος. Όσο για την πρώτη δεκαετία του 20ου αι μας βοηθά ο συγγραφέας που αναφέρει ότι έκανε αυτήν την εκδρομή αμέσως μόλις πήρε το πτυχίο της Νομικής.
(2). Το κατακαλόκαιρο τα μυρωδικά αυτά φυτά κάτω από τον καυτό ήλιο αφήνουν λίγο από το άρωμα τους για να μην τα κάψει ο ήλιος. Του προσφέρουν ότι πολυτιμότερο έχουν. Τυχερός ο πεζολάτης που «κολυμπά» μέσα στη θάλασσα αυτήν των αρωμάτων της θρούμπας, του θυμαριού και της ρίγανης.
(3) Πράγματι η περιοχή είναι καλά προφυλαγμένη από τις δόλιες ανθρώπινες παρεμβάσεις.
(4). Ο ναός των Βασσών ή της Φιγαλείας είναι εντυπωσιακός. Οι επισκέπτες κατακλύζονται από μοναδικά συναισθήματα καθώς ο ναός «βασιλεύει» στα αρκαδικά βουνά, μόνος και κυρίαρχος σ` ένα ορεινό, μοναχικό τοπίο ρίγανης, θυμαριού και θρούμπας. Χωριά, ούτε καν στάνες, δεν έχει κοντά του. Η κωμόπολη Ανδρίτσαινα βρίσκεται περίπου 14 χιλιόμετρα μακριά του. Μακριά είναι και τα χωριά Δραγώι, Σκληρού και Αμπελιώνα. Τα τρία αυτά χωριά και η Ανδρίτσαινα κάλυπταν ανέκαθεν τις ανάγκες για εργατικό και φυλακτικό προσωπικό του ναού.
(5). Αυτή η ανταπόκριση είναι από τα μεγάλα χαρίσματα της αρχαίας ελληνικής αρχιτεκτονικής. Αποκορύφωμα τα αρχαία ελληνικά θέατρα.
(6). Καζαντζακική, ποιητική, φιλοσοφική περιγραφή του ναού και της περιοχής του.
-Ίσως το φως νάναι μια νέα τυραννία. Ποιος ξέρει τι καινούργια πράγματα θα δείξει. Κ.Καβάφης.
Σε ηλικία 82 ετών, απεβίωσε ο Νίκος Στρατογιαννάκης λόγω νοσοκομειακής λοίμωξης, μετά από νοσηλεία στο 251 Γ.Ν.Α. για ζητήματα υγείας που τον ταλαιπωρούσαν εσχάτως.
Γέννημα – θρέμμα του Αμιρά Βιάννου ανήκει στη γενιά του πολέμου και του Ολοκαυτώματος. Έζησε, μαζί με τον αδελφό του Μανώλη, δύσκολα παιδικά χρόνια με ανείπωτες στερήσεις, αλλά με αξιοπρέπεια και αγωνιστικότητα, αντλημένη από τους φτωχούς αγρότες γονείς του, κατόρθωσε να αποφοιτήσει από το Γυμνάσιο Βιάννου. Ακολούθησε η θητεία στην πατρίδα, η σκληρή βιοπάλη στην Αθήνα, με μόνα στηρίγματα την εργατικότητα, την υπομονή και την ελπίδα ενός καλύτερου μέλλοντος.
Σταδιοδρόμησε ως τεχνικός της πολιτικής Αεροπορίας και καταξιώθηκε ως ένας ακόμη Βιαννίτης που μετέβαλε τις δυσκολίες της ζωής και του τόπου του σε περηφάνεια και προκοπή.
Δημιούργησε μαζί με τη σύζυγό του Ξένη επί 55 χρόνια μια εξαίσια οικογένεια, με τους δυο γιούς του, τον Γιώργο και τον Γιάννη, να έχουν δεχθεί τα νάματα των αξιών του πατέρα τους και την αμέριστη αγάπη του για τον γενέθλιο τόπο του. Απέκτησε τρία εγγόνια, τον Νίκο, την Ξένια και τον Ντίνο.
Μεγάλη του αγάπη οι μαντινάδες, που με την πληθωρική προσωπικότητά του απήγγελνε αδιάκοπα, όπου βρισκόταν, με φίλους και συγγενείς που τον αγάπησαν και ταύτισαν τον Νίκο με την καλοσύνη και την Κρήτη.
Η κηδεία του θα τελεστεί τη Δευτέρα 11/04/2022 στις 16:30 στον Ιερό ναό Μεταμορφώσεως του Σωτήρος στο Ελληνικό (Σούρμενα)
Παρασκευή 1.4.22 Ο Θάνατος του Δαβάκη (από Ν.Γ.)
Ο χαμός των ηρώων
Στα τέλη του 1942 οι Ιταλοί για να κάμψουν την αντίσταση των Ελλήνων, συνελάμβαναν σε διάφορα μέρη της Ελλάδος αξιωματικούς, τους οποίους συγκέντρωσαν στην Πάτρα το Γενάρη του 1943. Ανάμεσα στους 152 Έλληνες αξιωματικούς, ήταν και έφεδροι διαφόρων επαγγελμάτων, όπως γιατρών, δικηγόρων, φαρμακοποιών, μηχανικών, εμπόρων, αγρονόμων, βιομηχάνων, γεωπόνων, τελωνιακών και δασκάλων.
Ο αξιωματικός του Ιππικού, Ηρακλής Γκερλιώτης, όμηρος στην τραγική αυτή αποστολή, άφησε πριν φύγει από τον μάταιο τούτο κόσμο, γραπτή την προσωπική του μαρτυρία για το ναυάγιο.
Το απόγευμα της 20-1-1943 μας μετέφεραν επι του Ιταλικού ατμοπλοίου “Citta Di Genova”, όπερ ανεχώρησε τας νυκτερινάς ώρας και την πρωίαν της επομένης έστρεψε απο το ύψος της Κερκύρας προς Ιταλίαν. Την 14ην ώραν ευρισκόμενοι εις το ύψος της νήσου Σάσωνος της Αλβανίας, εδέχθημεν την πρώτην τορπίλην απο Αγγλικόν υποβρύχιον και ακινητοποίησε το πλοίον, επί του οποίου εκτός των Ελλήνων ευρίσκοντο άνω των 800 Ιταλών στρατιωτών, τυγχάνοντες αδειούχοι. Εξεδηλώθη πανικός, ο οποίος εμεγάλωσε διότι οι Ιταλοί ναύτες κατέλαβαν τις βάρκες και απομακρύνθηκαν του πλοίου. Οι ελάχιστοι εναπομείναντες έρριπταν εις την θάλασσαν τας σωσιβίους λέμβους. Οι πρώτοι που ερρίφθησαν εις την θάλασσαν εφοδιασμένοι με ατομικά σωσίβια και ανερριχήθησαν εις τας ελαστικάς λέμβους ήρχισαν να απομακρύνονται του πλοίου. Ερρίφθη κατόπιν και η δευτέρα τορπίλη, η οποία εβύθισε αμέσως το πλοίον, όπου ευρίσκοντο οι περισσότεροι των επιβατών Ελλήνων και Ιταλών, οίτινες επνίγησαν παρασυρθέντες απο την δύνην του βυθισθέντος πλοίου.
Μεταξύ αυτών δυστυχώς και ο ηρωικός συνταγματάρχης της Πίνδου, Κων. Δαβάκη, εις τον οποίον ο πλοίαρχος Βιβάλντι Πάλμα που πνίγηκε κι αυτός, προσέφερε ιδιαιτέρως των λοιπών αξιωματικών το μεσημβρινόν γεύμα. Λόγω του καλού καιρού κατά την ημέραν εκείνην και την έγκαιρον αποστολήν μικρών πλοιαρίων από τη νήσο Σάσωνα υπο των Ιταλών συνελέγησαν οι ναυαγοί Έλληνες και Ιταλοί. Εκ του ελέγχου μεταξύ των Ελλήνων αξιωματικών, εξακριβώθηκαν 71 πνιγέντες και 81 διασωθέντες… Η οδύσσεια των διασωθέντων εξακολουθεί δια της μεταφοράς των εις διάφορα στρατόπεδα συγκεντρώσεως, επί 3 και ½ έτη. Εις την Ιταλίαν, η συμπεριφορά των αρχών ήταν πολύ καλή
Η επαναλειτουργία του Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής “Ο Διαβάτης” συντελέστηκε παρά τις δυσκολίες!
Το κλίμα που επικράτησε κατά τη χθεσινή συνεστίαση του Συλλόγου “Ο Διαβάτης”, σε γνωστό κέντρο της Αθήνας, όπου βρέθηκαν και πάλι από κοντά μετά από περίπου δύο χρόνια λόγω της πανδημίας, ήταν σύμφωνα με τους διοργανωτές… απίθανο, το κέφι έντονο ενώ η ανάγκη του κόσμου να προχωρήσει τη ζωή του… έφερε μια αξιόλογη συμμετοχή περίπου 160 ατόμων!
Την εκδήλωση συνόδευσε με το πρόγραμμα του το συγκρότημα του Μανώλη Πετράκη προτρέποντας τους πάντες να χορέψουν!
Στα αξιοσημείωτα το χορευτικό συγκρότημα του Συλλόγου με δασκάλους και πρωτοχορευτές τη Μαρία και τον Μάνο Πανακάκη.
Ένα γνήσιο Βιαννίτικο γλέντι για όσους αψήφισαν το πολικό ψύχος και την πρωινή χιονόπτωση σητν πρωτεύουσα!
Την εκδήλωση τίμησαν προσωπικότητες απ’όλο το φάσμα της κοινωνικής και πολιτιστικής ζωής των Κρητών της Αθήνας.
Τρίτη 8.3.22 … Όταν, παιδί μου, οι Γερμανοί έφευγαν, τους προφυλάξανε οι Εγγλέζοι!”: Όλη η αλήθεια για την παραμονή του ναζιστικού στρατού στα Χανιά και μετά τη συνθηκολόγηση της 10ης Μαΐου 1945
Της Άννας Μανουκάκη – Μεταξάκη
Ένα ιστορικό γεγονός του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που προβληματίζει το μελετητή είναι η παραμονή στα Χανιά (Οχυρά Θέση Χανίων) 15.000 γερμανών στρατιωτών και 5.000 ιταλών μελανοχιτώνων, μετά την αποχώρηση των ηττημένων Γερμανών από την Ελλάδα, επί 9 μήνες (15-10-1944 ως τέλος Ιουνίου 1945).
Μάλιστα, από τις 11 Μαΐου στα Χανιά συμπεριφέρονται σαν κατακτητές προς τους κατοίκους, ενώ είχε υπογραφεί η συνθηκολόγηση στη Βίλα Αριάδνη της Κνωσού (10-5-1945) και οι Γερμανοί είχαν παραδοθεί ως ηττημένοι στους Βρετανούς, αν και από τον Οκτώβριο του 1944 η Ελλάδα, στην οποία ανήκε η Κρήτη, ήταν ένα ελεύθερο κράτος.
Ο αγνός αγωνιστής της Εθνικής Αντίστασης Κίμων Ζωγραφάκης μου είπε πριν αρκετά χρόνια την άποψή του για το παραπάνω θέμα, την οποία κατέγραψα και τη διαβάζω συχνά :
«… Όταν, παιδί μου, οι Γερμανοί έφευγαν, τους προφυλάξανε οι Εγγλέζοι, για το συμφέρον τους, βέβαια.
Δε μας άφησαν να τους πετσοκόψομε στο δρόμο τους για τα Χανιά, απ’ όπου νομίζαμε πως θα έφευγαν όλοι για την Ελλάδα και από κει για την αναθεματισμένη τη χώρα ντως. Δεν ξεκουμπίστηκαν τότε από την Κρήτη όλοι οι Γερμανοί. Κρατήσανε οι Εγγλέζοι περί τους είκοσι χιλιάδες Γερμανούς και Ιταλούς σε μια περιοχή γύρω από τα Χανιά, για να είναι ρεζέρβα εναντίον μας.
Φοβούντανε πως η Ελλάδα μπορεί να γινόταν κομμουνιστική, γιατί εκεί επικρατούσε απόλυτα ο ΕΛΑΣ και τότε ο γερμανικός στρατός θα τους βοηθούσε να κρατήσουνε την Κρήτη δική ντως. Για το στόλο ντως, το εμπόριό ντως και τσι ρουφιανιές ντως, για την πολιτική ντως δηλαδή. Τους είχανε μέχρι που φύγανε το καλοκαίρι του 1945, μη μου άπτου, σαν τζι κούκλες κι αλίμονο σ’ αυτούς που θα πήγαιναν εναντίον ντως…»
Πράγματι, αυτή φαίνεται να είναι η αλήθεια για το ρόλο του εναπομείναντος γερμανικού στρατεύματος ως τον Ιούνιο του 1945 στα Χανιά. Το συνειδητοποιούμε, όταν εμβαθύνομε στο ρόλο και στις επιδιώξεις των πρωταγωνιστών του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και κυρίως των Βρετανών.
Ο έλεγχος της Ανατολικής Μεσογείου ώθησε τους Βρετανούς να αναλάβουν την άμυνα της Κρήτης πριν τον Οκτώβριο του 1940, να επιδιώξουν, μάταια, την αυτονόμηση και «κυπροποίησή» της, σύμφωνα με σπουδαίες αναμφισβήτητες μαρτυρίες, όπως του Δημήτρη Βλαντά, του Μανώλη Μπαντουβά και του Ανδρέα Νενεδάκη.
Επίσης, να διχάσουν την Αντίσταση μετά το τέλος του 1942 και να προχωρήσουν με τους Γερμανούς μυστικότατα στη συμφωνία της Λισαβόνας για τη διευκόλυνση της αποχώρησης των Γερμανών από την Ελλάδα. Για τον έλεγχο αυτής της νευραλγικής περιοχής ήταν απαραίτητο να συνεχίσουν και μετά τον πόλεμο να επηρεάζουν απόλυτα τα πράγματα της χώρας, όπως έκαναν και προπολεμικά.
Ή να κρατήσουν έστω την Κρήτη, αν στην Ελλάδα επικρατούσε τελικά το ΕΑΜ. Το γερμανικό στράτευμα, που έμεινε στα Χανιά μετά τον Οκτώβριο του 1944, θα βοηθούσε τους Βρετανούς στον έλεγχο του νησιού, εξουδετερώνοντας τον ΕΛΑΣ, κατά το κρίσιμο διάστημα ως το καλοκαίρι του 1945, παραμονές του εμφυλίου πολέμου.
Αυτό αποδεικνύεται από πολλά γεγονότα, ιδιαίτερα όμως από την προκήρυξη του Στρατιωτικού Διοικητή της Οχυράς Θέσης Χανίων στην εφημερίδα «Παρατηρητής» στις 14-11-1944, όπου διαβεβαιώνει τον κρητικό λαό ότι δεν κινδυνεύει πια από επιθέσεις του ΕΛΑΣ: «…Τα Χανιά δεν πρέπει να φοβούνται πλέον καμιά κομμουνιστική επίθεση, γιατί οι κομμουνιστικές συμμορίες χτυπήθηκαν…» Το κείμενο αυτό σε μορφή προκηρύξεων σκόρπισαν στην περιοχή γερμανικά αεροπλάνα.
Επίσης, από τη διαταγή της Στρατιωτικής Διοίκησης Κρήτης (239/5-5-1945), τέσσερις ημέρες πριν την υπογραφή της συνθηκολόγησης στην Κνωσό, και μια ημέρα μετά τη διάλυση του 14ου Συντάγματος του ΕΛΑΣ, αντιλαμβανόμαστε ότι η Ελληνική Κυβέρνηση και οι Βρετανοί χρησιμοποιούν τους Γερμανούς της Οχυράς Θέσης Χανίων αντίβαρο κατά του ΕΑΜ: «Εις περίπτωσιν εθελουσίας παραδόσεως τα εν τη περιοχή Αλικιανού – Φουρνέ – Σκηνέ τμήματα του γερμανικού στρατού θα παραμείνωσι στας θέσεις των προς απαγόρευσιν εισόδου αντάρτικων τμημάτων εις Χανιά, εκ της κατευθύνσεως της δημοσίας οδού Αλικιανού – Χανίων…».
Στο Ηράκλειο, στη βίλα ”Αριάδνη” της Κνωσού, υπογράφεται, λοιπόν, η συνθηκολόγηση των Γερμανών της Οχυράς Θέσης Χανίων και η παράδοσή τους σε μια περίοδο απόλυτης βρετανοκρατίας στην Ελλάδα, πράγμα φυσικό αφού λίγους μήνες μετά ξεκινά ο φοβερός εμφύλιος 1946 – 49. Έχουν προηγηθεί οι συμφωνίες του Λιβάνου, της Καζέρτας, τα Δεκεμβριανά και η συμφωνία της Βάρκιζας.
Αλλά και στην Κρήτη γίνεται τότε προσπάθεια να μεταφερθούν και εκεί τα Δεκεμβριανά και ο εμφύλιος με τις δηλώσεις αποκήρυξης του ΕΑΜ, τη δολοφονία του καπετάνιου του Νομού Λασιθίου Σήφη Μανωλεσάκη, το μακελειό κατά το πάνδημο συλλαλητήριο της Ιεράπετρας με 8 νεκρούς, τα γεγονότα στο Φρε με τους 15 νεκρούς κ.α.
Μετά την υπογραφή της συνθηκολόγησης και παράδοσης του γερμανικού στρατού της Οχυράς Θέσης Χανίων (Κνωσός, 10-5-45), θα ήταν φυσικό και λογικό οι Γερμανοί να φύγουν και η Κρήτη, ελεύθερη, να αποτελέσει αναπόσπαστο κομμάτι της ελεύθερης Ελλάδας. Όμως, οι Γερμανοί όχι μόνο δεν παραδίδονται, αλλά συνεχίζουν να παίζουν τον ίδιο ρόλο, όπως και πριν τη συνθηκολόγηση.
Στις 21-5-45 διαβάζομε στην εφημερίδα «Λευτεριά» των Χανίων: «… Δώδεκα μέρες μετά τη δίχως όρους παράδοση των Γερμανών, ο λαός δεν μπόρεσε να χαρεί τη λευτεριά του. Οι Γερμανοί είναι ακόμη κύριοι, αφεντάδες, κατακτητές. Και ο βασανισμένος, κουρασμένος λαός κατέχεται από διαρκή εκνευρισμό και έντονη αγωνία… και όταν ο αιμόφυρτος αυτός λαός διαμαρτυρηθεί, ρωτήσει, του απαντάει αρμόδια συμμαχική υπηρεσία στερεότυπα: για λόγους τεχνικούς οι Γερμανοί εξακολουθούν να έχουν τη διοικητική εξουσία…» .
«… Στις πρώτες μέρες του Ιούνη του 1945, ένα μήνα μετά τη Συνθηκολόγηση στην Κνωσό, οι Γερμανοί εκτελούν Κρήτες στον Αλικιανό. Τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής παραμένουν, αν και ηττημένα και συνθηκολογημένα «άνευ όρων», πάνοπλα στα Χανιά και συνεχίζουν να καταδυναστεύουν τους κατοίκους και να εκτελούν πατριώτες.» (Μαρτυρία Νίκου Κοκοβλή, «Απόπειρα επέκτασης των Δεκεμβριανών στην Κρήτη», πεπραγμένα διημερίδας ΙΛΑΕΚ, Μάιος 2006, Χανιά 2012, σελίδα 250)
Ο τελευταίος στυγνός φόνος Κρητικού από Γερμανό πάνοπλο φρουρό του γερμανικού στρατεύματος της Οχυράς Θέσης Χανίων, το οποίο είχε παραδοθεί στους Βρετανούς με τη συνθηκολόγηση της 10ης Μαΐου 1945 στη Βίλα Αριάδνη, έγινε στις 28-6-1945, όπως διαβάζομε στην εφημερίδα «Λευτεριά» Χανίων (Δευτέρα 2-7-1945) : Τίτλος: Η πλεκτάνη και ο λαός: «… Ενώ ξεθάπτομε τους νεκρούς μας (στο κολαστήριο της Αγιάς), οι Άγγλοι και οι ελληνικές αρχές ανέχονται να μας δολοφονούν οι Γερμανοί.
Ακόμη προχτές οι Γερμανοί δολοφόνησαν το Λευτέρη Ανδρουλάκη και τραυμάτισαν την αδερφή του Ελένη, την ώρα που ανύποπτοι πήγαν να πάρουν τα πρόβατά τους. Ο ηρωικός λαός των Χανίων, που πάλεψε αντρίκια και έδωσε σπονδή το αίμα του στον αγώνα για τη λευτεριά, απαιτεί να πάψουν οι κοροϊδίες σε βάρος του…».
Μετά τη συνθηκολόγηση επί δύο μήνες οι Γερμανοί καταδυναστεύουν και δολοφονούν εξυπηρετώντας τα συμφέροντα των Βρετανών στην Ελλάδα και στην Κρήτη. Είναι η περίοδος της «βρετανογερμανικής κατοχής».
Πέμπτη 3.3.22 ΚΥΡΙΑΚΗ 20.3.22 ΜΕΣΗΜΕΡΙ, ΟΛΟΙ ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΟΔΗΓΟΥΝ ΣΤΟ ΄ΝΕΟ ΚΑΣΤΡΟ΄
Τετάρτη 23.2.22 ΠΡΟΣΚΛΗΣΗ ΣΕ ΣΥΝΕΣΤΙΑΣΗ
Φίλες και φίλοι,
Μετά από δύο χρόνια έφτασε η ώρα να ξανασμίξουμε!
Ο Σύλλογος των Βιαννιτών της Αττικής «ο Διαβάτης» προσκαλεί τα μέλη και τους φίλους του την Κυριακή 20 Μαρτίου 2022, το μεσημέρι, στο κρητικό κέντρο «Νέο Κάστρο» στην ετήσια συνεστίαση του. Με γνήσιο βιαννίτικο γλέντι, εξαιρετικά εδέσματα και κρητική μουσική θα βρεθούμε σε μια εκδήλωση που τόσο μας έλλειψε όλο αυτό το χρονικό διάστημα.
Με συναίσθηση ευθύνης, αξία που μας διατήρησε ασφαλείς την προηγούμενη περίοδο, τηρώντας όλα τα προβλεπόμενα υγειονομικά μέτρα, δεχόμαστε πλέον τις κρατήσεις σας στα γνωστά τηλέφωνα των μελών του Δ.Σ. των κ.κ. Διακάκη, Συγγελάκη, Κατωγιαννάκη, Κρητικάκη και Στρατογιαννάκη (6944430330).
Θα εκδοθεί σύντομα η αφίσα με περαιτέρω λεπτομέρειες. Ήδη όμως έχουμε εξασφαλίσει το χαμηλότερο κόστος πρόσκλησης από όλους του Συλλόγους της Αττικής (20 ευρώ), εύκολη πρόσβαση από το μετρό Δάφνης και πάρκινγκ καταστήματος, ενισχυμένο μενού με εκλεκτά τυριά απευθείας από «κάτω», νηστίσιμο μενού για όσους νηστεύουν λόγω Σαρακοστής, χορευτικό συγκρότημα του «Διαβάτη», παιδική πρόσκληση για οικογένειες, ποικίλο μουσικό πρόγραμμα και κυρίως την ευκαιρία να δούμε συντοπίτες, να γλεντήσουμε, να ξαναβρεθούμε…
Στηρίξτε με την παρουσία και τη συμμετοχή σας τον «ΔΙΑΒΑΤΗ»!
Τρίτη 22.2.22 Από τη μηχανή του χρόνου αφιέρωμα στον Γιώργο Ζαμπέτα
Δευτέρα 21.2.22 Πως προήλθε το όνομα του χωριού ΑΜΙΡΑΣ
Υπάρχουν τρεις εκδοχές για την ονομασία του πάλαι ποτέ κεφαλοχωρίου της επαρχίας Βιάννου, με ισχυρή ιστορική και γεωγραφική τεκμηρίωση:
Από την περίοδο της Ενετοκρατίας, η πανοραμική θέση του χωριού στη νότια οφρύ της Δίκτης να ατενίζει το Λιβυκό πέλαγος, εντυπωσίασε τους Λατίνους ή τους λατινόφωνους Κρήτες της περιοχής. Έτσι προέκυψε η ονομασία από το amirrare (= θαυμάζω, απολαμβάνω τη θέα), δηλαδή ο τόπος που αξίζει να βλέπει και να θαυμάζει κανείς.
Από την Αραβοκρατία στην Κρήτη, η οχυρή θέση του χωριού, που λειτουργεί ως παρατηρητήριο στο πέλαγος και ως δύσβατο από ξηράς κρησφύγετο, οδήγησε στη χρησιμοποίηση του τόπου από Σαρακηνούς πειρατές και εισβολείς αργότερα. Έτσι, το όνομα Αμιράς αποτελεί συνήθη παραφθορά του Αραβικού τίτλου Εμίρης , δηλαδή ο τόπος του άρχοντα Αράβων ή πειρατών του Μεσαίωνα, πολλοί από τους οποίους μάλιστα ήταν Διγενείς (μισοί χριστιανοί και μισοί Άραβες- Ο Αμιράς Μουσούρ, ο πατέρας του Διγενή, φαίνεται να αναφέρεται ανεξάρτητα σε πολλά δημοτικά τραγούδια ως Αμιράς > Εμίρ Αλής > Μιριολής > Μαυριαλής > Μαυροειδής.), για άλλους ευεργέτες και για άλλους ο τρόμος της Μεσογείου. Σημειωτέο, ότι σε όλα τα δημοτικά τραγούδια Αμιράδες λέγονται οι ατρόμητοι διοικητές και πειρατές της περιόδου της Αραβικής θαλασσοκρατίας. (Βαρέα βαρέα ἀναστέναξεν καὶ ἐσείστη ὁ πύργος ὅλος. Καὶ τότε πάλιν ὁ ἀμιρᾶς τοὺς ἄρχοντες ἐλάλει:)
Ο αείμνηστος Αμιριώτης καθηγητής Μανώλης Μικρογιαννάκης ετυμολογεί το όνομα από το αρχαίο επίθετο αμυρά, που σημαίνει δροσερά, υδάτινα, δηλαδή ο τόπος με νερά και δροσερές γωνιές, στοιχείο που παραπέμπει στα λιβαδάκια, τις κατάφυτες πλαγιές και βέβαια τα βοσκοτόπια και τα οροπέδια του Βιαννίτικου Ομαλού τα οποία βρίσκονται ακριβώς πάνω από το χωριό.
Παρασκευή 18.2.22 Ο φίλος του ΔΙΑΒΑΤΗ Γιώργος Ζαμπέτας, εγγονός, θα τραγουδήσει με το συγκρότημα του στο κέντρο ΠΑΤΙΝΑΖ, στο άλσος Αιγάλεω (παλιό μπαρουτάδικο), Μυκηνών και Εδέσσης, την Τσικνοπέμπτη !!!
Δευτέρα 7.2.22 Η υποψήφια πρόεδρος της Παγκρητίου Ενώσεως στον ΔΙΑΒΑΤΗ
Η κ. Ειρήνη (Ρένα) Βασιλάκη επισκέφθηκε μαζί με συνεργάτες της τα γραφεία του Συλλόγου Βιαννιτών της Αττικής «ο Διαβάτης» εγκαινιάζοντας ένα εκτενές πρόγραμμα συναντήσεων με Συλλόγους και Φορείς Κρητών.
Πριν ακόμα ανακοινώσει επίσημα την υποψηφιότητά της για την Παγκρήτιο Ένωση στις ερχόμενες εκλογές του πρώτου κρητικού σωματείου, η κ. Βασιλάκη «άνοιξε τον κύκλο» επαφών και συζητήσεων από τους Βιαννίτες. Συναντήθηκε με τον πρόεδρο του Δ.Σ. Γιώργο Στρατογιαννάκη και με τους δασκάλους του «Διαβάτη» κ. Πανακάκη και κ. Ραπτάκη και άκουσε με προσοχή τα επείγοντα προβλήματα που αντιμετωπίζουμε μετά από δύο χρόνια πανδημίας και υπολειτουργίας. Η κ. Βασιλάκη ανέπτυξε το όραμά της για την Παγκρήτιο το οποίο εδράζεται στην ενότητα των απανταχού Κρητών.
Σε κλίμα συγκίνησης η Ηρακλειώτισσα πολιτικός δέχθηκε ως δώρο το βιβλίο του Γ. Κατσαράκη λόγω της επιμέλειάς του από τη καθηγήτριά της κ. Μανουκάκη – Μεταξάκη και εκθείασε τη βιβλιοθήκη του Συλλόγου και το ημερολόγιο του ΔΙΑΒΑΤΗ. Η κ. Βασιλάκη, ο κ. Δ. Ζωγραφάκης και ο κ. Α. Βασάλλος δεσμεύτηκαν ότι θα συμβάλλουν στην ανανέωση της Παγκρητίου Ενώσεως και θα αναλάβουν πρωτοβουλίες για τη στήριξη των παραδοσιακών σωματείων της Κρήτης.
Η επιδείνωση της υγειονομικής κατάστασης με τα χιλιάδες κρούσματα πλήττει για ακόμη μια φορά τον Σύλλογο…
Με αίσθημα ευθύνης αναστέλλουμε για τις επόμενες τρεις εβδομάδες τα μαθήματα χορού και μουσικής και ενημερώνουμε ότι τα γραφεία του «Διαβάτη» (Πατησίων 4) θα παραμείνουν κλειστά μέχρι τις 29/01/2022, οπότε θα επανεκτιμήσουμε την κατάσταση.
Ελπίζουμε ότι πρόκειται για μια προσωρινή συνθήκη που αποτρέπει την επικοινωνία μας και την προσπάθεια επανέναρξης της λειτουργίας του Συλλόγου. Η διανομή των ημερολογίων θα συνεχιστεί με τη χρήση του ταχυδρομείου κατόπιν συνεννόησης με τα μέλη του Δ.Σ. στα γνωστά τηλέφωνα των κ.κ. Διακάκη, Κατωγιαννάκη, Συγγελάκη, Κρητικάκη και στο 6944430330 του κ. Στρατογιαννάκη.
Παραμένουμε ενεργοί και αισιόδοξοι πως θα υπερβούμε και αυτή τη δυσκολία με τη στήριξή σας.
Το Δ.Σ. του «ΔΙΑΒΑΤΗ»
Παρασκευή 31.12.21 Έμμετρες ευχές από τον πρόεδρο!
Αλλάζει, φεύγει η χρονιά,
μα όλα ίδια μοιάζουν,
γλέντια , αγκαλιές και ξεγνοιασιά
όνειρα πια φαντάζουν!
Όμως του έτους ο ερχομός
μας ξαναφέρνει ελπίδες,
ν’ αφήσουμε οπίσω μας
αρρώστιες, καταιγίδες!
Παρασκευή 31.12.21
Η Μάγδα δεν μένει πια εδώ. Η σύζυγος του Γιώργου Ορ. Χατζάκη, οφθαλμίατρου, από τον Άγιο Βασίλειο Βιάννου, από την περασμένη Πέμπτη, έχει μετακομίσει στη γειτονιά των Αγγέλων.
Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ εκφράζει τα συλλυπητήρια του στην οικογένεια της.
Τρίτη 28.12.21
ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ 2022
Για ακόμη μια χρονιά ο Σύλλογος Βιαννιτών «ο Διαβάτης» εκδίδει και διαθέτει σε μέλη και φίλους το θεματικό ημερολόγιο με θέμα τις γυναίκες της Κρήτης που διακρίθηκαν στα γράμματα και στους αγώνες του λαού μας («Επιφανείς Κρήσσες του πνεύματος και του αγώνα»). Το θέμα είναι συνέχεια του περσινού ημερολογίου που περιείχε ανδρικές μορφές, αλλά αποτελεί και τη συνεισφορά μας στην ανάγκη ευαισθητοποίησης του κόσμου για το θέμα της ισοτιμίας των φύλων.
Φιλοδοξία μας είναι να φτάσει το ημερολόγιο σε κάθε Βιαννίτη και Βιαννίτισσα παρά τα εμπόδια που θέτει η υγειονομική κρίση. Δεν είναι μόνο η χρηστικότητα του ημερολογίου, αλλά και η διαχρονικότητα του θέματος που το καθιστά μέρος της βιβλιοθήκης κάθε Κρητικού.
Διατίθεται στη συμβολική τιμή των 5 ευρώ για ενίσχυση του Συλλόγου είτε στο γραφείο του Συλλόγου (Πατησίων 4) κάθε Κυριακή 11:00 – 14:00, είτε από τα μέλη του Δ.Σ. κατόπιν τηλεφωνικής συνεννόησης (Διακάκης, Κατωγιαννάκης, Συγγελάκης, Κρητικάκης), είτε με ταχυδρομική αποστολή στη διεύθυνσή σας με δική μας ευθύνη και επιβάρυνση σε συνεννόηση με τον πρόεδρο του Διαβάτη (Γ. Στρατογιαννάκης) στο τηλέφωνο 6944430330. Στηρίξτε τον Σύλλογο, την παράδοση και το πνευματικό αποτύπωμα της ιδιαίτερης πατρίδας μας στην Αθήνα! (Αριθμός Λογαριασμού – Εθνική Τράπεζα – ΙΒΑΝ : GR5001101030000010300368700)
ΚΑΛΗ ΧΡΟΝΙΑ!
Δευτέρα 27.12.21 α) Λίγο πριν φύγει και επίσημα το 2021, η Αερολέσχη Τάλως Ηρακλείου με μια πτήση αποτύπωση ένα τεράστιο 2022!
Πρόκειται για ένα εγχείρημα που γίνεται για πρώτη φορά με μονοκινητήριο υπερέλαφρο αεροσκάφος και μάλιστα χωρίς αυτόματο πιλότο. Το πλήρωμα του αεροσκάφους ήταν δύο αεραθλητές και πρωταθλητές Ελλάδος το 2020-2021 η Κατερίνα Καλλιγιαννάκη και ο Νίκος Μακράκης.
β) Μουσική είναι η σιωπή ανάμεσα στις νότες
Του Κωστή Καζαμιάκη. 1*, 2*
-Η ανανέωση των ηχοχρωμάτων στην εμπνευσμένη μουσική του Νίκου Μαμαγκάκη.
-Η τετρακτύς των Πυθαγορείων και το ομώνυμο έργο του Νίκου Μαμαγκάκη.
-Αναμνήσεις από τον σάντολο Νίκο Μαμαγκάκη.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης (Ρέθυμνο, 3 Μαρτίου 1929 − Αθήνα, 24 Ιουλίου 2013) ήταν Έλληνας συνθέτης και μελετητής-ερευνητής της κρητικής παραδοσιακής μουσικής.
Τα τραγούδια της Κρήτης του Νίκου Μαμαγκάκη.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης από το 2012 είχε αρχίσει να «μαζεύει» όλα του τα τραγούδια που είχαν να κάνουν με την Κρήτη. Μου είχε πει να γράψω ένα σχετικό κείμενο το οποίο και έγραψα και του άρεσε πολύ. Σπαράγματα απ` αυτό το κείμενο βρίσκονται σ` αυτό το άρθρο. Τα τραγούδια τα ερμήνευσαν δύο κρητικόπουλα ο Γιάννης Χαρούλης και η μοναδική μουσικός και τραγουδίστρια Ειρήνη Δερέμπεη.
-Σεμνή κατά πάντα η μουσική θεών εύρημα ούσα. Πλούταρχος.
-Χωρίς μουσική η ζωή θα ήταν ένα λάθος. Νίτσε.
-Μουσική είναι η σιωπή ανάμεσα στις νότες. Κλωντ Ντεμπισσύ.
-Πιστεύω στον Θεό, στον Μότσαρτ και στον Μπετόβεν. Ρίχαρντ Βάγκνερ.
Οι παραπάνω τέσσερις φράσεις ήταν συχνά στις κουβέντες του Νίκου Μαμαγκάκη στις ατέλειωτες συζητήσεις μας.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης από το 2005 εργαζόταν συστηματικά για την αρχειοθέτηση αλλά και την έκδοση του μεγάλου σε όγκο και αξία έργου του. Είχε εξαιρετικούς συνεργάτες σε όλα τα μουσικά πεδία. Πίστευε ιδιαίτερα στις δυνατότητες της ανθρώπινης φωνής και είχε την άποψη ότι η αρχή στην οποία η μουσική και τα τραγούδια οφείλουν την ύπαρξη τους είναι η ανθρώπινη φωνή, που τη θεωρούσε το παλιότερο αλλά και το αληθέστερο και ωραιότερο όργανο της μουσικής. Αγαπούσε πολύ τα τραγούδια και μιλούσε συχνά για τη δημιουργία Μουσείου Ελληνικού Τραγουδιού. Είχα βρει ένα παλιό, μεγάλο, πέτρινο λιοτρίβι στα νότια του νομού Ηρακλείου που του άρεσε πολύ για να στεγάσει εκεί το Μουσείο Ελληνικού Τραγουδιού. Είχε μεγάλη εκτίμηση στους συνθέτες τραγουδιών όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Διονύσης Σαββόπουλος (τον θεωρούσε και μέγιστο ποιητή), ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Χρήστος Λεοντής, ο Μάνος Λοίζος και αγαπούσε ιδιαίτερα τους «κλασικούς», όπως έλεγε Τσιτσάνη, Βαμβακάρη, Παπαϊωάννου.. Αυτοί Κωστάκι μου, μου έλεγε συχνά με την τραγουδιστή ρεθυμνιώτικη προφορά του, που έχουν το χάρισμα να γράφουν καλά τραγούδια έχουν μεγαλύτερη επίδραση στην κοινωνία απ` αυτούς που γράφουν τους νόμους.
Μια κουμπαριά του 1952 που δεν έγινε τελικά.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης είχε υπηρετήσει τη στρατιωτική του θητεία στις αρχές της δεκαετίας του 1950 στα δύσκολα μετεμφυλιακά χρόνια. Κατά τη διάρκεια της θητείας του συνδέθηκε πολύ φιλικά με τον αδελφό του πατέρα μου Μιχάλη Καζαμιάκη. Έτσι γνωρίστηκε και με τον πατέρα μου Νίκο Καζαμιάκη και δημιουργήθηκε μια καλή φιλία που επισφραγίστηκε με την υπόσχεση μιας κουμπαριάς. Ο Νίκος Μαμαγκάκης θα βάφτιζε το πρώτο παιδί των γονιών μου που έμελλε να ήμουν εγώ. Όμως για διάφορους λόγους, κυρίως επειδή ο Μαμαγκάκης εκείνη την εποχή δεν ερχόταν στην Κρήτη λόγω σπουδών στη Γερμανία και στην Αθήνα, η βάπτιση μου έγινε από άλλο νονό. Έτσι είχα δύο νονούς, δυο σάντολους, όπως λένε τους νονούς στην Κρήτη.
Επισκέψεις στο Μουσείο της Ακροπόλεως.
Ο Νίκος Μαμαγκάκης ήθελε να πηγαίνουμε συχνά στο Μουσείο Ακροπόλεως για να σχολιάζουμε τα εκθέματα της κλασικής εποχής. Η εμμονή του αυτή είχε να κάνει με την ιδιαίτερη αγάπη που είχε στον Πλάτωνα. Είχε πάντα στο μυαλό του να γράψει μουσική πάνω σε κείμενα του Πλάτωνα.
Αποσπάσματα από το κείμενο που παρέδωσα στον Νίκο Μαμαγκάκη το 2012.
-Τα Κρητικά τραγούδια αποτελούν μίαν αδιάφθορον και αδιάσπαστον συνέχειαν από την αρχαίαν εποχήν μέχρι σήμερον. Γ.Ι. Χατζιδάκης.
-Στην Κρήτη, από τα Μινωικά χρόνια έως σήμερα, οι άνθρωποι διατηρήσανε μ` ένα ιερό φανατισμό, σχεδόν ανέπαφα, τα τραγούδια τους. Φτάσανε στις μέρες μας τραγουδισμένα από γενιά σε γενιά, από στόμα σε στόμα.
-Ραψωδικά, δραματικά, αφηγηματικά, λυρικά, ειδυλλιακά εκφράζουν τη χαρά, το πένθος, την ευχαρίστηση της φιλοξενίας, την αγαλλίαση των συμποσίων (τραπεζιών), υμνούν τους ήρωες και καμιά φορά ιστορούν άγνωστα γεγονότα.
-Ο Νίκος Μαμαγκάκης, εδώ και δεκαετίες, διανύει τον πλέον δύσβατο αλλά μοναδικά αυθεντικό δρόμο της μουσικής.
-Η αρχή του μουσικού δρόμου του Νίκου Μαμαγκάκη βρίσκεται στο Ρέθυμνο και στην οικογένεια του (είναι πρώτος εξάδελφος του μυθικού λυράρη Ανδρέα Ροδινού). Αφομοιώνει και εντάσσει, ως ρίζα και καταβολή, την Κρητική μουσική με τον δικό του μοναδικό τρόπο, τρόπο που χαρακτηρίζει μεγάλους δημιουργούς της τέχνης. Αυτή η αφομοίωση και ένταξη υπάρχει παντού στη μουσική του αλλά δε διακρίνεται εύκολα, (στη γλυπτική υπάρχει το αντίστοιχο: Φειδίας–Ροντέν).
-Η συνέχεια του δρόμου έχει πολυετείς σπουδές στην Αθήνα και στη Γερμανία (στον Κarl Orff) σε ανώτατο επίπεδο.
-Ακολουθεί η συνθετική περίοδος που φτάνει στις μέρες μας.
Χαρακτηριστικά της μουσικής ταυτότητας του Νίκου Μαμαγκάκη.
-Εξαντλητική δουλειά σ` όλα τα πεδία της μουσικής: παραδοσιακή, σύγχρονη, κλασική.
-Πολύχρονες μελέτες και σπουδές στην κατασκευή οργάνων γνωστών αλλά και οργάνων που δεν χρησιμοποιούνται πλέον καθώς και κατασκευές οργάνων δικής του επινόησης.
-Κατάφερε να ενώσει μουσικά, δημιουργώντας τους κρίκους που έλειπαν, την μουσική της Μινωικής εποχής με την μουσική που ακουγόταν στα αρχαία θέατρα του 5ου αι π.Χ. και αυτή τη μουσική με εκείνη του Βυζάντιου, μέσω του οποίου έφτασε στην Κρητική αναγέννηση του Χορτάτζη και του Κορνάρου και μέσω αυτών μέχρι τον Μπαξέ και τον Ροδινό, παραμένοντας όμως πάντα Μαμαγκάκης.
Ο Γιάννης Χαρούλης, η Ειρήνη Δερέμπεη και οι διαλεχτοί μουσικοί θα σας μεταφέρουν σ` αυτό τον υπέροχο και αυθεντικό μουσικό κόσμο του Νίκου Μαμαγκάκη.
Ανθρωπιστική βοήθεια στους σεισμοπαθείς του Αρκαλοχωρίου και των γειτονικών περιοχών, από τους Βιαννίτες της Αθήνας
Μια ακόμη αποστολή αγάπης και αλληλεγγύης στήθηκε προς τους σεισμόπληκτους του Αρκαλοχωρίου και των γύρω περιοχών.
Αυτή τη φορά, τα μέλη του Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής “Ο Διαβάτης” φρόντισαν, όπως είχαμε γράψει εδώ και καιρό, να συγκεντρώσουν ανθρωπιστική βοήθεια για τους σεισμοπαθείς, ενόψει μάλιστα και των εορτών των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς.
Την περασμένη Τέτάρτη, λοιπόν, ο Σύλλογος – που ποτέ δεν ξεχνά την Κρήτη και τους Κρητικούς – ετοίμασε και απέστειλε επτά συσκευασίες ειδών πρώτης ανάγκης.
Πρόκειται κυρίως για αναλώσιμα είδη, όπως απορρυπαντικά, χαρτικά, είδη υγιεινής, τρόφιμα αλλά και ενδύματα για τους σεισμόπληκτους, κατόπιν συνεννόησης με τον Δήμο Μινώα Πεδιάδας, σύμφωνα με όσα δήλωσε στο Viannitika.gr ο Πρόεδρος του Συλλόγου, κ. Γιώργος Στρατογιαννάκης.
Τα δέματα, παρέλαβαν άνθρωποι του Δήμου Μινώα Πεδιάδας σε μία συγκινητική “γέφυρα” αλληλεγγύης και αγάπης που αθόρυβα έστησε ο “Διαβάτης”, όπως συνηθίζει πάντα να κάνει… Αθόρυβα και αποτελεσματικά.
Με την ευχή, αυτό το κακό να είναι το τελευταίο για την σεισμόπληκτη περιοχή…
Ωστόσο, όπως επισήμανε με έκπληξη και απορία ο κ. Στρατογιαννάκης, προκάλεσε αλγεινή εντύπωση το γεγονός ότι οι ναυτιλιακές εταιρείες του νησιού μας δεν παρείχαν δωρεάν τη μεταφορά των προσφερόμενων αγαθών…
Φυσικά, το κόστος επιβαρύνθηκε ο Σύλλογος αλλά, οι άνθρωποι του “Διαβάτη” εύλογα αναρωτιούνται “Πώς είναι δυνατόν να υπάρχει επιβάρυνση για μια ανιδιοτελή προσφορά;”
Δευτέρα 13.12.21 Μακριά, μα τόσο… κοντά! 06.12.21 Ό,τι μπορούν κάνουν οι Βιαννίτες στην Αθήνα για να μην ξεχνούν – Μία “τυπική” Κυριακή στα φιλόξενα γραφεία του “Διαβάτη”
Τόσα χιλιόμετρα μακριά κι όμως… τόσο κοντά!
Οι Βιαννίτες εκτός Αττικής, μέλη του Συλλόγου “Διαβάτης”, νοσταλγούν όσο τίποτα τον τόπο και την πατρίδα τους. Είναι μακριά αλλά αισθάνονται τόσο μα τόσο κοντά. Κι αυτό χάρη στις δράσεις του Συλλόγου, που δε σταματά ποτέ!
Μπορεί την περίοδο της πανδημίας να υπήρξαν ανατροπές στις δραστηριότητές του, όπως και σε κάθε Σύλλογο άλλωστε ανά την επικράτεια, όμως, όπως είχε προαναγγίλει στο Viannitika.gr ο Πρόεδρος του “Διαβάτη”, Γιώργος Στρατογιαννάκης, επανήλθαν … πιο δραστήριοι!
Καθόλου συνηθισμένη δεν ήταν η χθεσινή Κυριακή στα γραφεία του Συλλόγου. Τα μέλη του Συλλόγου, τηρώντας όλα τα απαραίτητα μέτρα κατά της διασποράς του κορωνοϊού, χόρεψαν υπό την καθοδήγηση της δασκάλας χορού, Μαρίας Πανακάκη με το χορευτικό που έχει ο Σύλλογος.
Παράλληλα, υπό τους ήχους του μαντολίνου και της Κρητικής λύρας, με τις οδηγίες του δασκάλου Θανάση Ραπτάκη, οι παρευρισκόμενοι ένιωσαν ότι, για λίγο, βρίσκονταν στο αγαπημένο τους νησί…
Σε άλλο χώρο του Συλλόγου, υπήρχε κέρασμα με ρακή και Κρητικούς μεζέδες, ωραία παρέα και επιμονή, όπως φάνηκε, να παραμείνει ο Σύλλογος “ανοιχτός” και φιλόξενος.
Εκεί τα μέλη του Συλλόγου, οι κκ Στρατογιαννάκης Γιώργος, Κονσολάκης Νίκος, Κρητικάκης Νίκος, Πετράκης Μανώλης, Διακάκης Γιώργος και Ραπτάκης Θανάσης πέρασαν το πρωινό τους κουβεντιάζοντας, τρώγοντας και πίνοντας…
Έτοιμο το “Ημερολόγιο 2022”
Στο μεταξύ, εντός των ημερών θα παρουσιαστεί το “Ημερολόγιο 2022” του “Διαβάτη” με πρωτότυπο θέμα: “Επιφανείς Κρήσσες του πνεύματος και του αγώνα” σε συνέχεια του περσινού που παρουσίαζε τους σπουδαίους άντρες Κρήτες.
Τα μέλη του Συλλόγου ευελπιστούν στην αγορά του νέου αυτού ημερολογίου από όλους τους Κρητικούς!
Τρίτη 7.12.21 Βαρύ πένθος
Η Μαριάνθη μας δεν είναι πια μαζί μας!
Οι Βιαννίτες της Αθήνας ακόμη δεν έχουμε συνειδητοποιήσει τον αδόκητο θάνατο της Μαριάνθης Μελισσουργάκη – Αρφαρά, η οποία ήταν εν ενεργεία μέλος του «Διαβάτη» και διακεκριμένο μέλος της εκδοτικής και πνευματικής κοινότητας των απανταχού Κρητών.
Η πορεία της είναι συνυφασμένη με τη Μάρθα, γενέτειρά και έμπνευσή της, όπου έλαβε την ανατροφή της από τη σεβαστή οικογένειά της, με πνευματικά και ηθικά νάματα που μετουσίωσε σε εκπαιδευτικό και συγγραφικό έργο. Στην Αθήνα ξεδίπλωσε το ταλέντο της με σπουδές και σταδιοδρομία ως καθηγήτρια Αρχιτεκτονικού Σχεδίου φτάνοντας στη θέση Συμβούλου του μαθήματος στην Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση μεταδίδοντας τις γνώσεις της σε εκατοντάδες μαθητές του ειδικού μαθήματος.
Μαζί με τον σύζυγο και συνοδοιπόρο της στη ζωή και την τέχνη, τον Μιχάλη Αρφαρά, δημιούργησαν και ανέδειξαν τις Εκδόσεις «Κάμειρος» με πλήθος πολιτιστικών και λαογραφικών έργων, μεταξύ των οποίων ξεχωριστή θέση κατέχουν προσωπικά έργα της Μαριάνθης για την περιοχή της Πεδιάδος και της Βιάννου. Ακάματη, πνευματώδης, φιλέρευνη μάγευε με το πάθος της όποιον είχε την τύχη να βρεθεί στο κοινωνικό πεδίο της.
Πέρα, όμως, από την ερευνήτρια Μελισσουργάκη, όλοι αγαπήσαμε τη Μαριάνθη. Ευγενική, δοτική, πρόθυμη, ανθρώπινη, συναισθηματική, αληθινός άνθρωπος που γοήτευε με την προσωπικότητά της, πολύτιμη φίλη, δυναμικός χαρακτήρας, προσιτή σε όλους, αγαπητή και αγαπημένη!
Ο χρόνος της Μαριάνθης ήταν πάντα πυκνός χωρίς να αφήνει τίποτα πίσω, στο γραφείο της Αθήνας, στους Καψάλους, στη Μάρθα, στο εξωτερικό, πολίτης του κόσμου, Ελληνίδα, Κρητικιά, Μαρθιανή! Στα συμβούλια του Συλλόγου υπενθύμιζε συνεχώς την ανάγκη να αναδείξει ο «Διαβάτης» την πολιτιστική αξία του τόπου μας με καινοτόμες ιδέες για εκδόσεις και πρωτοβουλίες… Η φωνή της θα είναι η παρακαταθήκη για το μέλλον μας. Είναι τιμή που συμπορευτήκαμε μαζί της, που βιώσαμε την πνευματική επιρροή της.
Το κύκνειο άσμα της, το τελευταίο της βιβλίο, αφορούσε τις μαρτυρίες και τις παραδόσεις για τα γιατρικά και τις θεραπείες από τη Μάρθα – μακάρι να ήταν η πανάκεια που θα κρατούσαν κοντά μας τη Μαριάνθη μας. Η ζωή κάνει κύκλους και μας γυρίζει εκεί από όπου αρχίζουν όλα… Μου το χάρισε το καλοκαίρι στα Αμιρά για να το παρουσιάσουμε τον χειμώνα σε εκδήλωση. Ούτε να το τελειώσω δεν πρόλαβα και η Μαριάνθη «έφυγε». Τέτοια αδικία! Ωστόσο, συνεχίζω να πιστεύω ότι για ανθρώπους σαν τη Μαριάνθη τίποτα δεν τελειώνει…
Παρηγοριά και περηφάνεια για τον αγαπημένο της Μιχάλη και τα παιδιά της, τον Μανώλη και την Ιωάννα που αξιώθηκαν μια τέτοια σύζυγο και μητέρα!
Γιώργος Στρατογιαννάκης
Πρόεδρος Συλλόγου Βιαννιτών της Αττικής «ο Διαβάτης»
Δευτέρα 6.12.21
Χάσαμε χθες Κυριακή 5.12.21 έναν εξαιρετικό άνθρωπο και εξέχον μέλος του Συλλόγου μας. Έφυγε από τη ζωή η Μαριάνθη Αρφαρά – Μελισσουργάκη ετών 70, καθηγήτρια 2-βάθμιας εκπαίδευσης και λαογράφος, μέλος του ΔΣ του ΔΙΑΒΑΤΗ. Η εξόδιος ακολουθία θα ψαλεί σήμερα στον Ι.Ν. του νεκροταφείου Χαλανδρίου,στις 3:30 ώρα. Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ εκφράζει τα συλλυπητήριά του στην οικογένεια της εκλιπούσης.
Πέμπτη 2.12.21 Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ θέτει σήμερα σε δημόσια διαβούλευση το εξώφυλλο του ημερολογίου και προσδοκά στην συμμετοχή σας, για κάποια καινοτόμο ιδέα που θα ανεβάσει ακόμα περισσότερο την ποιότητα του ημερολογίου μας.
Υποβολή προτάσεων μέχρι την άλλη Παρασκευή 10.12.21
2022 ημερολόγιο, εξώφυλλο:
2022
ΘΕΜΑΤΙΚΟ ΗΜΕΡΟΛΟΓΙΟ «ΔΙΑΒΑΤΗ»
ΕΠΙΦΑΝΕΙΣ ΚΡΗΣΣΕΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ
Η ομορφιά των γυναικών που άλλαξαν τη ζωή μας
βαθύτερα κι από εκατό επαναστάσεις
δεν χάνεται, δεν σβήνει με τα χρόνια
όσο και αν φθείρονται οι φυσιογνωμίες
όσο κι αν αλλοιώνονται τα σώματα…
Ρόδα αειθαλή-ΤΙΤΟΣ ΠΑΤΡΙΚΙΟΣ
Δευτέρα 29.11.21
Ο Παγασητικός Κόλπος δημιουργήθηκε πριν 12.800 χρόνια, μετά την γιγαντιαία έκρηξη ενός αστεροειδούς ή κομήτη!
OΠαγασητικόςΚόλπος έχει 20 χλμ. διάμετρο και μόνο 100 μ. βάθος σε σχήμα… μπωλ…
Ένα μεγάλο «αρνητικό βαρυμετρικό υπόλειμμα», που θα επέφερε μια ανωμαλία κατά το Τεταρτογενές, κατά μήκος των νυν ακτών του, θα είχε σαν συνεπακόλουθο την κατάρρευση των όποιων ανθρωπίνων κατασκευών, καθίζηση και κατολισθήσεις. Τεταρτογενής επιφανειακή παραμόρφωση υπάρχει σε πολλές τοποθεσίες του κόλπου…
Κατά συνέπειαν, παλαιολιθικά κτίσματα και πολίσματα της Μαγνησίας, είναι βυθισμένα στον βυθό του Παγασητικού…
Έχω πει και γράψει πολλάκις, πως η μυθολογία είναι η Ιστορία της Παλαιολιθικής εποχής. Κατά τον ελληνικό μύθο, ο Ζευς έριξε έναν κεραυνό στην Γη από τον θρόνο των θεών, στον Όλυμπο, ίνα καταστρέψει τον Φαέθωνα, υιό του Ηλίου, και «έκαψε ό,τι υπήρχε στην γη» (βλ. Πλάτωνος «Τίμαιος»)… Γεώμυθος ή αστρόμυθος… Αντίστοιχος μύθος υπάρχει και για την πτώση του Απόλλωνος στο Πτώον Όρος Βοιωτίας – βλ. Γ. Λεκάκης “Οι 88 αρχαίες πόλεις της Βοιωτίας”.
Μοντέλα δείχνουν πως το αστρικό εξωγήινο αυτό σώμα ίσως ήταν μήκους 1 χλμ. με πυκνότητα 1.500 κιλά/κυβ/μ. και ταχύτητα πρόσκρουσης 50 χλμ./δευτ.…[2] Αυτός ο σιδηρόλιθος / μαγνήτηςίσως ονομάτισε και την περιοχή Μαγνησία…
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΑ–ΠΗΓΗ: Volker Joerg Dietrich, Evangelos Lagios & Gregor Zographos «12,800 years ago, Hellas and the World on Fire and Flood»στο Journal of Geography and Earth Sciences, τ. Ιουν. 2019, αρ. 7, αρ. 1, σελ. 78-109, ISSN 2334-2447 (Print) 2334-2455 (Online), εκδ. American Research Institute for Policy Development, DOI: 10.15640/jges.v7n1a9.
Δευτέρα 22.11.21
Το 40ήμερο μνημόσυνο του Νίκου Ελευθεριάδη, γιου της Μαρίνας Κοντάκη από το Κεφαλοβρύσι,
θα τελεσθεί το ερχόμενο Σάββατο 27 Νοεμβρίου, 9:15πμ, στον Ι.Ν. Αγίου Δημητρίου, Κάτω Πατήσια (Στρατηγού Καλάρη και Αγίου Δημητρίου)
ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ
Δεδομένης της κορύφωσης της υγειονομικής κρίσης που διέρχεται η χώρα και μετά την ανακοίνωση των νέων μέτρων από την κυβέρνηση, αναγκαζόμαστε να προβούμε στην ακύρωση της προγραμματισμένης εκδρομής του Συλλόγου στη Φθιώτιδα. Οι περιορισμοί καθιστούν ανέφικτη την πραγματοποίηση της εν λόγω εξόρμησης παρά το ενδιαφέρον και τη δυναμική που είχε η συγκεκριμένη πρωτοβουλία. Προτεραιότητά μας παραμένει η ασφάλεια όλων μας και θα την περιφρουρήσουμε με σύνεση και πνεύμα αλληλεγγύης, όπως υπαγορεύει η συνείδηση κάθε υπεύθυνου Βιαννίτη.
Ευχαριστούμε τα μέλη και τους φίλους του «Διαβάτη» που ανταποκρίθηκαν, τους καλούμε να βρίσκονται με εμπιστοσύνη κοντά στον Σύλλογο και δεσμευόμαστε να επιχειρήσουμε εκδηλώσεις με πολιτιστικό και ψυχαγωγικό περιεχόμενο, μόλις οι συνθήκες το επιτρέψουν.
Στις 27 & 28/11 ο «Διαβάτης» θα πραγματοποιήσει διήμερη εκδρομή με πούλμαν στην Υπάτη Φθιώτιδας. Το πρόγραμμα περιλαμβάνει πλήρη ιστορική περιήγηση στις Θερμοπύλες, στο Βυζαντινό Μουσείο της Υπάτης και στο Μουσείο Εθνικής Αντίστασης στη Λαμία. Προσκύνημα και περιήγηση στο μοναστήρι της Παναγίας του Αγάθωνος και συμμετοχή στις εκδηλώσεις στον Γοργοπόταμο. Διαμονή σε ξενοδοχείο με πρωινό στα Λουτρά Υπάτης με δυνατότητα ιαματικού μπάνιου στην πισίνα. Επίσκεψη στο πλανητάριο της Υπάτης και γεύμα σε Ρουμελιώτικο γλέντι του τοπικού πολιτιστικού Συλλόγου.
ΚΟΣΤΟΣ ΑΝΑ ΑΤΟΜΟ: 80 Ευρώ
Η δήλωση συμμετοχής γίνεται στα τηλέφωνα των μελών του Δ.Σ. (πρόεδρος: 6944430330)
Η θέση κατοχυρώνεται με την κατάθεση του συνολικού ποσού στον τραπεζικό λογαριασμό της ΕΘΝΙΚΗΣ ΤΡΑΠΕΖΑΣ (IBAN GR5001101030000010300368700)
ΜΕΧΡΙ 20/11.
ΘΑ ΤΗΡΗΘΟΥΝ ΟΛΑ ΤΑ ΠΡΟΒΛΕΠΟΜΕΝΑ ΥΓΕΙΟΝΟΜΙΚΑ ΜΕΤΡΑ
2ο θέμα:«Αύτη η θάλασσα η μεγάλη και ευρύχωρος…» ο Προοιμιακός Ψαλμός, ψαλμός 103.
• Ευλόγει η ψυχή μου, τόν Κύριον! Κύριε ο Θεός μου εμεγαλύνθης σφοδρα. • Εξομολόγησιν και μεγαλοπρέπειαν ενεδύσω, αναβαλλόμενος φώς ως ιμάτιον. • Εκτείνων τον ουρανόν ωσεί δέρριν, ο στεγάζων εν ύδασιν τα υπερώα αυτού. • Ο τιθείς νέφη τήν επίβασιν αυτού, ο περιπατών επί πτερύγων ανέμων. • Ο ποιών τούς Αγγέλους αυτού πνεύματα, και τούς λειτουργούς αυτού πυρός φλόγα. • Ο θεμελιών τήν γήν επί τήν ασφάλειαν αυτής, ου κλιθήσεται εις τόν αιώνα τού αιώνος. • Άβυσσος ως ιμάτιον το περιβόλαιον αυτού, επί των ορέων στήσονται ύδατα. • Από επιτιμήσεώς σου φεύξονται, από φωνής βροντής σου δειλιάσουσιν. • Αναβαίνουσιν όρη, και καταβαίνουσι πεδία εις τόπον, όν εθεμελίωσας αυτά. • Όριον έθου, ό ου παρελεύσονται, ουδέ επιστρέψουσι καλύψαι την γήν. • Ο εξαποστέλλων πηγάς εν φάραγξιν, ανάμεσον των ορέων διελεύσονται ύδατα. • ποτιούσι πάντα τα θηρία τού αγρού, προσδέξονται όναγροι εις δίψαν αυτών. • Επ’ αυτά τα πετεινά τού ουρανού κατασκηνώσει, εκ μέσου των πετρών δώσουσι φωνήν. • Ποτίζων όρη εκ των υπερώων αυτού, από καρπού των έργων σου χορτασθήσεται η γή. • Ο εξανατέλλων χόρτον τοις κτήνεσι, και χλόην τή δουλεία των ανθρώπων. • Τού εξαγαγείν άρτον εκ τής γής και οίνος ευφραίνει καρδίαν ανθρώπου. • Τού ιλαρύναι πρόσωπον εν ελαίω• και άρτος καρδίαν ανθρώπου στηρίζει. • Χορτασθήσεται τα ξύλα τού πεδίου, αι κέδροι τού Λιβάνου, άς εφύτευσας. • Εκεί στρουθία εννοσσεύσουσι, τού ερωδιού η κατοικία ηγείται αυτών. • Όρη τα υψηλά ταις ελάφοις, πέτρα καταφυγή τοις λαγωοίς. • Εποίησε σελήνην εις καιρούς. Ο ήλιος έγνω τήν δύσιν αυτού. • Έθου σκότος, και εγένετο νύξ. Εν αυτή διελεύσονται πάντα τα θηρία τού δρυμού. • Σκύμνοι ωρυόμενοι τού αρπάσαι, και ζητήσαι παρά τω Θεώ βρώσιν αυτοίς. • Ανέτειλεν ο ήλιος, και συνήχθησαν, και εις τας μάνδρας αυτών κοιτασθήσονται. • Εξελεύσεται άνθρωπος επί το έργον αυτού, και επί τήν εργασίαν αυτού έως εσπέρας. • Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε! Πάντα εν σοφία εποίησας! επληρώθη η γή τής κτίσεώς σου. • Αύτη η θάλασσα η μεγάλη και ευρύχωροςε εκεί ερπετά ών ουκ έστιν αριθμός, ζώα μικρά μετά μεγάλων. • Εκεί πλοία διαπορεύονται, δράκων ούτος, όν έπλασας εμπαίζειν αυτή. • Πάντα πρός σέ προσδοκώσι, δούναι τήν τροφήν αυτών εις εύκαιρον, δόντος σου αυτοίς συλλέξουσιν. • Ανοίξαντός σου τήν χείρα, τα σύμπαντα πλησθήσονται χρηστότητος. Αποστρέψαντος δέ σου το πρόσωπον, ταραχθήσονται. • Αντανελείς το πνεύμα αυτών, και εκλείψουσι, και εις τόν χούν αυτών επιστρέψουσιν. • Εξαποστελείς το πνεύμα σου, και κτισθήσονται, και ανακαινιείς το πρόσωπον τής γής. • Ήτω η δόξα Κυρίου εις τούς αιώνας. Ευφρανθήσεται Κύριος επί τοις έργοις αυτού. • Ο επιβλέπων επί τήν γήν, και ποιών αυτήν τρέμειν, ο απτόμενος των ορέων, και καπνίζονται. • Άσω τω Κυρίω εν τή ζωή μου, ψαλώ τω Θεώ μου έως υπάρχω. • Ηδυνθείη αυτώ η διαλογή μου, εγώ δέ ευφρανθήσομαι επί τω Κυρίω. • Εκλείποιεν αμαρτωλοί από τής γής, και άνομοι, ώστε μη υπάρχειν αυτούς. Ευλόγει, η ψυχή μου, τον Κύριον. Ως εμεγαλύνθη τα έργα σου, Κύριε! πάντα εν σοφία εποίησας.
Μετάφαση.
Είναι ώρα, ψυχή μου, για τη δοξολογία του Κυρίου. Κύριε και Θεέ μου, η μεγαλοσύνη σου είναι απέραντη. Ντύθηκες τη δόξα και τη μεγαλοπρέπεια, Εσύ που περιβάλλεσαι σαν μανδύα το φως. Εσύ απλώνεις ως πέρα τον ουρανό σαν σκηνή από δέρμα. Εσύ στεγάζεις με νερά τα ανώγεια του ουρανού. Επιβαίνεις πάνω στα νέφη σαν σε γρήγορα άρματα και περπατάς πάνω στα φτερά των άνεμων. Έπλασες τους αγγέλους ταχείς σαν τους άνεμους και τους ασώματους λειτουργούς σου δραστήριους και φωτεινούς σαν τη φλόγα της φωτιάς. Στερέωσες τη γη με ασφάλεια πάνω σε ασάλευτα θεμέλια, ώστε να μην κλονισθεί ποτέ, στον αιώνα. Η άβυσσος των υδάτων τη σκεπάζει σαν φόρεμα και πάνω στα βουνά έχουν σταθεί με τη μορφή του χιονιού τα νερά. Όμως όταν αντηχήσει η προσταγή σου θα φύγουν και θα κατέβουν στις πεδιάδες. Η βροντερή φωνή σου τα αναγκάζει να υποχωρήσουν. Τα βουνά ανυψώνονται προς τα πάνω και οι πεδιάδες φέρονται προς τα κάτω, το καθένα στον τόπο όπου Εσύ το εθεμελίωσες. Έθεσες όριο στη θάλασσα, και τα νερά της δε θα υπερβούν, ούτε θα επιστρέψουν και πάλι στη στεριά. Εσύ κάνεις τις πηγές ν’ αναβλύζουν μέσα στα φαράγγια και μέσα απ’ τα βουνά να περνούν τα νερά τους. Τα νερά αυτά ποτίζουν όλα τα άγρια θηρία και οι άγριοι όνοι σβήνουν τη δίψα τους σ’ αυτά. Πάνω στα δέντρα τα διάφορα πτηνά του ουρανού χτίζουν τις φωλιές τους και από τους γύρω βράχους σκορπίζουν το κελάηδημα τους. Εσύ ποτίζεις τα βουνά με τις βροχές του ουρανού, κι απ’ τις βροχές, που είναι έργο δικό σου, θα χορταίνει πάντοτε η γη. Εσύ κάνεις να φυτρώνει το χορτάρι απ’ τη γη για τα φυτοφάγα ζώα και δίνεις τα κατάλληλα γεννήματα για την εξυπηρέτηση των αναγκών του άνθρωπου. Έτσι προμηθεύεται από τη γη ο άνθρωπος το ψωμί αλλά και το κρασί που ευφραίνει την καρδιά του. Επίσης το λάδι, που κάνει απαλό και ιλαρό το πρόσωπο του, και το ψωμί που στηρίζει την καρδιά του. Θα χορτάσουν από τα νερά τα δένδρα του κάμπου καθώς και τα πελώρια κέδρα του Λιβάνου που Εσύ φύτεψες. Στα κλαδιά των δένδρων, τα μικρά σπουργίτια στήνουν τις φωλιές τους, πάνω δε απ’ αυτές είναι η φωλιά του ερωδιού. Τα ψηλά βουνά όρισε ο Κύριος σαν κατοικία των ελαφιών και τα πετρώδη μέρη για καταφύγιο των λαγών. Εδημιούργησε τη σελήνη για να προσδιορίζει τις εποχές. Ο ήλιος γνωρίζει το βασίλεμά του. Εσύ Κύριε όρισες να έρχεται το σκοτάδι και να γίνεται νύχτα, που όσο κρατάει, τα άγρια θηρία τριγυρίζουν για αναζήτηση της τροφής τους. Βγαίνουν με βρυχηθμούς τα μικρά των λιονταριών για να αρπάξουν τη λεία τους και ο βρυχηθμός τους είναι φωνή προς το Θεό για να τους δώσει τροφή. Ανατέλλει ο ήλιος και τα θηρία μαζεύονται στις φωλιές τους για να κοιμηθούν. Τότε βγαίνει κι ο άνθρωπος για τα έργα του και για τις ασχολίες του ως το βράδυ. Πόσο μεγάλα και λαμπρά είναι τα έργα σου, Κύριε! Όλα τα δημιούργησες με άπειρη σοφία. Η γη είναι γεμάτη από τα κτίσματα σου. Μπροστά μας απλώνεται η θάλασσα μεγάλη και πλατιά. Αναρίθμητα ψάρια ζουν και κινούνται μέσα σ’ αυτή, υδρόβια ζώα μικρά και μεγάλα. Καράβια τη διασχίζουν προς διάφορες διευθύνσεις. Ο δράκοντας, το μεγάλο θαλάσσιο κήτος που έπλασες, παίζει μαζί της και φαίνεται σα να περιφρονεί τη δύναμη της. Όλα αυτά τα ζώα της γης, της θάλασσας και τ’ ουρανού, από Εσένα περιμένουν να τους δώσεις στην κατάλληλη ώρα την τροφή τους, να την μοιράσεις Εσύ, κι αυτά να τη μαζέψουν. Όταν ανοίγεις το πλουσιόδωρο χέρι σου, τα σύμπαντα γεμίζουν από τα αγαθά σου. Μα όταν πάρεις απ’ αυτά το πρόσωπο σου τα πιάνει ταραχή και τρόμος. Παίρνεις τη ζωή τους και σβήνουν και επιστρέφουν στο χώμα απ’ όπου προήλθαν. Κι όταν τους στείλεις πάλι τη ζωογόνα πνοή σου, ξαναδημιουργούνται κι έτσι ξανακαινουργώνεις το πρόσωπο της γης. Ας είναι, λοιπόν, δοξασμένος ο Κύριος στους αιώνες. ‘Ας ευφραίνεται από την ωραιότητα των έργων του. Ρίχνει το βλέμμα του στη γη και την κάνει να τρέμει• αγγίζει λίγο τα βουνά και γεμίζουν καπνούς. Θα υμνώ τον Κύριο σε όλη μου τη ζωή. Θα του ψάλλω ύμνους όσο θα υπάρχω. Είθε να δοκιμάζω πάντοτε τη γλυκύτητα της συνομιλίας μου μ’ Αυτόν. Ο Κύριος ας είναι πηγή της ευφροσύνης μου. ‘Ας χαθούν εντελώς από τη γη οι αμαρτωλοί και οι άνομοι. Ούτε αχνάρι τους ας μη μείνει. Μην παύεις ψυχή μου να δοξολογείς τον Κύριο. Πόσο μεγάλα και λαμπρά είναι τα έργα σου Κύριε! Όλα τα δημιούργησες με άπειρη σοφία.
Πέμπτη 4.11.21 27 – 28/11 ΔΙΗΜΕΡΗ ΕΞΟΡΜΗΣΗ ΤΟΥ «ΔΙΑΒΑΤΗ» ΣΤΗ ΡΟΥΜΕΛΗ
ΜΙΚΡΟ ΟΔΟΙΠΟΡΙΚΟ ΣΤΗNYΠΑΤΗ και τον ΓΟΡΓΟΠΟΤΑΜΟ
«η Βιάννος συναντάει την Υπάτη, μαρτυρικοί τόποι»
ΣΑΒΒΑΤΟ 27/11 : ΑΘΗΝΑ – ΥΠΑΤΗ
07.00 Συνάντηση και αναχώρηση από το κέντρο της Αθήνας για την περιοχή της Υπάτης με ενδιάμεση στάση. Καθ’ οδόν, θα επισκεφθούμε το Καινοτόμο Μουσείο Θερμοπυλών όπου θα δούμε την αναπαράσταση της ομώνυμης μάχης σε εικονική πραγματικότητα (τεχνολογία 3D). Επίσκεψη στο χωριό Κομποτάδες του οποίου η πλατεία έχει χαρακτηριστεί ιστορικό πάρκο όπου δεσπόζουν πέντε αιωνόβια πλατάνια στον ίσκιο των οποίων συναντήθηκαν οι τρεις οπλαρχηγοί της Στερεάς : Διάκος, Πανουργιάς και Δυοβουνιώτης πριν τη μάχη της Αλαμάνας. Θα ανηφορίσουμε προς τον Εθνικό Δρυμό της Οίτης όπου βρίσκεται το ιστορικό Μοναστήρι της Παναγιάς του Αγάθωνα (ξενάγηση) και ο τάφος του π. Γερμανού Δημάκου (παπά Ανυπόμονου). Προαιρετικό γεύμα σε παραδοσιακή ταβέρνα . Τακτοποίηση στο ξενοδοχείο στα Λουτρά της Υπάτης.
Χρόνος για μπάνιο στη πισίνα των ιαματικών πηγών της Υπάτης.
17.30 Αναχώρηση για την Υπάτη. Ξενάγηση – επίσκεψη στο Κακογιάννειο Αστεροσχολείο Υπάτης, το 3ο Πλανητάριο της Ελλάδας, όπου θα γίνει ειδική παρουσίαση για το Σύλλογό μας στην αίθουσα του θόλου.
Γνωριμία με τον Πολιτιστικό Σύλλογο Υπάτης «οι Αινιάνες». Δείπνο με το μουσικό και χορευτικό συγκρότημα του Συλλόγου. Επιστροφή στο ξενοδοχείο. Διανυκτέρευση.
09.00 Αναχώρηση για επίσκεψη και ξενάγηση στο Βυζαντινό Μουσείο Φθιώτιδας.
10.30 Αναχώρηση για τον Γοργοπόταμο, χώρο ιστορικής μνήμης και εθνικής συμφιλίωσης, όπου θα λάβουμε μέρος στις επετειακές εκδηλώσεις για την Ημέρα της Εθνικής Αντίστασης.
13.00 Μετάβαση στην Λαμία και ξενάγηση στο Μουσείο Εθνικής Αντίσταση της Ρούμελης από τη Δρ. Βασιλική Λάζου, Ιστορικό, Πρόεδρο Φίλων του Μουσείου. Χρόνος ελεύθερος για φαγητό. Αναχώρηση για την Αθήνα με ενδιάμεση στάση.
Παρατηρήσεις: 1. Μεταφορικό μέσο πολυτελές πούλμαν με την τήρηση όλων των υγειονομικών κανόνων (χωρητικότητα, έγγραφα εμβολιασμού/νόσησης/rapid test, χρήση μάσκας)
Δήλωση συμμετοχής, εξόφληση για κράτηση θέσης σε τραπεζικό λογαριασμό μέχρι 20/11 κατόπιν συνεννόησης με τα μέλη του Δ.Σ. του «Διαβάτη» (τηλέφωνο προέδρου: 6944430330)
Πέμπτη 21.10.21 Ο «Διαβάτης» θρηνεί την απώλεια του Νίκου Ελευθεριάδη
Είναι φτωχά τα λόγια όταν οφείλουμε να ξεπροβοδίσουμε από τα εγκόσμια νέους ανθρώπους, όπως ο Νίκος, που «έφυγε» στα 51 χρόνια του. Θρήνος, θλίψη, απελπισία για τον αδόκητο θάνατο του γιού της αγαπημένης μας Μαρίνας Κοντάκη, ένθερμης φίλης του Συλλόγου από το Κεφαλοβρύσι και πρώην μέλους του Διοικητικού Συμβουλίου. Αδυνατούμε να συνειδητοποιήσουμε το πλήγμα αυτό της μοίρας καθώς σκεφτόμαστε μαυρισμένα από τα δάκρυα τα γεμάτα αγάπη μάτια της μητέρας του Νίκου, ικανά να περιλάβουν όλη την ανθρωπιά και την προσφορά στον συνάνθρωπο.
Ο Νίκος έφυγε από τη ζωή αγαπητός και δημιουργικός, έχοντας να δώσει πολλά ακόμη στα παιδιά του και στον κοινωνικό του βίο. Ένα αναπάντητο «γιατί» συνοψίζει την τραγικότητα της απώλειας.
Συμμετέχουμε στο πένθος της οικογένειάς του και προσευχόμαστε να βρουν κουράγιο να υπομείνουν την τρομερή αυτή δοκιμασία.
Τετάρτη 20.10.21 Τα δύο τελευταία βίντεο που μας έστειλε ο Στέλιος Μπαρμπαγαδάκης: Σύνδεσμος ΕΡΤ 1 – Ψυλάκης (αρχείο Πιτροπογιαννάκη): α. Facebook β. Facebook
Σάββατο 16.10.21 Την περασμένη Κυριακή στην εκδήλωση μνήμης του ΔΙΑΒΑΤΗ γνωρίσαμε έναν καινούριο φίλο του συλλόγου μας, τον Μανώλη Δημητριανάκη από το Μύρτο. Πρόκειται για μεγάλο καλλιτέχνη, ίσως το καλύτερο μπουζούκι της σύγχρονης Ελλάδας. Στο βίντεο που ακολουθεί σας δίνουμε ένα δείγμα της δεξιοτεχνίας του. Μπορείτε να βρείτε αρκετά τραγούδια του μέσω YouTube. O Thermastís – Manólis Dimitrianákis – YouTube
Παρασκευή 15.10.21
ΚΑΘΕ ΚΥΡΙΑΚΗ 11:00 – 14:00
ΑΝΟΙΓΟΥΜΕ ΤΟΝ ΣΥΛΛΟΓΟ
ΜΑΘΑΙΝΟΥΜΕ ΧΟΡΟ ΚΑΙ ΚΡΗΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ
ΣΤΗΡΙΖΟΥΜΕ ΤΟΥΣ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΟΥΣ ΤΗΣ ΚΡΗΤΗΣ ΜΕ ΤΡΟΦΙΜΑ, ΡΟΥΧΙΣΜΟ ΚΑΙ ΕΙΔΗ ΠΡΩΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ
Τρίτη 12.10.21 Βερβελάκια (μιλούν τα αδέλφια τους που έζησαν το φονικό)
Επίσης παραθέτουμε το απόσπασμα από το τεύχος 7 του ΔΙΑΒΑΤΗ που εκδόθηκε και δημοσιεύθηκε τον Ιούνιο του 2017 (σελ.37)
… θεωρούμε χρέος μας σαν Βιαννίτικος σύλλογος, να κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα φόρο τιμής, στην θυσία των χωριών της επαρχίας μας και της δυτικής Ιεράπετρας. Διαλέξαμε το παρακάτω συγκλονιστικό περιστατικό, που η γραφή της Μαρίας Αμαριώτου το κάνει ακόμα συγκλονιστικότερο.
“Συμπαθήστε με! Δε θα τα μαρτυρήσω άλλη μια φορά τα τρία Βερβελάκια, δε βαστάμε πια ως το τέλος”…
Τα 3 μικρά παιδιά της οικογένειας Βερβελάκη, από το Κεφαλοβρύσι της Βιάννου, βασανίστηκαν και εκτελέστηκαν από τους Γερμανούς γιατί αρνήθηκαν να αποκαλύψουν πού κρυβόταν ο πατέρας τους, αν και γνώριζαν τη δική τους πορεία. Κι ήταν μόνο 3 παιδιά, από 8 μέχρι 15 χρόνων…Στην τοποθεσία αυτή, στις 14 του Σεπτέμβρη του 1943, τελέστηκε το πλέον αποτρόπαιο έγκλημα της σφαγής των τριών αδελφών Βερβελάκη (8,12, και 15 ετών), από Γερμανούς στρατιώτες, επειδή δεν αποκάλυψαν πού ήταν κρυμμένος ο πατέρας τους, για να τον σώσουν από το εκτελεστικό απόσπασμα, στο οποίο οδηγήθηκαν εκείνη την αποφράδα μέρα 461 αθώοι άνθρωποι.
Να φορούσαν τα καλά τους τα τρία μικρά αδέρφια, σταυρώσιμη μέρα ως ήταν;
Βιάννο, κυρά μου, πώς σε ρήμαξαν, που έτσι να πάνε! Βιάννο, κυρά μου, ως τον ουρανό βγήκε ο καπνός σου κι ως τα κύματα κατρακύλησε η βοή σου.
“Αυτά όμως μπόρεσαν να σιωπήσουν και να πεθάνουν”
Η εκπληκτική περιγραφή της Μαρίας Αμαριώτου για την εκτέλεση των 3 μικρών αδελφών από τους Γερμανούς στη Βιάννο, επειδή δεν πρόδωσαν τον πατέρα τους
Πέντε χρόνια μετά την εκτέλεση, το έγκλημα των Γερμανών, η κορυφαία εκπαιδευτικός, Μαρία Αμαριώτου, έγραφε στη “Νέα Εστία” ένα εκπληκτικό κείμενο για τη θυσία της Βιάννου και τα τρία αδέλφια. Τίτλος του, “Τρεις μικροί άγιοι”. Τον Μάρτιο του 1977 το κείμενο αναδημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Βιαννίτικα Νέα” που εξέδιδαν ο Γιώργος Χρηστάκης και ο Κώστας Στεφανάκης. Το είχε στείλει ο Μενέλαος Παρλαμάς.
(Ο φίλος της Βιάννου και τακτικός αναγνώστης των ΒΝ καθηγητής κ. Μενέλαος Παρλαμάς, μας έστειλε το κείμενο που ακολουθεί.
Γραμμένο από την Μεραμπελιώτισσα Μαρία Αμαριώτου, γνωστή σε παλαιούς και νεότερους από τη συμμετοχή της στην πνευματική ζωή του τόπου. Δημοσιεύτηκε στο περιοδικό « Νέα Εστία » το 1948 σελ. 1199-1201 και είναι αφιερωμένο στα τρία παιδιά του Γιώργη Βερβελάκη από το Κεφαλοβρύσι, που βασανίστηκαν και θανατώθηκαν από τους Γερμανούς στη θέση Λυγιά στις 14 Σεπτεμβρίου 1943. Τον ευχαριστούμε πολύ).
Τι όμορφος που είναι ο κόσμος! Μέσα στην άχνη της καλοκαιρινής μέρας κάθουνται σαν άρχοντες περήφανα τα βουνά. Πόσα είδαν οι κορφές τους και πόσα νταγιάντησαν οι ράχες τους. Στις κουφάλες τους έκλαψεν ο Δίας. Τα διασκέλισε ο δαχτυλιδόμεσος Κρητικός του Μίνωα και τα νυχτοπάτησε ο δωρικός καταχτητής. Τους ήρθε κι ο αλαζονικός Ρωμαίος. Τον πεισματάρη Αράπη και τον πολύβουο το Βενετσιάνο τον εφορτώθηκαν μαζί με τα χιόνια και τα ξεροβόρια και τα λιοπύρια που σκίζουν την πέτρα. Κι όταν ήρθε κι η Τουρκιά, ξαναποτίστηκαν αίματα τα ριζά τους και οι κάμποι κι ανθίσανε, που δεν εκάτεχες αν ήταν φέσια ή τ’ Απριλομάη παπαρούνες. Δικά μας είναι και δικοί τους είμαστε σήμερο. Ότι μας μέλλονταν που να το βάλει ο νους μας. Θε μου και δος μου κι άλλα μάτια γιατί τα δυο είναι λίγα κι ας μη βραδιάσει όσο να δω τη Βιάννο. Πριν γεννηθώ στο μικρό χωριό μου, εκεί δούλευαν οι προπάτοροι της καλής μου Μάνας. Να δω πως είναι και αν τους μοιάζω. Να δω τον τόπο που αγαπώ και τον γνωρίζω απ΄ άλλων μάτια πλεούμενα στη νοσταλγία. Χαρώ τους τους σπάρτους που ‘γίναν δεντρά, το πεύκο το θεόρατο που μοσκομυρίζει και μουρμουρίζει γητειές στο βοριαδάκι. Καλώς τον ασφένταμο, που το βοσκόπουλο θα σκαλίσει το σκύφο του απ΄το κλαδί του να πίνει το γάλα του και την κούπα για το κρασί τ΄ αφεντάκι του. Νερό θα πιει από τη φλέγα με τις δυό χούφτες. Πάνω στης Δίχτης τις στράτες τις τραχιές πηγαίναμε αγάλια. Κι έτσι τη χαίρομαι τη Μεσαρά κάτω κι αλάργο, σα μίαν απέραντη θάλασσα που σμίγει με τα λιβυκά- πες τα νερά, πες τα λιβάδια. Μυριάδες-μυριάδες βόσκουν απάνω τους τ΄ αρνάκια τ΄ άσπρα των συννέφων με τους γαλάζιους ήσκιους στα πλευρά τους. Το θαύμα τούτο σού φωτογραφίζει ο άνθρωπος για να σου γράψει κι από κάτω « θάλασσα νεφών »; Όχι αυτά δεν λέγουνται, δεν ζωγραφίζουνται. Μια φορά θα τα δεις και δεν μπορείς πια να τα ξεχάσεις. Τόσο απαλά τόσο πολλά, τόσον αχνά, τόσο σαν όνειρο και σαν αφρός ονείρου. Τόσο γεμάτα φως, μυστήριο και δροσιά, την ώρα τούτη θα ξαναπλάσει ο Θεός τον κόσμο. Πως να ‘ναι ο κόσμος που βλέπει αυτό το μέγα κάλλος κάθε μέρα, αυτός που δροσίζεται σ΄ αυτό το κουτσουλάει κάτω από τον πλάτανο, κι αυτός που περπατεί και χώνεται ανάμεσα στις μυρτιές τις ανθισμένες. Δροσάτα, χορτασμένα δέντρα, με χιλιών λογιών πράσινο, μεταξωτό, δαντελωτό, βελουδωτό και πλουμισμένο. Κι έχει καθένα του τον ήσκιο του και τη θωριά του, και χύνουν όλα τη μοσκοβολιά τους γεμάτη πρωινό δρόσος. Φορτωμένα τον καρπό μοιάζουν στις νιές βιαννίτισσες με τα μωρά στην αγκαλιά. Οι καρές κι οι απιδιές, κι οι ελιές, κι οι πρίνοι. Οι πλάτανοι κι οι μουργιές και κερασιές θεόρατες, και συκιές, ρογδιές- κόκκινοι γλόμποι λες τα ρόγδια τα γλυκά και τα ξινά- οι μηλιές, οι κυδωνιές, οι δάφνες και τ΄ αμπέλια. Παιχνιδίζουνε τα φύλλα του πελώριου λεύκου, κι ο κισσός εσκέπασε το μύλο, που φροκοπά στη φτερωτή του το νερό και μέσαθε τον πασπαλίζει το σταρένιο αλεύρι. Όπου πας κι όπου σταθείς χάνεσαι στην πρασινάδα και μεθείς απ΄ το νερό που μουρμουρίζει. Κι όπου πας κι όπου βρεθείς λιγώνεσαι απ΄το μέλι που έχουν όλοι στο στόμα. Σαν τις κυψέλες τους γλυκές είν΄ οι καρδιές τους και βουΐζουν όλα μαζί τα ωραία αισθήματα. Είσαι ξένος; είσαι φίλος; είσαι συγγενής, δικός; τ΄ εξάδερφου κουμπάρος; του παλιού μου φίλου χωριανός; Να το σπίτι μου ,να κι η καρδιά μου. Θα στρώσω το τραπέζι μου κι είσαι δικός μου σήμερο. Κι αύριο δε μπορείς, θα πας και στο συμπέθερό μου που σε κάλεσε. Μια αλυσιδωτή φιλοξενία σε σκλαβώνει, και μια διάκριση και μια λεπτότητα, σαν το παλιό κρασί μεθυστική. Θα σου φέρουνε το μέλι του Μαρτιού, που ΄ναι άσπρο και μοσκοβολά όλα τα λούλουδα, θα σου κόψουν τον αθότυρο και θα σ΄ανοίξουν το πιθάρι την ξινή μυζήθρα. Και το πρωί που θα πλυθείς, αν είναι χειμώνας, θα τρέχει απ΄τη βρυσούλα σου το χλιό νερό που βάλανε για σένα. Πώς σε πλάθουν και σε ζυμώνουν σαν το κερί οι καλοσύνες τους, και πώς ντρέπεσαι που πρέπει να σταθούν να ξεκλειδώσεις την καρδιά σου πρώτα. Μα ύστερα θα μείνει ανοιχτή για να τους μοιάζεις λίγο, για να μοιάσεις το ακούραστο χώμα ετούτο που γεμίζει αγριόκρινα το Σετέμπρη και δροσερά κουκιά. Που σου φέρνει τα σύκα του με όλα τα ονόματα, τα χρώματα, τις γεύσεις. Τ΄ άσπρα, τα μαύρα, τα φαζά, τα κόκκινα, τα μελωμένα, τα ξινά. Πλούσιο χώμα, πλούσια στήθη, γλυκιά γλώσσα, που μαλάκωσε το σίγμα, που είναι τόσο σφυριχτό και τόσο θεριεμένο στη λαλιά μας. Βιάννος, Πεύκος, Αμιρά, Συκολόγος, Σύμη, Γδόχια, Κρεββατάς, Κεφαλοβρύσι, πόσα ονόματα, πόσες ομορφιές, Βιάννο μου, λες να σ΄αγαπώ, γιατί οι ρίζες μου στο χώμα σου βαθειές, λέτε να σας αγαπώ Βιαννίτικα, για την πολλή ομορφιά σας και για την αρχοντιά, την ανθρωπιά, την πολλή αρετή του κόσμου; Για τη σεμνή κοπέλα σου τη νιόπαντρη, για τον ευγενικό ασπρομάλλη σου, γεμάτο ανοχή, χαρά και σέβας; όμορφα πού ‘σαι μέσα κι έξω… Ήσουν ωραία! Ωραία! Ήσουν και πιά δεν είσαι. Γιατί είχες ψηλά βουνά και παχιά δάσα, γιατί είχαν πέσει οι Γερμανοί στον τόπο μας ωστόσο, και στα βουνά σου ανέβηκαν αντάρτες. Ήσουν και πιά δεν είσαι. Χαλάσματα σ΄αφήσανε, όπως το Χαλασά σου. Πεύκο που η φύση το έστησε γκρίζο στολίδι, ανάμεσα στους σκούρους πράσινους πρίνους. Νεκροταφείο κάμαν τα γελούμενα χωριά και τ’ ανθισμένα μονοπάτια και τα κρουσταλλένια ρυάκια. Μόλεψαν με τα αίματα τις βρύσες και φυτέψανε κουφάρια στα φαράγγια, όπου ανεμίζεται σαν ασήμι και σαν αμέθυστος ο δίχταμός σου. Βιάννο, κυρά μου, πώς σε ρήμαξαν, που έτσι να πάνε! Βιάννο, κυρά μου, ως τον ουρανό βγήκε ο καπνός σου κι ως τα κύματα κατρακύλησε η βοή σου. Απ΄ όλους σου τους μάρτυρες, Βιάννο καημένη, τους δικούς μου νιους και νιες, που τους θέρισαν οι σφαίρες, που τους έσφαξε το κρύο, που τους ρήμαξε η αρρώστια κι η οδύνη, ξεχωρίζω τρεις ψυχές μικρών αγίων, για να πω τη μεγάλη τους, αφάνταστη ιστορία. Θα την πω στην κυρία που ανίδεη δεν ξέρει τίνος χέρι εμάτωσε στ’ αγκάθια για να της κόψει της λευτεριάς το ρόδο, στην κοπέλα του χωριού που τώρα ξεκουράζεται σαν έφυγε ο βραχνάς, στο μαθητή που πρέπει να βυζάξει της θυσίας το γάλα, στο στρατιώτη, να πιστέψει πως αξίζει να χει πίστες και ιδέες, σ’ όποιον έχει μαρτυρήσει μέσ’ τον πόνο, για να νιώσει πως ασυντρόφιαστος δεν είναι. Θα την πω σ’ όλους τους σκλάβους, που έχουν χρέος να νικήσουν τη σκλαβιά τους. Πώς να το πω; Δεν το χωρεί καλά καλά ο νους τ’ ανθρώπου. Μόλις κι αγγίζει το η καρδιά μας. Κι όχι η καρδιά μας η μικρή, εμέ και σένα και τ’ αλλού και του καθένα. Η καρδιά μας ολωνών κι εμάς που ζούμε σήμερο, σαν πήγαμε ζωντανοί στην κόλαση τούτα τα χρόνια,η καρδιά μας του ’66 με τ’ Αρκάδι, και του ’21 με την επανάσταση, του’70 με το Μόσκοβο και το Δασκαλογιάννη, του 1570 και του 1340 με τους Καντανολέους και τους Ψαρομήλιγγους, η καρδιά μας του 825 με τους Άραβες, που σπείρανε τις πολιτείες μας σακιά τ’ αλάτι. Μια καρδιά χωρίς αρχή χωρίς τέλος, μια καρδιά στοιχειωμένη κι’ ακατάλυτη. Κοραλλόδεντρο μέσα στης μοίρας μας τον ωκεανό. Η ρίζα του δεν φαίνεται και στους κλώνους του κοιμήθηκαν οι αιώνες. Μεγαλώνει και θεριεύει και με τα χίλια μύρια τα κλαδάκια του και τα λουλουδάκια του η καρδιά μας είναι. Όλες μας οι καρδιές και μένα και σε και τ’ αλλουνού και καθενούς βλαστοί κι ανθοί της ίδιας ρίζας. Και του γέρου και της γυναίκας και του μωρού και του αγωνιστή και του καπετάνιου. Όταν θα ‘ρθει η στιγμή ν’ αποκριθεί στη μοίρα την κακή και την ώρα τη μεγάλη, με το στόμα, το φτωχό, τ ’αδύναμο, το ένα, οι αιώνες της φυλής μας θα απολογηθούνε. Πώς αλλιώς να το χωρέσει ο νους του ανθρώπου; Η καρδιά μας θα το πει η καρδιά μας θα το νιώσει. Η καρδιά τριών μικρών, η καρδιά της φυλής όλης, βάσταξε μέσα στα κορμάκια τους τους πόνους της θυσίας ετούτης. Εκεί στη Βιάννο, σ’ ένα μικρό χωριό, όμορφο σαν όλα τ’ άλλα, πασίχαρο και στολισμένο, μέσα στους βασιλικούς τους σγουρούς, τους πλατύφυλλους, τους βαρσαμάτους, τους κατσοπρινόφυλλους ,τους άσπρους , τους κόκκινους που σε μεθεί η γλυκάδα της αναπνοής τους, απλωμένους σαν αχτινωτό στεφάνι μέσα στο μεγάλο πιάτο, θ’ αποθέσει ο παπάς τον Τίμιο Σταυρό, σαν θα τον εύρει. Θα ψάχνει στη μέση της εκκλησίας, σκύβοντας σιγά σιγά με τους βασιλικούς ακουμπισμένους στο μέτωπο. Οι ψαλτάδες θ’ ανεβοκατεβαίνουνε τις γλυκιές σκάλες των σαράντα «Κύριε ελέησον» κι εκείνος σε καθένα τους θα σκύβει, θα σκύβει, θα σκύβει, και θα ψάχνει, ώσπου να τ’ αξιωθεί «να βρει τον Τίμιο Σταυρό» σαν την Αγία Ελένη και να τον υψώσει, μέσα στους βασιλικούς τους αγιασμένους. Πρόφτασαν άραγε να τον βρουν εκείνη την ημέρα; Τονε βρήκαν το σταυρό κι ο παπάς κι οι λαϊκοί κι οι άντρες κι οι γυναίκες και οι πανηγυριώτες και τα μωρά, τονε βρήκε όλη η Βιάννος και την κάρφωσαν απάνω…. Να φορούσαν τα καλά τους και τα τρία μικρά αδέρφια, σταυρώσιμη μέρα ως ήταν; Ν’ ανεβήκανε μ’ αυτά στο Γολγοθά τους; Και λες να είχαν και σκολιάτικα να βάλουν; Και ποιος είχε και χαρά να στολιστεί και ν’ αλλάξει; Μα το καλεί τόσες φορές η ώρα και τα παιδιά γι αυτό τις περιμένουνε τις σκόλες και τις εορτές. Άξαφνα όμως ήρθε το κακό κι οι άντρες πιάσανε τα διάπαντα. Ως ζητά ο καλός λαγωνιάρης σκύλος το κυνήγι, έτσι ζητούσανε κι οι Γερμανοί, οι Γερμανοί του ’43, τους άντρες , τις γυναίκες , τους ανθρώπους. Και τους έβαζαν στη σειρά και τους γάζωναν με το πολυβόλο. Απομεθούσανε με το κακάρισμά τους και με το αίμα. Μα πού ‘ναι ο Βερβελάκης; Όταν σε τρελλάνει η φρίκη κι ο θάνατος απλώνει σαν χταπόδι τους απλοκαμούς του και σε φουρκίζει, αν έμεινε κάποιο αίμα μέσα σου που δεν έπηξε, θα φύγεις να κρυφτής! Στη Συκιά! Στη Συκιά που ‘ναι κοντά , που ‘ναι δασά. Στα παχιά της φύλλα τα πυκνά που κάνουνε σκοταδερό ίσκιο μέσαθέ τους κρύβεται ο δύστυχος. Έξι παιδιά και μια γυναίκα περιμένουν απ’ αυτόν. Στ’ όνομά Σου , Θε μου! Κι έτσι ο πατέρας δεν είναι στο σπίτι. Κρυμμένος στη Συκιά τους βλέπει να ψάχνουν κι άμποτε να μην τον δούνε. Ας φυσούσε λίγος άνεμος να χτυπούν τα φύλλα, μην ακούσουν την καρδιά του. Όχι ας μη φυσήξει μην τον δουν καμιά ώρα. Τα πιο μικρά παιδιά του δεν επρόφτασαν. Ξέρουν από δώδεκα χρονώ ως πέντε τι αξίζει η ζωή: Κι οι Γερμανοί τα πιάσανε. -Πού πατέρας; Όσες φορές κι αν τα ρωτήσουν κανένα στοματάκι δε θ’ ανοίξει. Ούτε τη συκιά κοιτάζουν. Πεισματάρικα σωπαίνουν. Ούτε η Βαγγελιό, ούτε τ’ Αννάκι, ούτε ο αδερφούλης τους δε θα το πούνε. Το νιώθουνε τώρα το φοβερό που τους περιμένει όλους. Η λαχτάρα τους, το χτυποκάρδι τους, να μην κατεβή ο πατέρας. Αυτόν τον επέτρωσε η Μέδουσα. Να πέτρωνε και την καρδιά του, να του κούφαινε τ’ αυτιά. Καταπιόθηκε κι εκείνη η γλώσσα, δε μπορεί να φωνάξει, δε μπορεί να μιλήσει. Τρία παιδιά έχει ακόμα και τη γυναίκα του κι αυτά δεν τάπιασαν… Κι άλλοι καμιά τριανταριά έχουν κρυφτεί γύρω τριγύρω…
-Πού πατέρας; Η ψυχή της φυλής αγωνίζεται ολόκληρη σε κείνα τα παιδιάστικα κορμάκια, όλης της Βιάννος η αγάπη η συγγενική, όλη της η οικογενειακή στοργή μαζεύτηκε σ’ εκείνα τα στήθη κι έκανε φωτιά το αίμα τους και τη θέλησή τους ατσάλι. Η αντίσταση κι ο αγώνας χιλιάδων χρόνων, καμωμένων από αμέτρητα μερονύχτια κι από εκατομμύρια πικρές ώρες σκλαβιάς, κάνει σίδερο την καρδούλα τους, που ιστορία δεν ξέρει, γιατί ιστορία είν’ αυτή, γιατί η ιστορία η ζωντανή της δράσης είναι μέσα μας ένστιχτο πια, δεν είναι γνώση. Τα κορμάκια τους λες και μετουσιώνονται σε κύτταρα ηθικά για να αισθάνουνται το χρέος της άρνησης και της αντίστασης σ’ αυτά τα τέκνα της κόλασης. Τεντωμένα, πεισμωμένα, χωρίς φόβο. Δεν είναι τίποτα να σε ρωτούν οι λυσασμένοι αυτοί αστακοί, να σε κρατούν να μη φύγεις. Δεν είναι τίποτα. Μόνο που φρένιασαν με την «ανηξεριά» και τη σιωπή. Μόνο που βάλθηκαν να τους περάσει αυτωνών. Όχι θα τους κάμουν μπαίγνια τα νιάνιαρα τούτα των παλιοκρητικών ! Πού είσαι η ιερή εξέταση να σε ντροπιάσουν; Τα νύχια πρώτα. Αν ο πόνος φέρνει τις φωνές και τα κλάματα, τι καλά δεν θα μπορούν να μιλούν απ’ την οδύνη, θα κλαίνε και δε θα πούνε τίποτα, θα κλαίνε και δε θα μπορούν να πούνε τίποτα. Το είπανε το όχι τους , άλλο δεν έχει! Πήγαν τα νυχάκια, πήγαν και τα δαχτυλάκια, λίγο και λίγο, τα χεράκια, τα μπρατσάκια. -Συμπαθήστε με! Δε θα τα μαρτυρήσω άλλη μια φορά τα τρία Βερβελάκια, δε βαστάμε πια ως το τέλος . Καταλάβατε και φτάνει.
Πέμπτη 7.10.21
Δευτέρα 4.10.21
ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΒΙΑΝΝΙΤΩΝ ΑΤΤΙΚΗΣ «Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ»
ΕΚΔΗΛΩΣΗ ΜΝΗΜΗΣ ΓΙΑ ΤΗΝ 78η ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΒΙΑΝΝΟΥ ΚΑΙ ΤΗΣ ΔΥΤ. ΙΕΡΑΠΕΤΡΑΣ
11:00 Τρισάγιο στη μνήμη των θυμάτων της επαρχίας Βιάννου και Δ. Ιεράπετρας από τον Αρχιμανδρίτη Σεβαστιανό Σωμαράκη
11:10 – 11:15 Υποδοχή από τον Πρόεδρο του Φ.Σ. «Παρνασσός» Καθηγητή κ. Βασίλη Κωνσταντινόπουλο
11:15-11:30 Σύντομοι χαιρετισμοί:
Πρόεδρος του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα, Αντιστασιακός κ. Βασίλης Μπρακατσούλας
Πρόεδρος του Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης κ. Παύλος Μπαριτάκης
Εκπρόσωπος Δήμου Βιάννου
Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου κ. Αριστομένης Α. Συγγελάκης.
Εκπρόσωποι κρητικών σωματείων και άλλων φορέων
11:35-11:50 Μουσική επένδυση των γεγονότων της εκδήλωσης από το συγκρότημα παραδοσιακής κρητικής μουσικής του κ. Θανάση Ραπτάκη.
11:50 Σύντομη ομιλία του προέδρου του Συλλόγου Βιαννιτών «ο Διαβάτης» Γεώργιου Στρατογιαννάκη με θέμα «Το Ολοκαύτωμα της επαρχίας Βιάννου».
12:00 Ομιλία της εκπαιδευτικού κ. Ιωάννας Μικρογιαννάκη με θέμα: «Η ηρωίδα γυναίκα της επαρχίας Βιάννου».
12:15 Σύντομη ομιλία του Γενικού Γραμματέα του «Διαβάτη» Δρ. Αριστομένη Ι. Συγγελάκη με θέμα: «78 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Βιάννου: Ανυποχώρητος αγώνας για Μνήμη και Δικαιοσύνη».
12:25 Η Νατάσα Παπαδοπούλου – Τζαβέλλα και η Αρετή Κοκκίνου ερμηνεύουν τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη.
12:45 Βουβός πεντοζάλης από το χορευτικό συγκρότημα του Συλλόγου Κρητών Βριλησσίων.
Μετά το τέλος της εκδήλωσης θα παρατεθεί κέρασμα στους παρευρισκόμενους.
ΕΙΣΟΔΟΣ ΕΛΕΥΘΕΡΗ
ΚΑΛΟΥΜΕ ΤΑ ΜΕΛΗ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΦΙΛΟΥΣ ΤΟΥ «ΔΙΑΒΑΤΗ» ΝΑ ΣΥΝΕΙΣΦΕΡΟΥΝ ΚΑΘΕ ΒΟΗΘΕΙΑ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ Ή ΑΓΑΘΑ ΠΡΩΤΗΣ ΑΝΑΓΚΗΣ – ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΣΕΙΣΜΟΠΛΗΚΤΟΥΣ ΣΤΟ ΑΡΚΑΛΟΧΩΡΙ ΚΑΙ ΤΟΥΣ ΓΥΡΩ ΟΙΚΙΣΜΟΥΣ.
Όσοι επιθυμούν να συνδράμουν τους δοκιμαζόμενους συμπατριώτες μας μπορούν να το πράξουν κατά τη διάρκεια της εκδήλωσης ή στα γραφεία του Διαβάτη (Πατησίων 4, Ομόνοια, κάθε Κυριακή 11:00 – 14:00).
Για την αποτροπή της διασποράς της COVID-19 θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα μέτρα. Σημειώνεται ότι η μεγάλη αίθουσα εκδηλώσεων του Φ.Σ. «Παρνασσός» παρέχει τη δυνατότητα τήρησης αποστάσεων μεταξύ των συμμετεχόντων.
Τρίτη 28.9.21
α. Για το μνημόσυνο, αφού τονίσουμε ότι θα τηρηθούν όλα τα προβλεπόμενα μέτρα για την αποτροπή διασποράς του κορονοϊού
Μια υπέροχη παλιά ιστορική μελωδία, που τραγουδούσαν οι περιστασιακοί εργάτες, οι οποίοι δούλευαν στους ορυζώνες του ποταμού Πάδου στη βόρεια Ιταλία. Ξερίζωναν τα ζιζάνια και εργάζονταν κάθε μέρα κάτω από άθλιες συνθήκες, ξυπόλητοι επί πολλές ώρες, βυθισμένοι στα νερά μέχρι το γόνατο!…Το τραγουδούσαν ως διαμαρτυρία προς τους σκληρούς και απάνθρωπους επιστάτες στους αγρούς κατά τα τέλη του 19ου και αρχές του 20ού αιώνα!…
Το τραγούδι αυτό με κάπως αλλαγμένα λόγια χρησιμοποιήθηκε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο από τους αντάρτες ως “εμβατήριο” εναντίον του Φασισμού και του Ναζισμού…
Απολαύστε αυτή την υπέροχη μελωδία σε μια εξαιρετική εκτέλεση με άρπα!…
Τρίτη 20.7.21 ΕΠΩΔΥΝΗ ΑΠΩΛΕΙΑ Ο Γιάννης Χουλάκης δεν είναι πια μαζί μας. Ο πάντα χαμογελαστός και καλοσυνάτος φίλος του «Διαβάτη» έχασε τη μάχη με την επάρατη νόσο. Καταγόμενος από τον Άγιο Βασίλειο Βιάννου υπήρξε δραστήριο μέλος του Συλλόγου, έχοντας διατελέσει παλαιότερα και μέλος του Δ.Σ. Αυτό που τον διέκρινε ήταν η ευγένεια του, το ήθος του και η θετική του διάθεση για συμμετοχή του σε κάθε εκδήλωση, όπου κέρδιζε πάντα την εκτίμηση και τη φιλία όλων μας. Δυσκολευόμαστε να συνειδητοποιήσουμε την απώλεια του, που μας είναι επώδυνη. Εκφράζουμε τα συλλυπητήρια στους συγγενείς και οικείους του και ενημερώνουμε για την τέλεση μνημοσύνου στην Παναγία την Ελαιούσα στις 25 Ιουλίου μετά την πρωινή λειτουργία στα Λεγραινά Αττικής.
Δείτε την εξέλιξη των γκραικάνικων τραγουδιών της Κάτω Ιταλίας και Σικελίας (MAGNA GRECIA).
Χώροι – θέατρα τεράστιοι έχουν δημιουργηθεί ώστε να μπορούν οι χιλιάδες θεατές να χορεύουν τις ταραντέλες. Επίσης οι ορχήστρες έχουν γιγαντωθεί συμπεριλαμβάνοντας όλων των ειδών τα όργανα, έγχορδα, πνευστά, κρουστά, αυτοσχέδια χάλκινα της Κάτω Ιταλίας, μαντολίνα και πιάνο. Ακόμα τα μέλη της ορχήστρας τραγουδούν και παίζουν σαν ηθοποιοί, έχοντας εισαγάγει και θεατρικά στοιχεία. Οι περισσότεροι είναι και ακροβάτες.
Χιλιάδες διαφορετικά κουστούμια, απίστευτα φωτιστικά εφέ, φοβερό κέφι, χορεύουν ακόμα και στα διαλείμματα!
Τα συγκροτήματα έχουν αποκτήσει τεράστια φήμη σε ολόκληρη την Ιταλία. Αλλά το κυριότερο είναι ότι έχουν εμπλουτίσει τη μουσική τους με σύγχρονα ελληνικά τραγούδια αλλά και λάτιν σκοπούς. Χωρίς βέβαια να ξεφεύγουν από το ρυθμό της ταραντέλας.
Πέμπτη 3.6.21 Μαραθών: Ο κήπος, ο μπαξές, το μποστάνι της Αθήνας (Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη*)
Η απόσταση ανάμεσα στην Αθήνα και στον Μαραθώνα είναι ένας μαραθώνιος δρόμος.
Μπορούμε να προστατεύσουμε τα σπάνια φυτά και ζώα του οικοσυστήματος του Μαραθώνος
– Μαραθών: Ο τόπος των υδάτων, των υδροβιότοπων, της άγριας φύσεως, της μυθολογίας, της ιστορίας, της μάχης του Μαραθώνος, του Μαραθώνιου δρόμου, του Εθνικού Πάρκου Σχινιά Νatura 2000.
Ο τόπος των «άγριων¨ φαγώσιμων χόρτων όπως τα μάραθα, που έδωσαν το όνομα τους στην περιοχή. Ο τόπος που προμηθεύει την Αθήνα, μέσω των λαϊκών αγορών γεωργικά προϊόντα, φρούτα, λουλούδια.
– Στην περιοχή του Μαραθώνος είναι κυρίαρχος και καθοριστικός ο ρόλος των νερών: Γλυκά νερά, υφάλμυρα, αλμυρά, ποταμίσια, πηγαία, λιμναία, ελώδη, θαλάσσια.
– Στον Μαραθώνα υπάρχει το σημαντικότερο παράκτιο οικοσύστημα( βιότοπος) της Αττικής. Η θέση αυτή συμπίπτει στο μεγαλύτερο τμήμα της με τον χώρο όπου στρατοπέδευσαν οι Πέρσες το 490 π. Χ.
Πρέπει να προστατεύσουμε τα σπάνια φυτά και ζώα του θνήσκοντος οικοσυστήματος του Μαραθώνος.
Πρέπει να προστατεύσουμε:
Το δάσος της Κουκουναριάς( Pinus Pitea, Pin Parasol, Umbrella Pine, Parasol Pine, Italian stone Pine, Stone Pine)
-Το Μέγα έλος.
-Το τυπικό μεσογειακό οικοσύστημα της χερσονήσου Κυνόσουρας και της Δρακονέρας.
-Την ζώνη της ακτής και η θαλάσσια ζώνη του βιότοπου.
-Το ενδημικό ψάρι που το έλεγαν Μαραθωνικόν: Pseudophoxinus Stymphalicus Marathonicus.
Το ψαράκι αυτό, οι Μαραθωνίτες το λένε Ντάσκα, κολυμπά ακόμα στα γαλήνια νερά της Μακαρίας Πηγής με νεροχελώνες και χέλια, εκεί λίγο βορειότερα του Ολυμπιακού κωπηλατοδρόμιου. Το λένε και Αττικόψαρο. Είναι μικρούλι, 4-7 εκατ. και χρειάζεται άμεση προστασία.
Πράσινες σαύρες και γουστέρες, λιακόνια, δενδρογαλιές, οχιές, κρασπεδοχελώνες, γραικοχελώνες, σκαντζόχοιροι, ασβοί, ζουρίδες, λαγοί, αλεπούδες και πολλά άλλα ζώα υπάρχουν στο Εθνικό Πάρκο Σχινιά ενώ ο πλούσιος υδάτινος χώρος αποτελεί το ιδιαίτερο ενδιαίτημα νεροχελώνων, ποταμοχελώνων,βαλτοχελώνων, νερόφιδων, χελιών, βατράχων, δενδροβατράχων…
Το δυσκολόβρετο κομψό και ωραίο ορχεοειδές Orchis Palustris και τα απειλούμενα και φοβισμένα όμορφα βαλτοπούλια Phoenicopterus Ruber, Falco naumanni και Himantopus himantopus.
Μερικές θέσεις με αρχαιότητες στο Μαραθώνα.
– Σπήλαιον Πανός.
– Τσέπι με το πρωτοελλαδικό νεκροταφείο. 3200- 2700 π.Χ.
– Βρανάς με το προϊστορικό νεκροταφείο. 1800- 1400 π.Χ.
– Πλάσι με τον πρωτοελλαδικό οικισμό και το αρχαϊκό τείχος.
– Αρνός με τον θολωτό μυκηναϊκό τάφο.
– Σκόρπιο ποτάμι, Σκάλιζα και Αρνός με τα γεωμετρικής εποχής νεκροταφεία.
– Δρακονέρα με το αρχαίο λατομείο.
– Τρόπαιον της Νίκης του Μαραθώνος στην αυλή της Παναγιάς της Μεσοσπορίτισας, κοντά στο Ολυμπιακό κωπηλατοδρόμιο.
– Πύθιον και Οινόη κοντά στο σπήλαιο του Πανός.
– Τρικόρυ(ν)θος.
– Μπόριζα.
-Σεφέρια με τον μυκηναϊκό τοίχο- φράγμα στον ορμητικό και θυμωμένο Ποτάμιο Θεό Χάραδρο.
Η Μάχη του Μαραθώνος το 490 π.Χ. και η κομβική ιστορική της σημασία.
Δέσποτα, μέμνεο των Αθηναίων.Ω! Μέγιστε Βασιλέα μην λησμονείς( να τιμωρήσεις) τους Αθηναίους, Αυτήν την φράση έλεγε άνδρας Πέρσης τρεις φορές κάθε μέρα στον Δαρείο, κατόπιν δικής του διαταγής. Ηρόδοτος, 5, 105.
Αθηναίοι δε επείτε αθρόοι προσέμιξαν τοίσι βαρβάροισι, εμάχοντο αξίως λόγου. Πρώτοι μεν γαρ Ελλήνων πάντων…εσθήτα τε Μηδικήν ορέοντες και τους άνδρας ταύτην εσθημένους. Τέως δε ήν τοίσι Έλλησι και το ούνομα το Μήδων φόβος ακούσαι.Ηρόδοτος, Ερατώ, 112.
-Γιατί η Νίκη των Αθηναίων, στο Μαραθώνα το 490 π. Χ. επί του αξιόμαχου- με τη φήμη του ανίκητου- και υπεράριθμου πολυεθνικού Περσικού στρατού θεωρείται ένα από τα σημαντικότερα συμβάντα στην ευρωπαϊκή αλλά και στην παγκόσμια ιστορία;
-Βρισκόταν πράγματι την εποχή αυτή η Περσική Αυτοκρατορία στην μέγιστη δύναμη της;
-Το όνομα Δαρείος προφέρεται στα Περσικά Da ray wus και σημαίνει: Ο προσφέρων το καλό.
-Ποια ήταν η σχέση του Ιππία Πεισιστράτου με τον Μέγα Βασιλέα;
Ο Ηρώδης ο Αττικός και το Ιερό των Αιγυπτίων Θεοτήτων στο Μικρό έλος του Μαραθώνος.
-Ίσις, Όσιρις, Σέραπις, Ώρος.
…
Αλλά τώρα θρηνώ
οδύρομαι, Χριστέ, για τον πατέρα μου
μ` όλο που ήτανε – φρικτόν ειπείν-
στο επικατάρατον Σεράπιον ιερεύς. Κ. Καβάφης, Ιερεύς του Σεραπίου, αποσπ.
Στην πεδιάδα του Μαραθώνα κοντά στο Μεγάλο Έλος και σε απόσταση λίγων μέτρων από την εκκλησία της Παναγίας Μεσοσπορίτισσας, υπάρχει ένας κίονας ιωνικού ρυθμού, ύψους περίπου 10 μέτρων.
Πρόκειται για σύγχρονο αντίγραφο ενός αρχαίου μαρμάρινου κίονα. που έστησαν οι Αθηναίοι στα μέσα του 5ου αι. π.Χ., σε ανάμνηση της νίκης τους κατά των Περσών στη μάχη του Μαραθώνα το 490 π.Χ. Το μνημείο αυτό ήταν αρκετά γνωστό στην αρχαιότητα, καθώς αναφέρεται στις φιλολογικές πηγές και ο Παυσανίας το περιγράφει ως «τρόπαιον λίθου λευκού»….
Το 1965 ο αμερικανός αρχαιολόγος, Eugene Vanderpool, ανέσκαψε και δημοσίευσε τα τμήματα αυτά του Τρόπαιου. Σήμερα εκτίθενται στην κεντρική αίθουσα του Αρχαιολογικού Μουσείου Μαραθώνα. Εκτός από τα τμήματα του κίονα, στην ανασκαφή του πύργου βρέθηκε και ένα θραύσμα από γλυπτό το οποίο απεικονίζει τμήμα πτύχωσης χιτώνα που μάλλον ανήκε σε άγαλμα Νίκης -της αλληγορικής πτερωτής μορφής που τιμούσε τη στρατιωτική νίκη- και ήταν τοποθετημένο στην κορυφή του κίονα. Ο Vanderpool θεωρούσε ότι το Τρόπαιο είχε από την αρχή στηθεί στον ίδιο χώρο όπου βρέθηκαν τμήματά του σε δεύτερη χρήση…
Η άποψή του φαίνεται ότι επιβεβαιώθηκε το 2003, όταν ο Μανώλης Κορρές εντόπισε στα θεμέλια του βυζαντινού πύργου πέντε λίθους οι οποίοι ανήκαν πιθανότατα στην ευθυντηρία της κρηπίδος του Τρόπαιου, η οποία ήταν τετράγωνη, με μήκος πλευράς 2,4 μέτρα. Η ανακάλυψη αυτή αποτέλεσε ένα ισχυρό στοιχείο ότι πράγματι το Τρόπαιο είχε τοποθετηθεί αρχικά στην ίδια θέση, όπου αιώνες αργότερα ανεγέρθη ο πύργος.
Σήμερα ο επισκέπτης μπορεί να διαπιστώσει ότι το αντίγραφο του Τροπαίου στέκει πάνω στην ευθυντηρία της κρηπίδος του αυθεντικού μνημείου. Η μελέτη και η αποκατάσταση του Τροπαίου οφείλεται στον ιδιοφυή και ακάματο Μανόλη Κορρέ.
Επισκέψεις:
-Αρχαιολογικό Μουσείο Μαραθώνος,
-Τύμβος των Πλαταιέων
– Χώροι των ανασκαφών κοντά στην περιοχή του Μουσείου.
-Τύμβος των Αθηναίων.
-Παναγία της Μεσοσπορίτισσα, όπου έχει στηθεί το Τρόπαιον της Νίκης της Μάχης του Μαραθώνος( 490 π. Χ.).
-Θέση όπου έγινε η Μάχη του Μαραθώνος, το παρακείμενον έλος και η Κυνόσουρα.
-Αγριλίκι: η κορυφή της εποπτείας του Μιλτιάδη. Η κοντινή Ιερά Μονή του Οσίου Εφραίμ.
-Το Ιερό των Αιγυπτίων Θεοτήτων.
-Κωπηλατοδρόμιο και υδροβιότοπος.
-Πευκοδάσος του Σχινιά.
-Σπήλαιο Πανός και πύργος Οινόης.
– Αφετηρία και Μουσείο Μαραθώνιου Δρόμου.
-Φράγμα Μαραθώνος και αντίγραφο του Ιερού των Αθηναίων Δελφών στη βάση του φράγματος.
-Κτήμα Μπενάκη.
Above the lower plants it towers,
The Fennel with its yellow flowers;
And in an earlier age than ours
Was gifted with the wondrous powers
Lost vision to restore.
Henry Wadsworth Longfellow ( 1807 – 1882), The Goblet of Life, απόσπ.
* Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης. Στη Λίτσα και το Γιώργο Δεπόλλα που αγαπάνε την περιοχή του Μαραθώνος
Κυριακή 30.5.21 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ – ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα 30.5.2021
Το Διοικητικό Συμβούλιο του Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής «ο Διαβάτης» συνεδρίασε την Κυριακή 30.5.2021 και ανακοινώνει τα εξής:
Ο Διαβάτης θεωρεί χρέος του να συμβάλει με όλες του τις δυνάμεις στην απόδοση τιμής στη μνήμη του μεγάλου Βιαννίτη λογοτέχνη και πρώτου προέδρου της ΕΣΗΕΑ Ιωάννη Κονδυλάκη. Με αφορμή δε τον διάλογο που έχει ανοίξει αναφορικά με την έλλειψη ταφικού μνημείου του Ιωάννη Κονδυλάκη στη γενέτειρά του και αναλαμβάνοντας την ευθύνη που μας αναλογεί ως πολιτιστικό σωματείο των Βιαννιτών της Αττικής αποφασίσαμε τα εξής:
Είναι αναγκαία μία παμβιαννίτικη συστράτευση για την επίλυση του θέματος ώστε να τιμηθεί ο σπουδαιότερος πνευματικός άνθρωπος του τόπου μας, του οποίου το έργο συνεχίζει να μας ενώνει και να μας εμπνέει.
Στο πλαίσιο αυτό ανακοινώνουμε την έναρξη καμπάνιας για την κινητοποίηση των Βιαννιτών της Αττικής με σκοπό τη συμβολή τους στην κατασκευή του μνημείου.
Στο πλαίσιο της καμπάνιας αυτής ο Διαβάτης θα ανοίξει ειδικό λογαριασμό όπου τα μέλη και οι φίλοι του θα μπορούν να καταθέσουν όποιο ποσό επιθυμούν.
Καλούμε το Δήμο Βιάννου, τους πολιτιστικούς και κοινωνικούς φορείς του τόπου μας και τους Βιαννίτες όπου γης να συμβάλουν στην ευόδωση του κοινού μας σκοπού για την ανάδειξη του ρόλου του Ιωάννη Κονδυλάκη και την απόδοση της δέουσας τιμής στη μνήμη του.
Τετάρτη 24.3.21 ΑΝΑΚΟΙΝΩΣΗ «ΔΙΑΒΑΤΗ» ΓΙΑ ΤΗΝ ΕΠΕΤΕΙΟ ΤΗΣ 25ης ΜΑΡΤΙΟΥ
Η 25η Μαρτίου 2021 αποτελεί ένα ιστορικό ορόσημο ύπαρξης μας ως Ελληνικού Έθνους και ως Νεώτερου Ελληνισμού. Η συμπλήρωση 200 ετών από τον ξεσηκωμό υπογραμμίζει την ευθύνη μας για συνέχεια, ανανέωση και αγωνιστική παρουσία. Είναι μία πρόκληση για αυτογνωσία και δικαίωση.
Οφείλουμε το 2021 να δεσμευτούμε απέναντι στις επερχόμενες γενιές ότι θα διασφαλίσουμε, με τις πράξεις μας, την ύπαρξη και την ευημερία της Ελλάδας και για τα επόμενα 200 χρόνια.
Πέμπτη 11.3.21 Η κλοπή του Big Ben.Προσέξτε το όνομα του κλέφτη: Αριστοτέλης Ελγινιάδης. Μπες στο www/Bring Them Back και στείλε κι εσύ το δικό σου μήνυμα.
Τετάρτη 3.3.21 Για τον Αμαλό… Του Νίκου Εμμ. Κικάκη
Παίρνοντας αφορμή από διάφορα κατά καιρούς δημοσιεύματα για τον Αμαλό της Βιάννου, θεώρησα σωστό να καταθέσω τις προσωπικές μου εμπειρίες γι’ αυτό το ανεπανάληπτης ομορφιάς τοπίο που βρίσκεται στα μέρη μας. Είχα την τύχη όλα μου τα καλοκαίρια από το 1957 έως και το 1965 να τα περάσω στον Αμαλό.
Στο οροπέδιο ανεβαίναμε με τα ζώα ή (κυρίως) με τα πόδια. Υπάρχει δρόμος που ξεκινά από τον Απάνω Πεύκο και φτάνει στον Πόρο τ’ Αμαλού. Από τον Πόρο τ’ Αμαλού (φυσικό πέρασμα ανάμεσα στα βουνά που ακόμα υπάρχουν αμπελιτσές), φτάνεις στο «Στρογγυλό Λιβάδι» που κατά κάποιο τρόπο είναι ο προθάλαμος του κάμπου Οροπεδίου. Η λίμνη που σχηματίζεται πολλές φορές και στο «Στρογγυλό Λιβάδι», σε περιόδους έντονων βροχοπτώσεων, ενώνεται με τη λίμνη του κυρίως κάμπου και σχηματίζεται μια ενιαία μεγαλύτερη λίμνη. Πολλές φορές βλέπαμε (κυρίως τον Απρίλιο – Μάιο) αγριόπαπιες κι άλλα υδρόβια πουλιά να κολυμπούν στη λίμνη.
Γύρω από τον κάμπο υπήρχαν τότε τέσσερις μάντρες: του Εμμανουήλ Γρυσμπολάκη, του Εμμανουήλ Κικάκη, των αδελφών Σταυρακάκηδων και του Αθανασίου Ραπτάκη. Στον Αμαλό ανέβαιναν συνήθως τον Απρίλη, ενώ αρχές Νοεμβρίου έφευγαν και κατέβαιναν στα χειμαδιά. Στο πλούσιο γρασίδι του κάμπου έβοσκαν τα ωζά (κυρίως τα πρόβατα) των παραπάνω βοσκών. Ο καθένας είχε τον τόπο του, φύλαγε τα ωζά του κι έτσι δεν υπήρχαν πουθενά περιφράξεις. Τα δικά μας έγγαλα (γαλακτοφόρα) έβοσκαν κι αυτά στον κάμπο, ενώ τα αρνιά τα είχαμε στην κορφή. Μαζί με τα ωζά των βοσκών, έβοσκαν στον κάμπο και ζώα (μουλάρια, γαϊδούρια, αγελάδες και λίγα άλογα) που ανήκαν σε κατοίκους από τα γύρω χωριά. Τα άφηναν ελεύθερα στον κάμπο (κυρίως Ιούλιο – Αύγουστο), όταν δηλαδή τέλειωναν οι πολλές αγροτικές εργασίες. Ορισμένοι άνθρωποι ανέβαιναν τότε στον Αμαλό για να μαζέψουν τις καβαλίνες των ζώων, πολύ καλή κοπριά για τα χωράφια τους.
Οι βοσκοί, στην προσπάθειά τους να διασφαλίσουν την τροφή για τα ωζά τους (γρασίδι, βελάνια, αχλάδες κλπ.), «προστάτευαν» το φυσικό αυτό περιβάλλον και έρχονταν σε προστριβές με όσους χρησιμοποιούσαν σκαλίδες στον κάμπο για να βγάζουν ασκορδουλάκους, αμαλιώτιο ροδίκιο (σταμναγκάθι) ή ήθελαν να κόψουν αχλαδιές και πρίνους. Κοντά στο Άγιο Πνεύμα, αλλά και στη βόρεια πλευρά του κάμπου, υπήρχαν περιβόλια, καλά περιφραγμένα, που ανήκαν σε βοσκούς ή σε κάποιους κατοίκους από τ’ Αμιρά. Τα περβόλια, όπως και τα ωζά, τα πότιζαν ή από το νερό του Αγίου Πνεύματος ή από πηγάδια που έβγαζαν το νερό με μαγγανοπήγαδο, γεράνι κλπ.
Το Οροπέδιο ήταν ένα βασίλειο για τα πουλιά με κυρίαρχα είδη, πέρδικες (στις γύρω πλαγιές), γαρδέλια, ασπρόκωλοι, κορυδαλλοί, καλιακούδες κλπ. Μαζί με αυτά, ήταν κι ένα πλήθος από αρπακτικά πτηνά, όπως γεράκια, κοράκια, γύπες (θράσες ή σκάρες), γυπαετοί (κοκκαλάδες), αετοί (βιτσίλες). Συνηθισμένη ήταν μια έκφραση ανάμεσα στους βοσκούς «Ήσπασέ μου η βιτσίλα σήμερο ένα αρνί».
Όπως ανέφερα και προηγουμένως, οι βοσκοί φύλαγαν τα ωζά τους με μεγάλη επιμέλεια, γιατί, εκτός των άλλων, πάντοτε υπήρχε ο κίνδυνος της ζωοκλοπής. Δεν είναι σωστό να λέγεται ότι εκείνα τα χρόνια δεν υπήρχε ζωοκλοπή. Βέβαια δεν υπάρχει σύγκριση με τη ζωοκλοπή του σήμερα που σχετίζεται, συνήθως, με το οργανωμένο έγκλημα (κλοπές ολόκληρων κοπαδιών, εμπόριο όπλων και ναρκωτικών κλπ.). Η ζωοκλοπή τότε γινόταν (κυρίως ) από εκδίκηση ή για να αυξήσουν το κοπάδι τους (ζωντάρι) ή έκλεβαν ένα δυο ωζά για να τα φάνε που ήταν και η πιο συνηθισμένη κλοπή. Σε κάποιες περιπτώσεις, εκτός από ωζά έκλεβαν και κουδούνια. Το κλεψιμαίϊκο κρέας συνήθως το έτρωγαν βραστό, που το έβραζαν στις σίγλες ή σε γκαζοντενεκέδες. Δυο βοσκοί, έφαγαν ένα βράδυ σε μάντρα στον Αμαλό ένα κριάρι 14 οκάδες! Παρακάτω θα σας διηγηθώ μια περίπτωση κλοπής, που είχε γίνει ευρέως γνωστή εκείνα τα χρόνια. Ένας βοσκός από τις Τάπες Λασιθίου ήταν σε προστριβή με βοσκό από την Σύμη και ήρθε στην περιοχή μας για να του κλέψει ωζά. Νύχτα όπως ήταν, αντί να κλέψει τα ωζά του Συμιανού, έκλεψε έντεκα πρόβατα από τον πατέρα μου, γιατί έμοιαζαν οι σαμιές των δύο βοσκών. Την άλλη μέρα ο παππούς μου έφυγε με τα πόδια δυτικά, ψάχνοντας και έφτασε μέχρι το Γεράκι Πεδιάδος, ενώ ο πατέρας μου τράβηξε ανατολικά. Ρωτώντας γνωστούς και φίλους και φτάνοντας στο Σελάκανο, έμαθε, τελικά, ποιος ήταν ο κλέφτης. Με την παρέμβαση κοινού γνωστού, ο οποίος διαβεβαίωσε ότι ο πατέρας μου δεν θα πήγαινε στα δικαστήρια, του επιστράφηκαν τα δέκα από τα έντεκα πρόβατα.
Τελειώνοντας, θέλω να κάνω μια αναφορά για τον Αφέντη Χριστό. Προσωπικά δεν ξέρω ποιος έχτισε την εκκλησία ή ποιος την επισκεύασε. Γι’ αυτό και δεν αμφισβητώ τα γραφόμενα του κυρίου Αδάμη Κρασανάκη στο viannitika.gr σχετικά με την ιδιοκτησία του ναού. Σε ηλικία όμως δέκα ετών που πρωτοπήγα στον Αφέντη από τον Αμαλό λειτούργησε ο παπά Γιάννης Μηλιαράκης από τον Πεύκο, ο οποίος εξακριβωμένα λειτουργούσε στον Αφέντη Χριστό πάνω από 25 χρόνια. Δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα, όπως ισχυρίστηκε ο κύριος Κρασανάκης, ότι στον Αφέντη Χριστό δεν ανέβαιναν Βιαννίτες βοσκοί. Όπως προανέφερα τα αρνιά μας έβοσκαν στην κορφή (Λακκούδια του Αφέντη, Καλό Κεφάλι, Κολύμπους κλπ.) και ο πατέρας μου ανέβαινε κάθε πρωί από τον Αμαλό για να τα επιβλέψει. Εκεί πολλές φορές συναντούσε τον Κρασαναδάμη και τον Κρασανογιάννη. Πάντοτε μου μιλούσε με εκτίμηση γι’ αυτούς τους δύο ανθρώπους γιατί υπήρχε αμοιβαίος σεβασμός και «δεν πείραζε» ο ένας τον άλλον.
Η αναφορά μου αυτή έχει σκοπό να «φωτίσει» κάποιες πλευρές, να ενώσει και όχι να διχάσει. Πεποίθησή μου είναι άλλωστε ότι ο Αμαλός, ο Αφέντης Χριστός αλλά και όλα τα μνημεία της φύσης (θρησκευτικά, ιστορικά κλπ.) πρέπει να ενώνουν τους κατοίκους των γύρω περιοχών, αλλά και γενικότερα όλους τους ανθρώπους. Να τους ενώνουν και να τους εμπνέουν σε κοινές δράσεις για την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος, της χλωρίδας και της πανίδας κάθε περιοχής.
ΥΓ1: Εκείνα τα χρόνια κανένας βοσκός ή κάτοικος από τα γύρω χωριά δεν έλεγε «Ομαλός», αλλά μόνο «Αμαλός» και προτείνω να το καθιερώσουμε. Είναι και πιο έυηχο.
ΥΓ2: Το 1973, η έκτη τάξη (κλασικό και πρακτικό) του Γυμνασίου Βιάννου πήγαμε εκδρομή στον Αμαλό. Οι αδερφοί Σταυρακάκηδες μας έψησαν αρνί σε πετρόφουρνο δίπλα στο Άγιο Πνεύμα. Το υπέροχο τοπίο, το καλό κρασί και η νιότη συνέβαλαν στο να περάσουμε μια αξέχαστη μέρα.
Κρίμα που, νομίζω, δεν υπάρχει κάποια φωτογραφία!
*Ο Νίκος Κικάκης, είναι Οδοντίατρος, MSc, πρώην αντιδήμαρχος του δήμου Ζωγράφου.
Δευτέρα 21.2.21 Αποσπερίτης ή Αυγερινός ή Αφροδίτη ή Εωσφόρος ή Έσπερος ή Μεράστρι. Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης*
Ο Αποσπερίτης και το Βορράστρι στο μυθιστόρημα « Ο καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη – Βορράστρι ή αστέρι του Βοριά ή Πολικός Αστέρας • Η Αφροδίτη ανήκει σε όλους και δεν ανήκει σε κανένα. Η Αφροδίτη είναι res nullius.
«Θυμήσου να κοιτάς τα αστέρια» Στίβεν Χόκινγκ
Η Αφροδίτη ή Αποσπερίτης ή Αυγερινός ή Εωσφόρος ή Έσπερος ή Μεράστρι ή δίδυμη αδελφή της Γης, είναι εύκολα ορατή στον ουρανό και ο δεύτερος σε απόσταση από τον Ήλιο πλανήτης του Ηλιακού μας συστήματος. Είναι το πιο λαμπρό αντικείμενο στο νυκτερινό ουρανό, μετά τη Σελήνη. Έχει σχεδόν το μέγεθος της Γης. Η ομοιότητα της Αφροδίτης σε μάζα και μέγεθος με τον πλανήτη μας οδήγησε στον χαρακτηρισμό της ως «αδελφή» ή «δίδυμη αδελφή» της Γης. Η Αφροδίτη ήταν γνωστή από τους αρχαίους χρόνους, Στην αρχαιότητα είχε δυο ονόματα: Εωσφόρος το πρωί, αφού φέρνει την αυγή, και Έσπερος το βράδυ, αφού φέρνει την Εσπέραν. H θεά Αφροδίτη κατά τη μυθολογία ήταν θεά της ομορφιάς και προστάτιδα του έρωτα. Άρα είναι προφανής ο λόγος που δόθηκε το όνομα της πιο όμορφης και ερωτικής θεάς, στον πιο λαμπρό και όμορφο πλανήτη.
Η Αφροδίτη σε κάποιες περιπτώσεις, είναι ορατή με γυμνό μάτι στο φως της ημέρας. Έχω ακούσει πολλές ιστορίες για την θέαση της Αφροδίτης κατά τη διάρκεια της ημέρας.
Ο Συμεών Καπετανάκης μου διηγήθηκε το 2010: Όταν ήμουν 12-13 ετών, στη δεκαετία του 1940, και ζούσα στον Μέρωνα Αμαρίου Ρεθύμνης, μου είπε ένας σόκαιρος (συνομήλικος) φίλος μου ότι έχει δει το Μεράστρι. Ήταν πολύ περήφανος γι` αυτό του το κατόρθωμα. Έτσι αποφάσισα κι εγώ να δω το περίφημο Μεράστρι που εκτός των άλλων έφερνε και καλή τύχη. Μεράστρι λέγαμε στον τόπο μου τον πλανήτη Αφροδίτη που τον ονοματίζαμε και Αποσπερίτη και Αυγερινό, αφού τον βλέπαμε μόνο στα διαφωτίσματα (την Αυγή- Αυγερινός) και τα σουρουπώματα (Εσπέρα- Αποσπερίτης). Δε βλέπαμε ποτέ τον λαμπερό αυτό πλανήτη να ταξιδεύει την νύχτα στον ουρανό αφού το πρωί τον προλάβαινε η μέρα και το βράδυ η Δύση. Άρα «ταξίδευε» την ημέρα στον ουράνιο θόλο. Υπήρχε τρόπος να τον δει κάποιος κατά τη διάρκεια της ημερήσιας κίνησης του; Ο σοφός λαός βρήκε τρόπο να δει τον πλανήτη Αφροδίτη μέσα στην ημέρα και γι` αυτό του έδωσε ακόμα ένα όνομα στα τόσα πολλά που είχε: Μεράστρι. Αναζητάς ένα πυκνό, σκοτεινό σύδεντρο, με ψηλά δέντρα. Βρίσκεις ένα μικρό «άνοιγμα» στα δέντρα στο ζενίθ του ουρανού. Ξαπλώνεις από κάτω κοιτάζοντας συνεχώς στο άνοιγμα της «οροφής» των δέντρων. Τα πυκνά δέντρα συμβάλλουν να σκοτεινιάσει ο τόπος γύρω σου. Έτσι στο μισοσκόταδο και μέσα στη μέση της μέρας νάτο το Μεράστρι ολόφωτο στον ημερήσιο ουρανό. Το βλέπεις όσα δευτερόλεπτα χρειάζονται για να διασχίσει το «άνοιγμα» πάνω ψηλά στα δέντρα.
Η Αφροδίτη με την τόσο μεγάλη λαμπρότητα της, φαίνεται στον ημερήσιο ουρανό για λίγα δευτερόλεπτα, σ` ένα σκοτείνιασμα του ουρανού κατά τη διάρκεια μιας έκλειψης ηλίου. Σ` αυτά τα λίγα δευτερόλεπτα η Αφροδίτη κυριαρχεί στον ημερήσιο ουρανό και με το μαγικό της σκήπτρο κάνει το θαύμα της: Αλλάζει τη μέρα με την νύχτα, κάνει τη μέρα νύχτα, μπερδεύει τα ζώα τα οποία δε βλέπουν καθαρά, νομίζουν ότι νύχτωσε και πάνε στις φωλιές τους ενώ τα νυκτόβια βγαίνουν από τις κρυψώνες τους, τα πουλιά σταματούν τα τραγούδια τους και τα λουλούδια κλείνουν τα πέταλά τους. Η θεά του έρωτα «ζαλίζει» τον κόσμο.
οι πεδιάδες του διαστήματος αυλακωμένες σε λοξές διασταυρώσεις
αυτά τ’ ατέλειωτα εκατομμύρια έτη φωτός…
Ε, και λοιπόν; Τίτος Πατρίκιος, Κατάφατσα στον ουρανό, απόσπ.
Ακολουθούν αυτούσια αποσπάσματα από το μυθιστόρημα «Ο καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη. Κάθε απόσπασμα περιέχει αναφορά στον Αποσπερίτη ή στο Βορράστρι και τελειώνει με την αναγραφή της σελίδας. Ακολουθούν σχόλια του υπογράφοντος.
«Μέσα στον αέρα που σκοτείνιαζε, πήραν κουράγιο οι νέοι κι άρχισαν πάλι να κάνουν βόλτες, κοντοζύγωναν τις κοπέλες και τις κοίταζαν αρπαχτά, και τα πρόσωπα τους τα περιλάμπαζε ζεστός, ερωτικός αέρας. Από τη μια μεριά τα βουνά, από την άλλη το Κρητικό πέλαγος, κι από πάνω ένας ουρανός γαλάζος, όλο χνούδι. Και απάνω από του κάθε ανύπαντρου το κεφάλι χόρευε (1) με χίλια τσαλίμια ο Αποσπερίτης». σ.124.
(1) Όλα στο σύμπαν έχουν έναν ρυθμό, όλα χορεύουν.
Maya Angelou, Αμερικανίδα ποιήτρια
• Κατά το δειλινό, ξεχύθηκαν λαμπροστολισμένοι χριστιανοί και χριστιανές στις Τρεις Καμάρες. Φυσούσε αέρας, κυμάτιζαν οι μεταξωτές κορδέλες στα κοριτσίστικα μαλλιά, καταβορρά τριανταφυλλένια αναπαύουνταν η θάλασσα, πίσω, κατά νότου χλωροπρασίνιζαν τα χωράφια, ροδάμιζαν τα βουνά, έλαμπαν ασημοκαπνισμένες οι ελιές, κι απάνω ο ουρανός σκέπαζε μενελένιος, χνουδωτός, ήρεμος πολύ, τους καλοφαγωμένους Καστρινούς, που βγήκαν σεργιάνι για τους δούνε και να χωνέψουν. Έπεφτε σιγά σιγά το δειλινό, ισκιώνουνταν και μέρωναν τα πρόσωπα, κι ο Αποσπερίτης ξαφνικά κρεμάστηκε, γελαστός, θριαμβευτικός, σαν αναστημένος Χριστός, απάνω από τα κεφάλια των ανθρώπων. σ.196.
• Το λιγνό μεσοφέγγαρο έλιωσε, χάθηκε, και τ` άστρα άρχισαν να ροβολούν κοπάδια στον ουρανό. Στέκουνταν ασάλευτο το βορράστρι (2), σα βοσκός, και τα προγκούσε. σ.383.
(2). Βορράστρι είναι ο πολικός αστέρας που όταν τον κοιτάμε βλέπουμε προς Βορρά. Για το βόρειο ημισφαίριο είναι ο πλέον συνηθισμένος νυχτερινός προσανατολισμός.
«Σταθερό σαν το Βόρειο Άστρο»,
Σαίξπηρ, Ιούλιος Καίσαρας.
«Οur Star of Arcady, or Tyrian Cynosure»,
Milton, Comus.
Τη λέξη Βορράστρι την σκέφτηκε ο γλωσσοπλάστης Νίκος Καζαντζάκης.
Αυγερινός θε να γενώ
Ριζίτικο
Αυγερινός θε να γενώ να ‘ρθώ στην κάμερά σου
να ιδώ την τάβλα που δειπνάς, την κλίνη απού κοιμάσαι
την κόρη π’ αγκαλιάζεσαι αν είν’ καλιά από μένα
κι’ αν είναι γαϊτανόφρυδη.
Το παραπάνω ριζίτικο το τραγούδησε με ιδιαίτερο και αρχετυπικό τρόπο, πριν λίγα χρόνια, η λεπταίσθητη μουσικός και τραγουδίστρια Μαρίνα Δακανάλη που τότε ήταν έφηβη.
Ο «Καπετάν Μιχάλης» είναι το κορυφαίο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του συγγραφέα και έχει μεταφραστεί σε 28 γλώσσες. Τα γεγονότα αναφέρονται στον ξεσηκωμό του 1889. Κεντρικός ήρωας είναι ο καπετάν Μιχάλης που μένει ασυμβίβαστος, επιθετικός, απρόσιτος, αγέλαστος, άγριος, ανυπόταχτος, στιφύς, μαυροντυμένος και αξύριστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη (όπως δήλωνε ο ίδιος).
Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξεις, τ’ όραμα του κόσμου όπως το πρωταντίκρισαν και το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ’ όραμα του κόσμου, θέλω να πω το όραμα της Κρήτης. Δεν ξέρω τι γίνουνταν, την εποχή εκείνη, στ’ άλλα παιδιά της λευτερωμένης Ελλάδας· μα τα παιδιά της Κρήτης ανάπνεαν έναν αέρα τραγικό στα ηρωικά και μαρτυρικά χρόνια του Καπετάν Μιχάλη, όταν οι Τούρκοι πατούσαν ακόμα τα χώματα μας και συνάμα άρχιζαν ν’ ακούγονται να ζυγώνουν τα αιματωμένα φτερά της Ελευτερίας. Στην κρίσιμη αυτή μεταβατική στιγμή, τη γεμάτη πυρετό κι ελπίδες, τα παιδιά της Κρήτης γίνουνταν γρήγορα άντρες· οι ανύπνωτες έγνοιες των μεγάλων γύρα τους για την πατρίδα, για τη λευτεριά, για το Θεό που προστατεύει τους Χριστιανούς, για το Θεό που σηκώνει το σπαθί του να διώξει τους Τούρκους, κατασκέπαζαν τις συνηθισμένες χαρές και στεναχώριες του παιδιού.
Νίκος Καζαντζάκης, η αρχή του προλόγου του «καπετάν Μιχάλη».
Ο καπετάν Μιχάλης. Έκδοση Ελένης Ν.Καζαντζάκη, Αθήνα. Επανεκτύπωση Λευκωσία 1981, επιμέλεια Πάτροκλου Σταύρου. ΙΑ΄επανεκτύπωση, Περιστέρι, Αθήνα.
Τρίτη 2.2.21 Απεβίωσε σήμερα ο Χρυσόστομος Ευαγγέλου Διακάκης ετών 102. Η εξόδιος ακολουθία θα ψαλεί αύριο στον Ι.Ν. Παναγίας και Αγίου Στυλιανού στον Άγιο Βασίλειο Βιάννου, ακολούθως η κηδεία στο Νεκροταφείο Αγίου Βασιλείου. Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ εκφράζει τα συλλυπητήρια του στην οικογένεια του εκλιπόντος.
Πέμπτη 28.1.21 Αναμνήσεις από την Αίτνα στη Σικελία,Ιούνιο 2017 με τους Στέλιο, Βούλα, Λένα, Νίτσα, Μιχάλη, Έλενα, Ρόδω, Κασσιανή, Βούλα…, με την τέφρα να καίει και να αναβλύζει ηφαιστειακό καπνό
Σάββατο16.1.21 Μερικά ιστορικά στοιχεία για το Ηράκλειο
ΠΛΑΤΕΙΑ ΚΟΡΝΑΡΟΥ ή «Βαλντέ Τζαμί», όπως έχει μείνει στη μνήμη των κατοίκων του Ηρακλείου, βρίσκεται στη συμβολή των οδών Έβανς και Αβέρωφ. Η τελευταία έρχεται από την Πλατεία Ελευθερίας και συνεχίζει σαν οδός Βικέλα προς τον Άγιο Μηνά. Στην Πλατεία Κορνάρου θα φτάσετε επίσης μέσα από την κεντρική αγορά του Ηρακλείου (οδός 1866) από τα Λιοντάρια και το Μεϊντάνι. Η Πλατεία Κορνάρου πήρε το όνομα της από το μεγάλο κρητικό ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο (1553-1613), με καταγωγή από τη Σητεία, που μεγάλωσε στον Χάνδακα. Είναι από τους κυριότερους εκπροσώπους της Κρητικής Αναγέννησης, και το γνωστότερο έργο του είναι ο «Ερωτόκριτος». Πρόκειται για αφηγηματικό ποίημα ή έμμετρο μυθιστόρημα γραμμένο στο κρητικό ιδίωμα, που αποτελείται από χιλιάδες στίχους με θέμα τον έρωτα του Ερωτόκριτου με την Αρετούσα. Το ποίημα αυτό μένει ζωντανό μέχρι και σήμερα στις καρδιές των Κρητικών και αποσπάσματά του απαγγέλλονται συχνά σε παρέες, αφού δεν υπάρχει κάποιος Κρητικός που να μην γνωρίζει έστω και λίγους στίχους του. Σήμερα την Πλατεία Κορνάρου κοσμούν ένα σιντριβάνι κι ένα γλυπτό που παριστάνει τον έφιππο Ερωτόκριτο ν’ αποχαιρετά την αγαπημένη του Αρετούσα. Αν σας προκαλέσει εντύπωση το γεγονός ότι οι πρωταγωνιστές της σκηνής έχουν πολλά κεφάλια, η ερμηνεία του καλλιτέχνη είναι ότι με αυτό τον τρόπο απεικονίζεται η δραματικότητα και η κίνηση του αποχαιρετισμού. Η πλατεία Κορνάρου υπήρξε σημαντικό κέντρο των προαστίων (των βούργων) επί Ενετοκρατίας, καθώς η πόλη επεκτεινόταν σταδιακά έξω από τα τείχη. Εκείνη την εποχή στο χώρο κυριαρχούσε ο Ναός του Σωτήρος (San Salvatore), του τάγματος των Αυγουστινιανών, ένας επιμήκης, επιβλητικός σε μέγεθος, αλλά απλός σε κάτοψη και διακόσμηση ναός, ο οποίος κατάφερε να γλιτώσει από τους διάφορους σεισμούς που έπληξαν το Ηράκλειο στους αιώνες. Αργότερα, στην Τουρκοκρατία, μετατράπηκε σε τζαμί αφιερωμένο στη βαλιδέ σουλτάνα (μητέρα του Σουλτάνου, βασιλομήτωρ). Από το «βαλιδέ τζαμί» προέκυψε το «Βαλντέ τζαμί», ονομασία με οποία είναι γνωστή ακόμα στους μεγαλύτερους Ηρακλειώτες η Πλατεία Κορνάρου. Στην οθωμανική περίοδο η πλατεία Κορνάρου αποτελούσε ένα σημαντικό χώρο συνάθροισης των μουσουλμάνων, καθώς υπήρχαν τριγύρω αρκετά καφενεία με ναργιλέδες. Στον ίδιο χώρο γιόρταζαν το Ραμαζάνι και τη μεγάλη τριήμερη γιορτή του μπαϊραμιού. Ο Ναός του Σωτήρος στέγασε τους Έλληνες πρόσφυγες μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922. Δυστυχώς, ο ναός αυτός που κάποτε είχε στεγάσει και το πρώτο Γυμνάσιο Θηλέων της πόλης μέχρι τη δεκαετία του 1960, γκρεμίστηκε επί Δικτατορίας για οικονομικούς λόγους, με αποτέλεσμα άλλο ένα θαυμάσιο, ιστορικό κτίριο του Χάνδακα να θυσιαστεί για να δώσει τη θέση του σε νέα, μοντέρνα κτίρια χωρίς χαρακτήρα και αισθητική.
ΤΟ ΤΟΥΡΚΙΚΟ ΣΕΜΠΙΛ Τα σεμπίλια ήταν δημόσιες κρήνες στο δρόμο, χτισμένες από επιφανείς Τούρκους, για να βρίσκει ο διψασμένος διαβάτης πόσιμο νερό, να δροσίζεται και να μακαρίζει αυτόν που το έχτισε. Οι Βυζαντινοί είχαν αντίστοιχα τις φιάλες για τον ίδιο σκοπό. Αν το να βρει σήμερα κάποιος ένα δροσερό ποτήρι νερό θεωρείται δεδομένο, δεν ήταν έτσι πάντα. Σε παλαιότερες εποχές ο πεζοπόρος θα δυσκολευόταν αρκετά, καθώς το τρεχούμενο πόσιμο νερό ήταν κάτι σπάνιο, ειδικά στο Ηράκλειο. Όταν φτάσετε στην πλατεία Κορνάρου, ακριβώς μπροστά σας είναι η κρήνη του Χατζή Ιμπραήμ αγά, το πιο καλοχτισμένο και όμορφο τούρκικο σεμπίλ. Η κρήνη χτίστηκε το 1776 από τον Χατζή Ιμπραήμ αγά, που μάλιστα αφιέρωσε σχεδόν όλη του την περιουσία για τη συντήρησή της. Αναφέρεται ότι επιθυμία του ήταν το καλοκαίρι να μεταφέρεται χιόνι από τον Ψηλορείτη, για να προσφέρει το σεμπίλ κρύο νερό στους διψασμένους διαβάτες. Είναι το μοναδικό στο είδος του σεμπίλι που διασώζεται σήμερα. Πρόκειται για ένα κυκλικό θολωτό κτίριο με ημικυκλικά καγκελωτά παράθυρα ολόγυρα. Μπροστά από κάθε παράθυρο υπάρχει μια βρύση με μια πέτρινη λεκάνη όπου παλαιότερα συγκεντρωνόταν το νερό. Η κρήνη αυτή κινδύνευσε να κατεδαφιστεί, όπως συνέβη δυστυχώς με το Ναό του Σωτήρος, με την προτροπή μάλιστα πολλών Ηρακλειωτών και τοπικών εφημερίδων. Σήμερα έχει μετατραπεί σε καφενείο, από τα γραφικότερα στο Ηράκλειο, συνεχίζοντας μια χρήση που είχε ξεκινήσει από την οθωμανική περίοδο. Ο επισκέπτης μπορεί να καθίσει, να ξεκουραστεί και να δροσιστεί πίνοντας ένα αναψυκτικό ή καφέ, πάντα με τη συνοδεία κρύου νερού, απ’ το ψυγείο πλέον.
ΚΡΗΝΗ ΜΠΕΜΠΟ Δίπλα απ’ το σεμπίλ σώζεται σε καλή κατάσταση η μνημειώδης κρήνη Μπέμπο. Το όνομά της το πήρε από τον Ενετό Γενικό Προβλεπτή Κρήτης Gian Matteo Bembo, ο οποίος την έχτισε το 1552-1554. Τότε ήταν η πρώτη φορά που οι Ηρακλειώτες είδαν τρεχούμενο νερό στην πόλη, γεγονός που σηματοδοτεί την αξία της κρήνης. Αποτελείται από έναν κρουνό και μία μικρή ορθογώνια δεξαμενή. Πάνω από τον κρουνό έχει τοποθετηθεί ένα ακέφαλο άγαλμα Ρωμαίου αξιωματούχου, από την περιοχή της Ιεράπετρας (ΝΑ Κρήτη), ενώ το όλο μνημείο κοσμείται με οικόσημα ενετικών οικογενειών.
ΝΑΟΣ ΑΓΙΟΥ ΜΗΝΑ Για να φτάσετε στην πλατεία, όπου βρίσκεται ο Μητροπολιτικός Ναός του Αγίου Μηνά, από την Πλατεία Κορνάρου, θα προχωρήσετε στην Οδό Βικέλα και στη συνέχεια στην οδό Αγίου Μηνά. Η απόσταση είναι 5-10 λεπτά το πολύ. Η μεγάλη πλακόστρωτη πλατεία καταλαμβάνεται από τον τεράστιο ναό του Αγίου Μηνά, από τους μεγαλύτερους ναούς στην Ελλάδα και μπορεί να χωρέσει 8.000 άτομα. Δεξιά της πλατείας είναι το κτίριο της Αρχιεπισκοπής Κρήτης, ενώ αριστερά βρίσκεται η πρώτη εκκλησία του Αγίου Μηνά, με αρχιτεκτονικά στοιχεία που παραπέμπουν σε καθολική εκκλησία και είναι διακοσμημένος με τοιχογραφίες μεγάλων αγιογράφων της Κρήτης κι όχι μόνο. Ο μικρός Άγιος Μηνάς όπως λέγεται σήμερα, χτίστηκε το 1735 και στέγασε για πρώτη φορά, κατά την Τουρκοκρατία, την άστεγη ως τότε μητρόπολη Κρήτης. Ο Άγιος Μηνάς καθιερώθηκε πολιούχος του Ηρακλείου κατά την Τουρκοκρατία. Η διαφορετική θρησκεία Κρητικών και Τούρκων υπήρξε κύρια αιτία βιαιοπραγιών από τους Μουσουλμάνους εναντίον των Χριστιανών. Η παράδοση λέει ότι το Πάσχα του 1826, ενώ οι Χριστιανοί βρίσκονταν στο ναό και παρακολουθούσαν τη λειτουργία της Ανάστασης, όχλος Μουσουλμάνων προετοίμαζε σφαγή εναντίον τους, η οποία αποφεύχθηκε με την επέμβαση ενός ηλικιωμένου αξιωματικού καβαλάρη, ο οποίος έμοιαζε με το πρωτοπαλίκαρο των Τούρκων, τον Αγιάν Αγά, που τους ηρέμησε και τους απέτρεψε από τη σφαγή των Χριστιανών. Την επέμβαση αυτή του καβαλάρη, οι χριστιανοί την απέδωσαν σε θαύμα του Αγίου Μηνά, πιστεύοντας ότι ήταν αυτός που παρουσιάστηκε στους Τούρκους και όχι ο Αγιάν Αγάς. Από τότε ο Άγιος Μηνάς απεικονίζεται έφιππος ως Ρωμαίος στρατηγός και τιμάται ως προστάτης της πόλης. Ο Γεώργιος Συλλαμιανάκης αναφέρει στο βιβλίο του «Άγιος Μηνάς» το 1939, πως όχι μόνον οι Χριστιανοί τον θεωρούσαν προστάτη της πόλης, αλλά και οι Τούρκοι, οι οποίοι τον αντίκριζαν με φόβο και σεβασμό. Ο επιβλητικός ναός του Αγίου Μηνά θεμελιώθηκε στις 25 Μαρτίου 1862 και είναι μια από τις πιο όμορφες εκκλησίες της Κρήτης. Αληθινά επιβλητική, είναι από τα πιο χαρακτηριστικά κτίσματα βυζαντινής αρχιτεκτονικής της Κρήτης, σε ρυθμό σταυροειδή εγγεγραμμένο με τρούλο που εδράζεται σε ψηλό τύμπανο. Εσωτερικά, η διαρρύθμισή του παραπέμπει σε στοιχεία τρίκλιτης βασιλικής. Αρχιτέκτονας του ναού ήταν ο Ηπειρώτης Αθανάσιος Μούσης, που είχε αναλάβει επίσης τον Άγιο Τίτο και τους στρατώνες (το κτίριο που στεγάζει σήμερα τη Νομαρχία Ηρακλείου και τα Δικαστήρια) στην Πλατεία Ελευθερίας. Η ανοικοδόμησή του ναού σταμάτησε στη διάρκεια της επανάστασης του 1866 και συνεχίστηκε το 1883. Η προσπάθεια για την ανέγερση του ναού σε τόσο δύσκολους καιρούς υποστηρίχτηκε από όλους τους Ηρακλειώτες με ενθουσιασμό. Αναφέρεται στην εφημερίδα «Ηράκλειο» της εποχής εκείνης, ότι στο λιμάνι του Ηρακλείου έφτασε ιστιοφόρο που μετέφερε οικοδομικά υλικά για το κτίσιμο του ναού. Ωστόσο η επιτροπή που είχε αναλάβει την ανέγερση του ναού, δεν είχε τα χρήματα για να πληρώσει εργάτες για να μεταφέρουν τα υλικά από το καράβι στον τόπο της οικοδομής. Όταν οι μαθητές του Ηρακλείου πληροφορήθηκαν το γεγονός, με ενθουσιασμό προσφέρθηκαν να ξεφορτώσουν το καράβι και να μεταφέρουν τα υλικά. Στήθηκε έτσι μια ανθρώπινη αλυσίδα από το λιμάνι μέχρι τον Άγιο Μηνά, που με τραγούδια ολοκλήρωσε την κοπιαστική εργασία. Τα εγκαίνια του ναού έγιναν με μεγαλοπρέπεια το 1895 επί μητροπολίτη Τιμόθεου Καστρινογιαννάκη. Αν και η Κρήτη βρίσκονταν ακόμα υπό τουρκική κατοχή, οι γιορτές για τα εγκαίνια του Αγίου Μηνά κράτησαν 3 μέρες και ολόκληρο το Ηράκλειο είχε γίνει αγνώριστο από τους στολισμούς και τον λαμπρό φωτισμό. Το όνομα Μηνάς είναι σπάνιο στο Ηράκλειο, και αυτό ακούγεται περίεργο για μια πόλη που έχει τον Άγιο Μηνά σαν προστάτη της. Η αιτία βρίσκεται σε μια παλιά ιστορία, που ελάχιστοι θυμούνται πια. Τον καιρό του τούρκικου ζυγού ήταν συνηθισμένο να αφήνουν τα νόθα παιδιά στα σκαλιά της εκκλησίας του Αγίου Μηνά. Η εκκλησία φρόντιζε τα παιδιά αυτά, και στα αγόρια έδινε το όνομα Μηνάς, μια και βρέθηκαν μπροστά στην εκκλησία του αγίου. Έτσι για πολλά χρόνια, το όνομα Μηνάς στο Ηράκλειο δήλωνε ότι αυτός που το έφερε ήταν νόθος, οπότε όλοι απέφευγαν να δώσουν στο παιδί τους το όνομα αυτό.
ΝΑΟΣ ΑΓΙΑΣ ΑΙΚΑΤΕΡΙΝΗΣ Σε απόσταση 100 μέτρων, θα δείτε και το μεσαιωνικό Ναό της Αγίας Αικατερίνης, που ήταν μετόχι της ομώνυμης μονής του Σινά. Ιδρύθηκε κατά τη Β’ Βυζαντινή περίοδο και έπαιξε σημαντικό πνευματικό και καλλιτεχνικό ρόλο ανάμεσα σε 15ο και 17ο αιώνα. Υπήρξε μάλιστα έδρα της Ακαδημίας των Stravaganti (Αλλόκοτων) που την ίδρυσαν το 1590 λόγιοι Κρητικοί που σπούδασαν στην Ιταλία (ανάμεσα τους κι ο Ανδρέας Κορνάρος, αδερφός του Βιτσέντζου), με αξιόλογη φιλολογική και λογοτεχνική δραστηριότητα. Στη διάρκεια της Τουρκοκρατίας, όπως κι οι πιο πολλοί χριστιανικοί ναοί της πόλης μετατράπηκε σε τζαμί. Μέχρι τώρα στέγαζε μία σημαντική συλλογή πινάκων της Κρητικής Αναγέννησης, φορητές εικόνες του Μιχαήλ Δαμασκηνού, αλλά και συλλογές αμφίων, εκκλησιαστικών σκευών και τοιχογραφίες. Δυστυχώς, πλέον δε μπορείτε να την επισκεφτείτε παρά μόνο την ημέρα του εορτασμού της. Όμως, τα εκθέματα έχουν απομακρυνθεί καθώς γίνονται εργασίες συντήρησης. Η πλατεία ανάμεσα στην Αγία Αικατερίνη και στα σκαλιά που οδηγούν στον Άγιο Μηνά είναι μια ήσυχη γωνιά στην πόλη. Χάζεψε τα περιστέρια και τα παιδιά που παίζουν μπάλα, σε κάποιο παγκάκι ή σ’ ένα από τα καφέ της πλατείας.
ΛΕΩΦΟΡΟΣ ΚΑΛΟΚΑΙΡΙΝΟΥ Στη συνέχεια της βόλτας μας στην πόλη, θα αφήσουμε την πλατεία αυτή και μέσα από πλακόστρωτα στενά θα βγούμε στη λεωφόρο Καλοκαιρινού για να γυρίσουμε στο Μεϊντάνι. Η λεωφόρος Καλοκαιρινού πήρε το όνομα της από την οικογένεια Καλοκαιρινού, μια οικογένεια που έχει προσφέρει πολλά στο Ηράκλειο. Ας μην ξεχνάμε ότι ο Μίνως Καλοκαιρινός ήταν αυτός που έκανε τις πρώτες ανασκαφές στη Κνωσό, πολύ πριν τον Έβανς. Η λεωφόρος Καλοκαιρινού είναι από τους πιο εμπορικούς δρόμους της πόλης με πολλά μοντέρνα καταστήματα, που το δυτικό της άκρο τελειώνει στη Χανιόπορτα. Συχνά οι Ηρακλειώτες την αναφέρουν ως Πλατιά Στράτα, όπως την αποκαλούσαν κι οι Ενετοί (Strada Larga). Αν σήμερα η λεωφόρος Καλοκαιρινού δεν σας φαίνεται τόσο πλατιά, μη ξεχνάτε ότι πρόκειται για έναν από τους παλιότερους δρόμους στην πόλη, που με τη συνεχή κατοίκηση στη διάρκεια των αιώνων έχει στενέψει, μη δικαιολογώντας πια την ονομασία του. Στην αρχή της Καλοκαιρινού, αριστερά σας, όπως προχωράτε προς τα Λιοντάρια, στο ύψος που είναι σήμερα το κατάστημα Χατζηιωάννου ήταν επί Ενετοκρατίας ο καθεδρικός ναός της Κυρίας των Αγγέλων. Στις μέρες μας σώζονται ελάχιστα ίχνη από την εκκλησία αυτή. Συνεχίζοντας επί της Καλοκαιρινού φτάνετε στο Μεϊντάνι, απ’ όπου στα αριστερά σας ξεκινά η οδός 25ης Αυγούστου που φτάνει μέχρι το λιμάνι. Από το Μεϊντάνι (σαν προέκταση της λεωφόρου Καλοκαιρινού) ξεκινά και η Λεωφόρος Δικαιοσύνης που καταλήγει στην Πλατεία Ελευθερίας.
ΠΛΑΤΕΙΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ η κεντρική πλατεία στο Ηράκλειο, εκεί που βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο, το ξενοδοχείο Αστόρια, η Νομαρχία και η Πύλη Αγίου Γεωργίου. Αν αναλογιστούμε τις επαναστατικές μάχες που έδωσαν οι Κρητικοί για να κερδίσουν την ελευθερία τους από τους διάφορους κατακτητές, μπορούμε να καταλάβουμε πόσο σημαντική είναι η ελευθερία για κάθε Κρητικό και τι πόσες ζωές χάθηκαν στο βωμό της. Γι’ αυτό ακριβώς και το όνομα της μεγαλύτερης πλατείας του Ηρακλείου ακούγεται απόλυτα ταιριαστό για την ιστορία του. Ο ελεύθερος χώρος στον οποίο σήμερα έχει διαμορφωθεί η πλατεία Ελευθερίας, επί Ενετοκρατίας χρησίμευε για την άσκηση του μισθοφορικού στρατού των Βενετών. Από αυτή τη χρήση πήρε και το όνομα Campo Marzio ή Piazza d’ Armi. Αργότερα όταν χτίστηκε η πύλη του Αγ. Γεωργίου τον 16ο μ.Χ. αιώνα, η πλατεία ονομάστηκε πλατεία Αγίου Γεωργίου. Το 1628 στα πλαίσια της υδροδότησης του Ηρακλείου με την μεγαλεπήβολη κρήνη Μοροζίνι (κρήνη Λιονταριών), χτίστηκε ΝΔ του ξενοδοχείου Αστόρια μία υδρογέφυρα στηριζόμενη σε τρία τόξα, πάνω από την οποία περνούσε αγωγός νερού για την Κρήνη. Από την υδρογέφυρα αυτή η πλατεία άκουγε και ακούει συχνά μέχρι σήμερα στο όνομα Τρεις Καμάρες, αν και αυτές γκρεμίστηκαν από τους Τούρκους τον 19ο μ.Χ. αιώνα. Τμήμα των 3 καμαρών στη Πλατεία Ελευθερίας, πάνω από την πύλη του Αγίου Γεωργίου (1900-1905) Επίσης από την πλατεία Ελευθερίας χάθηκαν οι υπόγειες κυκλικές σιταποθήκες των Ενετών, όπου αποθηκεύονταν σιτηρά για καταστάσεις ανάγκης, όπως πολιορκία της πόλης, και η μεγάλη Ενετική δεξαμενή νερού επί της οδού Δικαιοσύνης βόρεια της Νομαρχίας. Η δεξαμενή ήταν λιθόκτιστη, υπόγεια και είχε χωρητικότητα 6.000 βαρέλια, ενώ το νερό που αποθηκευόταν εκεί ερχόταν από την περιοχή Πελεκητά των Αρχανών. Και αυτή είχε φτιαχτεί για έκτακτες περιπτώσεις ώστε να καλύπτει τις υδρευτικές ανάγκες της πόλης. Ας μη ξεχνάμε ότι το Ηράκλειο ήταν ουσιαστικά ένα μεγάλο φρούριο, που χάρη στις οχυρώσεις του και τις άλλες εγκαταστάσεις του μπόρεσε να αντέξει επί 22 χρόνια την πολιορκία από τους Τούρκους. Άποψη της Πλατείας τη δεκαετία του 1960 Αργότερα επί Τουρκοκρατίας η πλατεία Ελευθερίας παρέμεινε γυμνός ακάλυπτος χώρος. Με την ανακήρυξη της ημιαυτονομίας της Κρήτης υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου το 1898, στο νησί εγκαταστάθηκαν στρατεύματα των Μεγάλων Δυνάμεων για την τήρηση της τάξης, τα οποία έφυγαν στις 26 Ιουλίου του 1909. Στο Ηράκλειο ήρθαν Άγγλοι, οι οποίοι αρχικά εγκαταστάθηκαν πάνω στα τείχη ενώ έκαναν τα γυμνάσιά τους στην πλατεία, όπως οι Ενετοί μερικούς αιώνες πριν. Άποψη της πλατείας τη δεκαετία του 1970 Οι αρχές του 20ου μ.Χ. αιώνα βρήκαν την πλατεία ως τον κυριότερο τόπο αναψυχής των Ηρακλειωτών. Λίγο αργότερα, στα μέσα του 20ου ένα μέρος της διαμορφώνεται σε κήπο και αποκτά τσιμεντένιο περίβολο και κάγκελα, ο οποίος έκλεινε κάθε βράδυ. Μέχρι το 1975 περίπου, η Πλατεία Ελευθερίας ήταν το επίκεντρο της κυριακάτικης βόλτας των κατοίκων του Ηρακλείου. Μικροί και μεγάλοι περπατούσαν από το σχολείο Καπετανάκειο (ανατολικά της πλατείας) προς το άγαλμα του Βενιζέλου, διέσχιζαν την πλατεία Ελευθερίας και συνέχιζαν στη Λεωφόρο Δικαιοσύνης μέχρι το Μεϊντάνι, το κεντρικό σταυροδρόμι του Ηρακλείου κοντά στα Λιοντάρια. Από το σημείο αυτό επέστρεφαν προς την Πλατεία Ελευθερίας ξανά, και η διαδρομή επαναλαμβανόταν μέχρι να κουραστούν. Άποψη της πλατείας τη δεκαετία του 1980 Η πιο πρόσφατη διαμόρφωση της πλατείας Ελευθερίας θέλησε να προσδώσει στο κέντρο του Ηρακλείου μοντέρνα άποψη και τον αέρα της ευρωπαϊκής μεγαλούπολης. Πλακοστρώνεται με μάρμαρο, αποκτά παγκάκια μινιμαλιστικής αντίληψης ενώ διατηρεί μερικά από τα δέντρα (ευκαλύπτους) και διακοσμείται με μεταλλικούς πυλώνες που συμβολίζουν κατάρτια πλοίων, υπενθυμίζοντας τη ναυτική ιστορία του Ηρακλείου. Ο κόσμος του Ηρακλείου ποτέ δεν αποδέχτηκε τη νέα αυτή μορφή της Πλατείας Ελευθερίας και έχουν ξεκινήσει συζητήσεις για την αλλαγή της. 1. Αρχαιολογικό Μουσείο, 2. Ξενοδοχείο Αστόρια, 3. Νομαρχία Ηρακλείου, 4. Άγαλμα Άγνωστου Στρατιώτη, 5. Πύλη Αγίου Γεωργίου, 6. Καφετέριες, 7. Άγαλμα Ελευθερίου Βενιζέλου, 8. Έξοδος Πύλης Αγίου Γεωργίου, Δημοτικό Πάρκινγκ, 9. Λεωφόρος Ικάρου προς λιμάνι και αεροδρόμιο, 10. Οδός Δουκός Μποφώρ προς λιμάνι και Κούλε, 11. Οδός Δαιδάλου, 12. Λεωφόρος Δικαιοσύνης και Δικαστήρια, 13. Οδός Αβέρωφ (προς Πλατεία Κορνάρου και Άγιο Μηνά), 14. Πάρκινγκ, 15. Λεωφόρος Δημοκρατίας (προς πάρκο Γεωργιάδη και Κνωσό), 16. Οδός Ιδομενέως (στενά παλιάς πόλης και περιοχή Βίγλα) Σήμερα η πλατεία αυτή με τις δημόσιες υπηρεσίες, το Αρχαιολογικό Μουσείο, με τις καφετέριες και τα μεζεδοπωλεία της και τον χώρο που συχνά γίνονται εκθέσεις (βιβλίου, λουλουδιών κ.ά.), σφύζει από ζωή όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας. Είναι βασικό σημείο συνάντησης και διασκέδασης των μεγαλύτερων ηλικιών, ενώ οι πιο νέοι προτιμούν την Πλατεία Λιονταριών και κυρίως τα καφέ στην οδό Κοραή και Μιλάτου (παράλληλοι της οδού Δαιδάλου). Στο κέντρο της πλατείας δεσπόζει το άγαλμα του Αγνώστου Στρατιώτη, έργο του 20ου αιώνα. Στις εθνικές επετείους (25η Μαρτίου και 28η Οκτωβρίου) και στην επέτειο της Μάχης της Κρήτης, οι αρχές του Ηρακλείου καταθέτουν εκεί στεφάνι αποδίδοντας φόρο τιμής σε αυτούς που έχασαν τη ζωή τους για την ελευθερία. Η ΝΟΜΑΡΧΙΑ Η ιστορία του κτιρίου που στεγάζει τη Νομαρχία Ηρακλείου, στο ΝΔ τμήμα της Πλατείας Ελευθερίας, ανάγεται στην Ενετοκρατία, όταν το 1585 χτίστηκαν οι στρατώνες του Αγίου Γεωργίου. Αργότερα οι Τούρκοι τροποποίησαν το ενετικό κτίριο και το χρησιμοποίησαν σαν στρατώνα των αυτοκρατορικών γενιτσάρων. Αναφέρεται ότι το 1625 οι στρατώνες είχαν ένα κεντρικό διάδρομο 200 μέτρων και 200 δωμάτια σε 2 ορόφους για τις ανάγκες της φρουράς, και ειδικές αίθουσες για κατοικία των αξιωματικών. Οι τούρκικοι κισλάδες (στρατώνες) καταστράφηκαν από μεγάλο σεισμό, στις 30 Σεπτεμβρίου 1856, που ισοπέδωσε όλη την πόλη του Ηρακλείου κι εγκαταλείφθηκαν. Το 1883, ξεκίνησε η οικοδόμηση νέων στρατώνων από τον αρχιτέκτονα Αθανάσιο Μούση. Για οικοδομικό υλικό χρησιμοποιήθηκαν αρχιτεκτονικά μέλη από την Κνωσό, ενώ το θύρωμα της βόρειας κεντρικής μαρμαρόγλυπτης εισόδου προέρχεται από το ναό του Αγίου Φραγκίσκου (στο σημείο όπου είναι σήμερα το Αρχαιολογικό Μουσείο). Αρχιτεκτονικά ακολουθεί το νεοκλασικό ρεύμα της εποχής, με λιτό σχεδιασμό και σχεδόν ανύπαρκτη διακόσμηση. Οι στρατώνες κατά το 1934 Το κτίριο φιλοξένησε το Γυμνάσιο (1898-1907), τη Συλλογή Αρχαιολογικών Ευρημάτων Ηρακλείου μέχρι την ίδρυση του Μουσείου στη σημερινή του θέση, την «Κρητική Πολιτοφυλακή», δηλαδή τον πρώτο τακτικό στρατό της Κρήτης την εποχή που το νησί βρισκόταν υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου, το Γερμανικό διοικητήριο (Κράις Κομαντατούρ, 1942-44), ενώ στα υπόγειά του από το 1885 λειτουργούσαν οι κεντρικές φυλακές της πόλης. Σήμερα το κτίριο έχει χωριστεί στα 3 και στεγάζει τη Νομαρχία, τα Δικαστήρια και την Αστυνομική Διεύθυνση Ηρακλείου. Ακριβώς δίπλα, η πλατεία Δασκαλογιάννη και λίγο πιο πάνω η πλατεία Κορνάρου με το πανέμορφο άγαλμα του Ερωτόκριτου και της Αρετούσας.
ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΚΟ ΜΟΥΣΕΙΟ Μια πραγματικά πρωτόγνωρη εμπειρία είναι η επίσκεψη στο Αρχαιολογικό Μουσείο Ηρακλείου, που βρίσκεται στη ΒΑ γωνιά της πλατείας Ελευθερίας. Το μουσείο είναι χτισμένο στη θέση που υπήρχε παλαιότερα το καθολικό της μονής του Αγίου Φραγκίσκου, του πιο μεγαλοπρεπούς καθολικού ναού του Χάνδακα, που ανήκε στο Τάγμα των Φραγκισκανών μοναχών. Επί Τουρκοκρατίας, μετά την άλωση του Χάνδακα το 1669, ο ναός μετατράπηκε σε τζαμί, αφιερωμένο στον σουλτάνο Μωάμεθ τον Πορθητή (Φετίχ) και λεγόταν Χουγκιάρ (αυτοκρατορικό) Τζαμί. Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα σωζόταν μόνο το παρεκκλήσι του ναού, το Διακονικό (Sacristie), το οποίο κατεδαφίστηκε κατά την ανέγερση του νέου κτιρίου του Μουσείου Ηρακλείου. Από τη μονή σώζεται η κύρια πύλη του ναού, που διακοσμεί σήμερα την είσοδο των Δικαστηρίων. Στο μουσείο υπάρχουν τα πιο σπουδαία ευρήματα του Μινωικού Πολιτισμού, από ανασκαφές στην Κνωσό, τη Φαιστό, τα Μάλλια, την Αγία Τριάδα και τα υπόλοιπα κέντρα των Μινωιτών. Πρόκειται για ένα από τα πιο σημαντικά μουσεία της Ελλάδας και το μοναδικό στον κόσμο που φιλοξενεί τους θησαυρούς του Μινωικού Πολιτισμού. Στις 20 αίθουσές του εκτίθενται τεχνουργήματα από μινωικά ανάκτορα, κατοικίες, τάφους, σπήλαια, που εμφανίζονται κατά χρονολογικές ενότητες (από τη Νεολιθική εποχή μέχρι την Ρωμαϊκή περίοδο) ταξινομημένα θεματικά και χρονολογικά. Υπάρχουν, όμως, και κάποιες κατηγορίες ευρημάτων που αποτελούν ενότητες και είναι συγκεντρωμένες σε ξεχωριστές αίθουσες του μουσείου, όπως οι σαρκοφάγοι της Υστερομινωικής περιόδου, οι μινωικές τοιχογραφίες και όλα τα γλυπτά (ανάγλυφα, αρχιτεκτονικά και αγάλματα). Επίσης η συλλογή του γιατρού Στυλ. Γιαμαλάκη που αγοράστηκε το 1962 από το Ελληνικό Δημόσιο εκτίθεται στο μουσείο, η συλλογή επιγραφικής, η Αρχαιολογική Συλλογή Αρχανών και η Γλυπτοθήκη Γόρτυνας. Υπάρχει και το Μουσείο Μάχης Κρήτης, που βρίσκεται στην οδό Δουκός Μποφόρ και Μεραμβέλου στο κέντρο του Ηρακλείου.
ΠΑΡΚΟ ΓΕΩΡΓΙΑΔΗ Το πάρκο βρίσκεται ανάμεσα στη λεωφόρο Δημοκρατίας και την πλατεία Ελευθερίας, στο χώρο της επιχωματωμένης ενετικής τάφρου. Πήρε το όνομά του από τον δήμαρχο Μηνά Γεωργιάδη, που εκτελέστηκε από τους Γερμανούς στις 3 Ιουνίου 1942, και την προτομή του θα συναντήσετε στο κεντρικό μονοπάτι του πάρκου. Με το αναψυκτήριο, την αγορά των βιοκαλλιεργητών που γίνεται 3 φορές τη βδομάδα, τα πολλά πουλιά που βρίσκουν καταφύγιο στο πυκνό φύλλωμα των δέντρων αλλά και τα διάφορα καλλιτεχνικά δρώμενα που φιλοξενούνται κυρίως το καλοκαίρι, το πάρκο είναι μια μικρή όαση στο κέντρο της πόλης. Ακόμη κι αν μεγάλα τμήματά του παραμένουν σχετικά απεριποίητα, ακόμη κι αν ο φωτισμός το βράδυ είναι ανεπαρκής και η παιδική χαρά κάπως παλιά. Πριν λίγα χρόνια, το πάρκο ήταν απλά ένα πέρασμα για τους κατοίκους της πόλης, μια σύντομη «πράσινη» διαδρομή δίπλα στο κέντρο. Μετά τα πράγματα άλλαξαν. Λειτούργησε το αναψυκτήριο, διάφορα μικρά και μεγάλα φεστιβάλ επέλεξαν να φιλοξενηθούν εδώ, καθιερώθηκε η υπαίθρια αγορά των βιοκαλλιεργητών και το πάρκο ξαφνικά απέκτησε ζωή. Για την ακρίβεια απέκτησε ένα φανατικό κοινό από άτομα όλων των ηλικιών που έρχονται εδώ για να πιούν καφέ, ή μια κρύα μπύρα τις ζεστές μέρες του καλοκαιριού, να συμμετάσχουν σε δωρεάν συναυλίες και άλλα καλλιτεχνικά δρώμενα ή απλώς να ξαπλώσουν στο γρασίδι. Σε αυτή τη συγκυρία, ο Δήμος Ηρακλείου φιλοδοξώντας να φτιάξει υπόγειο σταθμό αυτοκινήτων στην πλατεία Ελευθερίας, σχεδίαζε να καταστρέψει μεγάλο μέρος του πάρκου. Σύμφωνα με τη μελέτη, σχεδόν το 1/3 του πάρκου θα έπρεπε να ξηλωθεί, να κοπούν όλα τα φυτά και να ξεριζωθεί μεγάλο μέρος των δέντρων. Σε ό,τι απέμενε από το πάρκο θα στριμώχνονταν τόσες χρήσεις που δεν θα έμενε ελεύθερος χώρος πια. Μεταξύ άλλων, η μελέτη προέβλεπε ένα «κλουβί για πουλιά» και παιχνίδια στην παιδική χαρά. Σε μια πόλη, όπου οι ελεύθεροι δημόσιοι χώροι δεν αφθονούν, οι πολίτες αντέδρασαν έντονα, έφτιαξαν ομάδες προστασίας του πάρκου, συγκέντρωσαν υπογραφές, το θέμα απέκτησε δημοσιότητα και κάπως έτσι τα πλάνα μετατροπής του πάρκου σε πάρκινγκ έχουν παγώσει. Ευχόμαστε στο εξής ό,τι παρεμβάσεις γίνουν να είναι μόνο για τη βελτίωση και επέκταση του πάρκου.
ΕΝΕΤΙΚΑ ΤΕΙΧΗ Σημαντικό μνημείο για το Ηράκλειο είναι τα βενετσιάνικα τείχη, που αποτελούν το μεγαλύτερο οχυρωματικό έργο της Μεσογείου και ίσως το καλύτερα συντηρημένο. Είναι από τα πιο σημαντικά κτίσματα που έμειναν στην πόλη, από την περίοδο της Ενετοκρατίας. Όλα ξεκίνησαν το 1462. Ο καλύτερος μηχανικός της Βενετίας, ο Michele Sanmicheli, έκανε τα σχέδια και με πάνω από 100 χρόνια δουλειάς από τους Κρητικούς, χτίστηκε το επιβλητικό αυτό τείχος, μήκους 3 χλμ. με τις 4 πύλες και τους 7 προμαχώνες. Υπήρχαν επίσης οχυρά, στοές, πυριτιδαποθήκες και η απαραίτητη τάφρος. Οι επιθέσεις που δέχθηκε ήταν πολλές, με μεγαλύτερη αυτή των 21 ετών, που έληξε μόνο με το χρυσάφι των Τούρκων (1648-1669). Τα τείχη δεν έπεσαν ποτέ, ούτε έχουν σημάδια απ’ τους αιματηρούς πολέμους. Η διακίνηση ανθρώπων, στρατιωτών, προϊόντων, από και προς την πόλη, γινόταν μέσα από τις πύλες, στις προσόψεις των οποίων (όσων τουλάχιστον έχουν σωθεί) μπορείτε να θαυμάσετε δείγματα της αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής. Κατά μήκος των τειχών συχνά θα δείτε το φτερωτό λιοντάρι, σήμα κατατεθέν του Αγίου Μάρκου, αλλά και οικόσημα, θυρεούς και άλλα εμβλήματα Βενετών ευγενών και αξιωματούχων. Τα τείχη αυτά περικλείουν όλη την παλιά πόλη του Ηρακλείου, ή τουλάχιστον ό,τι έχει απομείνει από αυτή, δηλαδή το σημερινό κέντρο της πόλης μέχρι την παραλία και το μεγαλύτερο μέρος τους είναι προσβάσιμο. Μπορείτε να περπατήσετε πάνω τους, ατενίζοντας τη θέα στην πόλη, την τάφρο και τους προμαχώνες από ψηλά. Είναι η πιο όμορφη βόλτα γύρω από το Ηράκλειο, με μοναδική θέα, πράσινο και παγκάκια για ξεκούραση. Θα βρείτε πολλούς ντόπιους να κάνουν ποδήλατο, τζόκινγκ, ή να βγάζουν τα σκυλιά τους βόλτα. Τα τελευταία χρόνια αρκετές πύλες και στοές ανακαινίστηκαν και έχουν μετατραπεί σε εκθεσιακούς χώρους, μουσεία, χώρους εκδηλώσεων και μάλιστα στην Πύλη Βηθλεέμ λειτουργεί θερινός κινηματογράφος κατά τους μήνες του καλοκαιριού.
ΠΥΛΕΣ Ο περίβολος των τοίχων έχει σχήμα τριγώνου, με βάση τη θάλασσα και διέθετε 4 κύριες πύλες, που βρίσκονταν στα 4 σημεία του ορίζοντα. Οι 3 χερσαίες πύλες του Αγίου Γεωργίου, του Ιησού και του Παντοκράτορα έκλειναν από έξω κι από μέσα με βαριές και στέρεες πόρτες κάθε βράδυ την ώρα της δύσης του ηλίου κι άνοιγαν το πρωί με την ανατολή. Όσοι δεν προλάβαιναν να μπουν μέσα διανυκτέρευαν σε ειδικά θολωτά κτίρια, γι’ αυτό το σκοπό. Οι πύλες, στην εξωτερική τους πλευρά, προστατεύονταν από ημικυκλικές προεξοχές που λέγονταν Orecchione (μεγάλα αυτιά). Στη βόρεια μεριά, στο τέρμα της σημερινής οδού 25ης Αυγούστου, υπήρχε η Πύλη του Μόλου, με την οποία επικοινωνούσε η πόλη με το λιμάνι. Εδώ γράφτηκε ο πρόλογος και ο επίλογος της Τουρκικής κατάκτησης του νησιού τον Σεπτέμβριο του 1669 και τον Αύγουστο του 1898, αντίστοιχα. Στη δυτική πλευτά, στο τέλος της πλατειάς Στράτα (Strata Larga) της σημερινής οδού Καλικαιρινού, είχε κατασκευαστεί η Πύλη του Παντοκράτορα (Panigra), η σημερινή Χανιώπορτα, που είχε (και έχει) στο πάνω μέρος της την προτομή του Παντοκράτορα με τη λέξη Omnipotens (παντοκράτωρ). Από εδώ επικοινωνούσε η πόλη με τη Δυτική Κρήτη. Στην ανατολική πλευρά, εκεί που σήμερα βρίσκεται το άγαλμα του Ελευθερίου Βενιζέλου, στην Πλατεία Ελευθερίας, βρίσκονταν η Πύλη του Αγίου Γεωργίου ή Λαζαρέτο, με την οποία η πόλη επικοινωνούσε με την ανατολική Κρήτη και το λοιμοκαθαρτήριο (λαζαρέτο). Στη νότια πλευρά είχε κατασκευαστεί από το 1587 η Πύλη του Ιησού ή Καινούργια Πόρτα. Η πύλη αυτή άνοιγε την πόλη προς τις νότιες επαρχίες του νομού. Από εδώ έμπαινε στο Ηράκλειο ο αγωγός που τροφοδοτούσε με νερό την πόλη. Η πύλη διατηρείται σε καλή κατάσταση. Η πρόσοψή της προς την πόλη έχει θριγκό από τρίγλυφα και μετώπες με ανάγλυφα τρόπαια, βουκράνες αι λέοντες. Η εξωτερική πρόσοψή της έχει τοξωτή πύλη και πάνω από αυτήν έχει εντοιχισμένα 4 οικόσημα κι ένα γοτθικό μονόγραμμα. Εκτός από αυτές τις 4 κύριες πύλες, υπήρχαν ακόμα 3 πύλες για στρατιωτικούς σκοπούς, που διευκόλυναν την επικοινωνία της πόλης με την θάλασσα. Η μια, στα ΒΔ, ήταν η Πύλη του Άγιου Ανδρέα, που πήρε το όνομα της από τον ομώνυμο προμαχώνα, που ήταν και το ασθενέστερο σημείο της άμυνας των τειχών και από όπου έγινε η είσοδος των Τούρκων στην πόλη το 1669. Η δεύτερη στα ΒΑ ονομαζόταν Πύλη της Αμμουδιάς (ή Sabionera), γιατί οδηγούσε στην παραλία που ήταν ανατολικά της πόλης. Η τρίτη είναι η Πύλη του Δερματά, στον ομώνυμο κόλπο (που βρίσκεται δίπλα στο μουσείο Φυσικής Ιστορίας), η οποία άνοιγε προς τη θάλασσα. Η τελευταία είχε κατασκευαστεί ως διέξοδος σε περίπτωση αποκλεισμού του στομίου του Ενετικού λιμανιού. Εδώ αποβιβάστηκαν το Νοέμβριο του 1668, οι Γάλλοι εθελοντές του Κόμη De La Feuillades, που όμως κανονιοβολήθηκαν από τους Τούρκους, από τις εκβολές του Γιόφυρου ποταμού. Η πύλη αυτή υπάρχει και σήμερα, δίπλα στο νέο δημοτικό πάρκινγκ, απέναντι από το Μποδοσάκειο Σχολείο.
ΠΡΟΜΑΧΩΝΕΣ Το χερσαίο τείχος είχε ενισχυθεί με 7 προμαχώνες. Οι προμαχώνες αντικατέστησαν τους ογκώδεις στρογγυλούς και πολυγωνικούς πύργους των τειχών, μετά την ανακάλυψη της πυρίτιδας, και προορίζονταν να εξυπηρετήσουν τη χρήση των νέων αυτών όπλων, που δεν μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν με ευχέρεια στα ογκώδη κτίσματα των παλιών οχυρωματικών συστημάτων. Ο προμαχώνας ήταν μια συμπαγής πλατφόρμα, που προεξείχε από τα τείχη, για να μπορέσει να προσβάλει σε μεγαλύτερη έκταση και να υποστηρίζει αποτελεσματικά τα παρακείμενα μέρη της οχύρωσης. Στις γωνίες του πολυγωνικού οχυρωματικού περιβόλου κατασκευάζονταν συνήθως πενταγωνικοί προμαχώνες. Οι προμαχώνες ήταν τοποθετημένοι πάνω στα τείχη ως εξής: Στη ΒΑ γωνία, απέναντι από το ξενοδοχείο Ατλαντίς, υπήρχε ο Προμαχώνας της Άμμου (ή Sabionera), με τον επιπρομαχώνα Zane, προς τη δυτική πλευρά του, σε ψηλότερο επίπεδο. Ο προμαχώνας στην αρχή ονομάστηκε μικρός Μαρτινέγκο, προς τιμή του Gerolano Martinengo. Αργότερα επικράτησε να λέγεται Sabionera. Είναι ένας από τους 2 ακραίους προμαχώνες της οχύρωσης και έχει ανασκευαστεί κατά ένα μεγάλο μέρος από τους Τούρκους. Είχε ένα μόνο ημικυκλικό τμήμα και μια χαμηλή πλατεία στη νότια πλευρά, ενώ ΒΔ είχε κατασκευαστεί κάθετα. Σήμερα στον προμαχώνα υπάρχει το Γυμνάσιο Εμπορική. Στη ΝΑ γωνία (στο σημερινό Καπετανάκειο) ήταν ο Προμαχώνας Βιττούρι, με τον ομώνυμο επιπρομαχώνα, ανάμεσα στον Προμαχώνα Ιησού κι αυτόν του Sabionera απέναντι από το λόφο της ανάληψης. Μαζί με τον Προμαχώνα Μαρτινέγκο ήταν οι πιο ισχυροί χερσαίοι προμαχώνες της πόλης. Το ανατολικό μέτωπο εκτεινόταν προς τη σημερινή πλατεία Ελευθερίας και αποτελείτο από ημικυκλικό τμήμα χωρίς χαμηλή πλατεία, ενώ το ΝΔ κατέληγε σε χαμηλή πλατεία, σε μήκος 160 βημάτων, απόσταση που τον έκανε ευάλωτο. Ο προμαχώνας στην αρχή ονομάστηκε Γωνιά Καλλέργη, έπειτα του Αγίου Ελευθερίου (από τη μικρή παλιά εκκλησία που ήταν κοντά) και τέλος επικράτησε να λέγεται Βιττούρι. Σήμερα το ανατολικό μέτωπο του προμαχώνα βρίσκεται κάτω από τις επιχωματώσεις με τις οποίες σχηματίστηκε το επίπεδο στο οποίο διαμορφώθηκε η λεωφόρος Δημοκρατίας και το πάρκο Γεωργιάδη. Το δυτικό του μέτωπο σώζεται ολόκληρο. Στην Πύλη του Ιησού (δίπλα στην Καινούργια πόρτα) είχε κτιστεί ο Προμαχώνας του Ιησού, πάνω στον οποίον βρίσκεται η περιοχή Βίγλα. Ο προμαχώνας πήρε το όνομά του από τη μικρή εκκλησία του Ιησού Χριστού που βρισκόταν κοντά στην εξωτερική πλευρά του. Έχει δύο ημικυκλικά τμήματα και δυο χαμηλές πλατείες με κανονιοθυρίδες. Στην πλατεία της βρίσκεται το κηποθέατρο Μάνος Χατζιδάκις, όπου γίνονται θεατρικές και μουσικές εκδηλώσεις. Από το εσωτερικό της πόλης προς τις χαμηλές πλατείες οδηγούσαν δύο θολοσκεπείς στρατιωτικές πύλες. Από την εξωτερική πλευρά του τείχους διατηρούνται οι δυο πόρτες, που μέσα από στοές, κάτω από το τείχος, οδηγούσαν στην Piazza Massa του προμαχώνα. Στους χάρτες αναφέρονται ως Ritarate, ενώ οι Τούρκοι τις ονόμαζαν Μακάσια. Στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο χρησιμοποιήθηκαν σαν αντιεροπορικά καταφύγια. Απέναντι από τον προμαχώνα, στη θέση του Πυροσβεστείου, ήταν κατά την Ενετοκρατία οι στρατώνες, όπου έμεναν οι στρατιώτες του τομέα αυτού των τειχών. Ο Προμαχώνας Μαρτινέγκο, ο σπουδαιότερος και ψηλότερος προμαχώνας του μεγάλου Κάστρου, βρισκόταν στο κέντρο της χερσαίας ζώνης των τειχών, στην κορυφή του τριγώνου του περιβόλου. Δεσπόζει και σήμερα, σ’ όλη την περιοχή, σαν τεχνητή ακρόπολη, απ’ όπου μπορεί να δει κανείς πανοραμικά, όχι μόνο την παλιά πόλη, αλλά και όλη τη γύρω περιοχή. Βρίσκεται στο νοτιότερο σημείο του οχυρού περοβόλου. Πήρε το όνομά του από τον Gabriele Tadini Martinengo. Ο προμαχώνας έχει συμμετρική διάταξη, με ίσες τις πλευρές των μετώπων του, δυο ημικυκλικά τμήματα και δυο χαμηλές πλατείες (ανατολικά και δυτικά), προς τις οποίες οδηγούσαν, σύμφωνα με τη σχεδίαση του Giulio Savorgnan, θαλαμοσκεπείς πύλες. Λόγω δυσκολιών επιμηκύνθηκε μόνο η μια πύλη, αυτή που οδηγούσε στην ανατολική πλατεία. Για να εξασφαλιστεί η σύνδεση της δυτικής πλατείας με το ισόπεδο του προμαχώνα, κατασκευάστηκε στη δυτικά πλευρά της ένα κεκλιμένο επίπεδο. Η αντίστοιχη πύλη δεν ολοκληρώθηκε ποτέ κι από τότε χρησιμοποιήθηκε ως αποθηκευτικός χώρος. Απέναντι από το νοσοκομείο Πανάνειο, στο Κομμένο Μπεντένι, βρίσκεται ο Προμαχώνας της Βηθλεέμ, που πήρε το όνομά του από τη μικρή εκκλησία της Παναγίας της Βηθλεέμ που βρισκόταν κοντά. Έχει τα δύο χαρακτηριστικά και των άλλων προμαχώνων του Χάνδακα (δύο ημικυκλικά τμήματα, δύο χαμηλές πλατείες, στις οποίες οδηγούν δύο θολοσκεπείς πύλες). Στις χαμηλές υπάρχουν κανονιοθυρίδες και στοές εξόδου προς την τάφρο. Δίπλα στην Πύλη του Παντοκράτορα (Χανιόπορτα) υπήρχε ο Προμαχώνας του Παντοκράτορα, που στην αρχή λεγόταν Προμαχώνας του Αγίου Αντωνίου, από την ομώνυμη εκκλησία που βρισκόταν στην εξωτερική πλευρά της οχύρωσης. Μετά το 1562, επικράτησε να λέγεται Προμαχώνας του Παντοκράτορα από τη μικρή ομώνυμη εκκλησία που βρισκόταν κοντά στο εσωτερικό της οχύρωσης. Η πύλη προς την ανατολική χαμηλή πλατεία είχε την ιδιομορφία να αποτελεί το ένα σκέλος της πύλης Παντοκράτορα. Στα χρόνια που ακολούθησαν επικράτησε η ονομασία Χανιόπορτα, λόγω της εξόδου των κατοίκων προς τα Χανιά. Στη ΒΔ γωνία του τείχους, υπήρχε ο Προμαχώνας του Αγίου Ανδρέα, ο πιο μικρός του Χάνδακα, που στην αρχή ονομάστηκε Προμαχώνας του Αγίου Πνεύματος, από την ομώνυμη μικρή εκκλησία που βρισκόταν στην εξωτερική πλευρά της οχύρωσης. Το 17ο αιώνα επικράτησε να λέγεται Προμαχώνας του Αγίου Ανδρέα, από την εκκλησία που βρισκόταν στο εσωτερικό της οχύρωσης. Ο προμαχώνας είχε ένα μόνο ημικυκλικό τμήμα και μια χαμηλή πλατεία. Η βόρεια πλευρά του ήταν ευθύγραμμη και σ’ αυτήν υπήρχε η πύλη του Αγίου Ανδρέα. Ο προμαχώνας που βρίσκεται μεταξύ της σημερινής παραλιακής λεωφόρου και της λεωφόρου Εθνάρχου Μακαρίου, είναι θεμελιωμένος πάνω σε σκληρό βράχο και έχει ύψος 30 πόδια.
ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΣΤΑ ΤΕΙΧΗ Υπάρχουν πολλές εναλλακτικές διαδρομές για τα τείχη της πόλης, ανάλογα με το χρόνο, την όρεξη και τις διαθέσεις σας. Η παρακάτω διαδρομή απευθύνεται σε όσους θέλουν να συνδυάσουν θέα, περπάτημα και τουριστική περιήγηση. Ο πιο καλός τρόπος για την έναρξη της περιήγησης είναι από την πλατεία Ελευθερίας, όπου βρίσκεται η Πύλη του Αγίου Γεωργίου, μια από τις 3 πιο σημαντικές πύλες των ενετικών τειχών (μαζί με την Πύλη Ιησού και την Πύλη του Παντοκράτορα). Βρίσκονταν θαμμένη κάτω από την Πλατεία Ελευθερίας, στο ΝΑ τμήμα της, για πολλές δεκαετίες. Αποκαλύφθηκε πρόσφατα και ανακαινίστηκε, φέρνοντας στο φως μια άγνωστη εικόνα από την ιστορία του Ηρακλείου. Η πύλη χτίστηκε το 1565 επί Ενετοκρατίας και συνέδεε το περιτειχισμένο Ηράκλειο με την ανατολική Κρήτη. Η αρχική πρόσοψη της πύλης ήταν μνημειακή, διακοσμημένη με μετάλλια, οικόσημα, ανάγλυφους λέοντες και επιγραφή στο υπέρθυρο με τη χρονολογία κατασκευής, 1565, και το όνομα του αρχιστράτηγου Παύλου Τζώρτζη. Ψηλά, πάνω από το άνοιγμα της εισόδου δέσποζε η ανάγλυφη εικόνα του Αγίου Γεωργίου πάνω στο άλογό του. Σήμερα βέβαια δεν βλέπετε την εσωτερική της πρόσοψη (κατεδαφίστηκε το 1917, και το ανάγλυφο με τον Άγιο Γεώργιο φυλάσσεται στο Ιστορικό Μουσείο της πόλης), ούτε τις «τρεις καμάρες» των τόξων του υδραγωγείου του Μοροζίνι. Σώζεται μόνο η εξωτερική της πλευρά, με την τούρκικη κρήνη του Χανιαλή να είναι εντοιχισμένη δίπλα της, κάτω από το άγαλμα του Βενιζέλου. Αρχικά η κρήνη φτιάχτηκε στο σεράι του Χανιαλή, στη σημερινή οδό Ζωγράφου. Πρόκειται για μια αψιδωτή κατασκευή, που η κορυφή της κοσμείται με φυτική διακόσμηση. Στο εσωτερικό της είναι τοποθετημένη μια πλάκα, ενώ ο κρουνός βρίσκεται μέσα σε ανάγλυφο διακοσμημένο πλαίσιο. Το νερό συγκεντρωνόταν σε μαρμάρινη λεκάνη με παρόμοια ανάγλυφη διακόσμηση. Κατεβαίνοντας τα σκαλιά, βρίσκεστε σε μια στοά και ύστερα σ’ ένα θολωτό χώρο που φωτίζεται με φυσικό φως. Αυτό είναι ό,τι έχει απομείνει από την πύλη που ονομαζόταν και «Λαζαρέτο», γιατί οδηγούσε στο Λαζαρέτο (λοιμοκαθαρτήριο), που βρισκόταν στα ανατολικά παράλια, έξω από τα τείχη του Ηρακλείου. Πρέπει να σημειώσουμε ότι η πόλη πλήγηκε από τη μάστιγα της πανούκλας αρκετές φορές, με πιο βαριά αυτή του 1591-93. Στο εσωτερικό της πύλης γίνονται σήμερα εκθέσεις κι άλλες εκδηλώσεις. Η πύλη λεγόταν και Πόρτα Μαρουλά, επειδή αντικατέστησε παλιότερη πύλη που οδηγούσε από τη Λεωφόρο Ικάρου στη συνοικία Μαρουλά, εκεί που βρίσκεται σήμερα το ιστορικό σχολείο Καπετανάκειο. Κατεβαίνουμε αρκετά σκαλοπάτια για να μπούμε από την ξύλινη πόρτα σε μια θολωτή στοά, μήκους 43 μ., που οδηγεί σε χαμηλότερο επίπεδο έξω από τα τείχη της πόλης, σε χώρο που σήμερα έχει διαμορφωθεί δημοτικό πάρκινγκ παράλληλα με τη Λεωφόρο Ικάρου, που οδηγεί στο Αεροδρόμιο Ηρακλείου. Μέσα στο χώρο του δημοτικού πάρκινγκ σώζεται σε κακή κατάσταση ο αλευρόμυλος του Καστρινάκη, διατηρητέο κτίριο του προηγούμενου αιώνα. Ανεβείτε ξανά τα σκαλιά για την πλατεία, διασχίστε την και μπέστε στα στενά δρομάκια της συνοικίας της Βίγλας (από την οδό Πεδιάδος που περνάει δίπλα στο πάρκινγκ). Στην αρχή της λεωφόρου Ικάρου, δίπλα στην Επιγραφική Συλλογή, βρίσκεται η κρήνη του Γενιτσάρ Αγά. Μέσα σε αψιδωτή κατασκευή, που περιβάλλεται από δύο μεγάλους πεσσούς που διακοσμούνται με ροζέτες, βρίσκεται ανάγλυφος, περίτεχνα διακοσμημένος κρουνός. Το νερό συγκεντρώνεται σε μαρμάρινη λεκάνη με πλούσια ανάγλυφη διακόσμηση. Λίγο πριν την παιδική χαρά, κάτω από ένα κτίριο, βρίσκεται σχεδόν κρυμμένη η πύλη του Προμαχώνα Βιττούρι (ένας όχι και τόσο γνωστός), στη ΝΔ γωνία της πλατείας. Αφού τη βρείτε και είναι ανοιχτή, μπορείτε να περάσετε στη «χαμηλή πλατεία», θα δείτε τις κανονιοθυρίδες και μετά την έξοδο (Sortita), να βρεθείτε στην τάφρο, που σήμερα χρησιμοποιείται σαν πάρκινγκ. Τώρα βλέπετε το τείχος στο σημείο που δημιουργεί το orecchione («αυτί»). Η τάφρος δεν έγινε για να έχει νερό. Σε ειρηνικές περιόδους χρησιμοποιείτο ως χώρος για καλλιέργειες. Έπειτα παίρνετε το ανηφορικό δρομάκι που σας βγάζει δίπλα στην Καινούργια Πόρτα. Μέσα στη στοά της θα συναντήσετε μικροσκοπικά μαγαζάκια που πουλάνε διάφορα πράγματα. Εντοπίζετε τον χώρο όπου ο Δήμος Ηρακλείου διαθέτει δωρεάν ποδήλατα για βόλτα στην πόλη (για να επιστρέψεις αργότερα με την ταυτότητα σου και να δανειστείς). Λίγο παρακάτω βλέπετε τα τσιμεντένια σκαλιά, που είναι η δίοδος σας για να ανέβετε πάνω στα τείχη και να δείτε τη θέα από ψηλά. Η Καινούργια Πόρτα κατασκευάστηκε τη δεκαετία του ’70. Βλέπετε επίσης δύο περίεργες καμινάδες, που χρησίμευαν ως αεραγωγοί για την Πύλη Ιησού που βρισκόταν από κάτω και δυστυχώς σώζεται μόνο η εξωτερική της πλευρά. Περπατάτε στο μονοπάτι με τα χαλίκια, βλέποντας την πόλη από ψηλά και στο βάθος τον Ψηλορείτη. Από αυτό το σημείο και μετά, ο περιβάλλων χώρος έχει διαμορφωθεί, ενώ τα τείχη «χαμηλώνουν» και τα ψηλά κτίρια κόβουν τη θέα. Στα αριστερά σας θα δείτε τη χαμηλή πλατεία που έχει μετατραπεί σε Κηποθέατρο Μ. Χατζιδάκι (το καλοκαίρι γίνονται συναυλίες, παραστάσεις κλπ.), μετά βρίσκετε μια συστάδα πεύκων (ένα μικρό πάρκο πάνω στα τείχη). Μη χαλαρώσετε πολύ, γιατί σας περιμένουν κι άλλες στάσεις. Αφού περάσετε και το γήπεδο του Εργοτέλη, δίπλα στην οδό Πλαστήρα, λίγο μετά τη Μεσαία Πόρτα, θα φτάσετε στον προμαχώνα Μαρτινέγκο, στο σημείο δηλαδή όπου τα τείχη σχηματίζουν την κορυφή ενός τριγώνου. Μαζί με τον προμαχώνα του Παντοκράτορα και του Βιττούρι ήταν οι ισχυρότεροι χερσαίοι προμαχώνες. Πάνω στον επιπρομαχώνα βρίσκεται ο τάφος του Καζαντζάκη. Εκεί βρίσκεται και το νοτιότερο και υψηλότερο σημείο της οχύρωσης, από όπου φαίνεται η πλήρης εικόνα της πόλης. Ο Καζαντζάκης ήταν μυθιστοριογράφος, ποιητής και θεατρικός συγγραφέας. Θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς Έλληνες λογοτέχνες και ο περισσότερο μεταφρασμένος παγκοσμίως. Γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1883 επί Τουρκοκρατίας. Το 1938 νόσησε από λευχαιμία, αλλά τα συμπτώματα εμφανίστηκαν 19 χρόνια μετά, ως βαριά μορφή ασιατικής γρίπης. Νοσηλεύτηκε στη Δανία και στη Γερμανία, αλλά τελικά απεβίωσε στης 26 Οκτωβρίου του 1957. Η σορός του μεταφέρθηκε στο Ηράκλειο, όπου έπειτα από μεγάλη λειτουργία στο Ναό του Αγίου Μηνά, θάφτηκε στη Ντάπια Μαρτινέγκο, στη ΝΔ άκρη του βενετσιάνικου τείχους. Η ταφή του δεν έγινε στο κοιμητήριο λόγο του αφορισμού του από την εκκλησία για τις απόψεις του. Ο τάφος του είναι λιτός και επιβλητικός και φέρει την επιγραφή: «Δεν ελπίζω τίποτα, δε φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος». Στο βάθος ο Γιούχτας, μπροστά σας ο λιτός τάφος και γύρω λουλούδια, γρασίδι και ηρεμία. Η θέα σάς κρατάει εκεί, αλλά τα «στενά» ωράρια των επόμενων πυλών, δεν σας αφήνουν περιθώρια για πολύ χαζολόγημα. Κατεβαίνοντας από τον προμαχώνα και στρίβοντας αριστερά, συναντάτε σκαλιά που σας κατεβάζουν στο επίπεδο του δρόμου. Βρίσκεστε σε ένα σχετικά νέο πάρκο με δυο παλιά τούρκικα κτίσματα. Προχωρώντας λίγο προς τα δεξιά θα βρεθείτε στη Στοά Μακάσι. Πρόκειται για μια δευτερεύουσα στρατιωτική πύλη που χρησίμευε για τη μετακίνηση στρατιωτών και πολεμοφοδίων. Μέχρι πρόσφατα ήταν άγνωστη στους ντόπιους, και παρέμενε κλειστή. Μετά την ανακαίνισή της όμως αποτελεί μια από τις πιο εντυπωσιακές πύλες των τειχών με ένα θολοσκεπή διάδρομο μήκους 110 μ. που οδηγεί (όπως όλες) σε μια χαμηλή αυλή. Η Στοά Μακάσι συνδέθηκε με κάποιες από τις πιο μελανές σελίδες της ιστορίας στα χρόνια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, καθώς χρησίμευε σαν χώρος κράτησης για τους αιχμαλώτους των Ναζί οι οποίοι στη συνέχεια μεταφέρονταν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Εδώ μάλιστα συγκεντρώθηκαν το 1944, οι 350 συλληφθέντες Εβραίοι της Κρήτης, καθώς και άλλοι 250 «επικίνδυνοι» Κρητικοί, που στη συνέχεια επιβιβάστηκαν στο πλοίο Ταναΐς με προορισμό τον Πειραιά. Το Ταναΐς τορπιλίστηκε ανοιχτά της Σαντορίνης, παίρνοντας στο βυθό όλους τους επιβάτες. Σύμφωνα με τη μία εκδοχή το πλοίο τορπιλίστηκε από τους Γερμανούς, ενώ σύμφωνα με μία δεύτερη, τορπιλίστηκε από Αγγλικό υποβρύχιο. Στο πρώτο τμήμα της στοάς θα δείτε τις μεταλλικές αναθηματικές στήλες με ονόματα των θυμάτων του Ταναΐς και άλλων θυμάτων του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, ενώ στη συνέχεια θα βρείτε κάποιες φωτογραφίες από τη Μάχη της Κρήτης και λίγες προθήκες με αντικείμενα, βιβλία και όπλα της εποχής. Θεωρητικά κάποια στιγμή θα μεταφερθεί εδώ το Μουσείο Μάχης Κρήτης και Εθνικής Αντίστασης, σ’ ένα χώρο που θα αναδειχθεί περισσότερο. Βγαίνεις ξανά στο δρόμο, προσπερνάς το πάρκο και το «Κομμένο Μπεντένι». Λίγο μετά το θερινό κινηματογράφο Βηθλεέμ (εδώ η κινηματογραφική λέσχη Ηρακλείου προβάλλει επιλεγμένες ταινίες τα καλοκαίρια) φτάνεις στον Προμαχώνα Βηθλεέμ, που πήρε το όνομά του από τη μικρή εκκλησία της Παναγίας της Βηθλεέμ που βρισκόταν στο εξωτερικό του. Εδώ υπάρχει μια έκθεση αφιερωμένη στον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο, τον γνωστό El Greco, τον διάσημο Κρητικό ζωγράφο. Αν και προβάλλεται το Φόδελε ως γενέτειρα του μεγάλου Κρητικού ζωγράφου, το πιθανότερο είναι ότι γεννήθηκε στον Χάνδακα, όπου και έκανε τις πρώτες του σπουδές στην αγιογραφία, στην Αγία Αικατερίνη. Δεν θα δείτε βέβαια πρωτότυπους πίνακές του (αυτοί βρίσκονται στο Ιστορικό Μουσείο Ηρακλείου), αλλά κοστούμια από την ομώνυμη ταινία του Γιάννη Σμαραγδή, κάποια αντικείμενα από τα σκηνικά της ταινίας καθώς κι αντίγραφα από γνωστούς πινάκες του ζωγράφου, φιλοτεχνημένα από ντόπιους καλλιτέχνες. Μετά τη χαμηλή αυλή συνεχίζεται το δεύτερο μέρος της έκθεσης. Στη χαμηλή πλατεία (που κόβει στα δύο την έκθεση) μπορείτε να παρατηρήσετε καλύτερα το cordone, δηλαδή αυτή τη λίθινη γραμμή που ένωνε το κεκλιμένο κομμάτι του τείχους με το παραπέτο (το κάθετο μέρος στην πάνω πλευρά του τείχους) και είχε σπουδαίο αμυντικό ρόλο: εμπόδιζε τους επιτιθέμενους να τοποθετήσουν σκάλα. Οι Οθωμανοί στο διάστημα της πολιορκίας του Χάνδακα είχαν κόψει τον αγωγό της κρήνης Μοροζίνι και η πόλη βασανιζόταν από έλλειψη νερού. Τότε ο Γενικός Προβλεπτής Αντόνιο Πριούλι βρήκε φλέβα νερού μέσα στην τάφρο, έξω από τον προμαχώνα Βηθλεέμ στη νότια πλευρά του χερσαίου τμήματος των ενετικών τειχών, που το διοχέτευσε απέναντι από τη θαλάσσια πύλη Δερματά, όπου κατασκεύασε, γύρω στα 1666, την ομώνυμη κρήνη, κρήνη Πριούλι που σώζεται και σήμερα, πίσω από το Μποδοσάκειο Δημοτικό Σχολείο. Η κρήνη, που αποτελεί άριστο δείγμα αναγεννησιακής αρχιτεκτονικής, διακοσμείται με κίονες κορινθιακού ρυθμού και πεσσούς, ενώ η όλη κατασκευή στέφεται με τριγωνικό αέτωμα. Εκατέρωθεν των κιόνων σχηματίζονται κόγχες, που οι μετόπες τους φέρουν περίτεχνη διακόσμηση. Η κρήνη είναι επίσης γνωστή με το όνομα Φοντάνα Νουόβα (Fontana nuova), ενώ από την οθωμανική περίοδο, ως κρήνη Δελημάρκου. Η περιήγηση τελειώνει κάπου εδώ. Εσείς όμως μπορείτε να επιστρέψετε σε κάποιο από τα σημεία που σας έκαναν περισσότερη εντύπωση ή να επισκεφτείτε πάνω από τη Χανιόπορτα τον Προμαχώνα του Παντοκράτορα. Ένας περίπατος θα μπορούσε από τη Χανιόπορτα να σας φέρει μέσα στα στενά της Αγίας Τριάδας ως τον παραλιακό δρόμοπαλιάς πόλης, στη ΝΔ πλευρά του κάστρου και να εξερευνήσετε ό,τι έχει απομείνει απ’ τον παλιό ιστό της, καθώς κατεδαφίζονται παλιά ερειπωμένα σπίτια στη συνοικία που ήταν κάποτε γνωστή ως «Λάκκος». Ή ακόμα μπορείτε να συνεχίσετε στο υπόλοιπο κομμάτι των τειχών, μέχρι τον Προμαχώνα του Αγίου Ανδρέα, στην οδό Εθνάρχου Μακαρίου. Από εδώ, όπως κι από τον Προμαχώνα Σαμπιονάρα (ή της Αμμουδιάς) στη ΒΑ γωνία του τριγώνου, έγινε η έφοδος και κατάληψη του Κάστρου από τους Τούρκους το 1669. Προς το βόρειο επιπρομαχώνα, είναι το καλύτερο μπαλκόνι του Ηρακλείου με θέα το Κρητικό Πέλαγος. Έξοδοι από τα τείχη υπάρχουν σε κάθε προμαχώνα. Στους 4 πρώτους υπάρχουν υπομνήματα με αναλυτικά στοιχεία για την κατασκευή τους. Σε αρκετά σημεία στην τάφρο των τειχών έχουν δημιουργηθεί χώροι αναψυχής με γήπεδα μπάσκετ ή τένις, χώροι πρασίνου με παγκάκια και μικρά μονοπάτια για περπάτημα. ΚΟΝΤΑ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ Κοντά στην πόλη του Ηρακλείου θα βρείτε πολλά όμορφα χωριά. Τα πιο γνωστά είναι οι όμορφες Αρχάνες, η Τύλισος και η Ρογδιά. Στο Ηράκλειο θα κολυμπήσετε σε όμορφες παραλίες όπως η Αμμουδάρα, η Λυγαριά, το Παλαιόκαστρο, η Αγία Πελαγία και το Φόδελε δυτικά της πόλης και ο Καρτερός, το Κοκκίνι Χάνι, οι Γούβες, η Χερσόνησος και τα Μάλια στα ανατολικά. Στη ΒΔ παραλιακή ζώνη της πρώην αμερικανικής βάσης στις Γούρνες Ηρακλείου, 14 χλμ. από την πόλη του Ηρακλείου, βρίσκεται το Ενυδρείο Κρήτης CretAquarium που ανήκει στο Ελληνικό Κέντρο Θαλασσίων Ερευνών, το μεγαλύτερο ερευνητικό κέντρο για τη θαλάσσια επιστήμη στην Ανατολική Μεσόγειο και στη χώρα μας. Τέλος, 5 χλμ. ΝΑ από την πόλη βρίσκεται η Κνωσός, ένας από τους σημαντικότερους αρχαιολογικούς χώρους της Ελλάδας, λίκνο του Μινωικού πολιτισμού.
ΔΙΑΣΗΜΟΙ ΗΡΑΚΛΕΙΩΤΕΣ Το Ηράκλειο είναι η πατρίδα αρκετών διάσημων ανθρώπων των γραμμάτων και της τέχνης. Ανάμεσά τους συγκαταλέγονται: ο συγγραφέας Βιτσέντζος Κορνάρος (1553-1613), γεννημένος στη Σητεία, αλλά παντρεύτηκε και έζησε στο Ηράκλειο, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος (1541-1614), ο γνωστός Ελ Γκρέκο, από τους πιο σημαντικούς αναγεννησιακούς ζωγράφους (γεννήθηκε στο χωριό Φόδελε, κοντά στο Ηράκλειο), ο συγγραφέας Νίκος Καζαντζάκης (1883-1957), ο ποιητής Οδυσσέας Ελύτης (1911-1996), κάτοχος βραβείου Νόμπελ Λογοτεχνίας κ.ά. Σημαντικοί μουσικοσυνθέτες (Γιάννης Μαρκόπουλος), συγγραφείς (Έλλη Αλεξίου), ηθοποιοί (Σαπφώ Νοταρά, Χρήστος Πολίτης), σκηνοθέτες (Γιάννης Σμαραγδής), πανεπιστημιακοί (Φώτης Καφάτος, καθηγητής Βιολογίας, και Ιωσήφ Σηφάκης, καθηγητής Πληροφορικής), αγιογράφοι (Μιχαήλ Δαμασκηνός και Γεώργιος Κλώντζας), ζωγράφοι (Κωνσταντίνος Βολανάκης) και ο αναγεννησιακός συνθέτης Φραγκίσκος Λεονταρίτης είναι μερικά από τα τέκνα του Ηρακλείου.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ Το Ηράκλειο είναι η πόλη που έζησα ένα μεγάλο κομμάτι από τα παιδικά μου χρόνια. Το αγαπώ, γιατί εδώ έκανα τις πρώτες μου βόλτες σαν παιδί, εδώ έβγαλα το Δημοτικό σχολείο, στο Λύκειο «ο Κοραής» (σήμερα έχει γίνει καφετέρια), εδώ απέκτησα τους πρώτους μου φίλους και έχω τις πιο ζωντανές αναμνήσεις. Το Ηράκλειο είναι μια πόλη ζωντανή, με κίνηση χειμώνα καλοκαίρι και όλοι θα περάσουν από εδώ αργά ή γρήγορα για δουλειές, ψώνια ή διασκέδαση. Η πόλη κατά γενική ομολογία βελτιώνεται τα τελευταία χρόνια με μια σειρά από μεγάλα έργα, κυρίως νέους δρόμους που διευκολύνουν την κίνηση. Η πεζοδρόμηση της 25ης Αυγούστου και άλλων μικρότερων δρόμων στο κέντρο της πόλης έχει ήδη ολοκληρωθεί, γίνονται φιλότιμες προσπάθειες για τη συντήρηση και ανάδειξη των ενετικών τειχών και την αποκατάσταση των ζημιών στο ενετικό φρούριο του Κούλε. Σήμερα είναι φανερό ότι το Ηράκλειο παραμένει το κέντρο της εμπορικής και οικονομικής ζωής στην Κρήτη, που ταυτόχρονα διαθέτει τα μεγαλύτερα και καλύτερα εξοπλισμένα νοσοκομεία στο νησί, Πανεπιστήμιο που αναγνωρίζεται διεθνώς για το ερευνητικό έργο του, και το μεγαλύτερο λιμάνι και αεροδρόμιο. Όσοι επισκέπτεστε την Κρήτη και δεν έχετε βρεθεί στο Ηράκλειο, αξίζει να το επισκεφτείτε. Η πόλη διαθέτει το μεγαλύτερο μουσείο για το Μινωικό πολιτισμό, ένα θαυμάσιο ιστορικό μουσείο, περιβάλλεται από εντυπωσιακά ενετικά τείχη και στους δρόμους του θα θαυμάσετε μνημεία που μιλούν για τη μακραίωνη ιστορία του. Αν θέλετε να δείτε πώς ζουν και διασκεδάζουν οι άνθρωποι του Ηρακλείου, περπατήστε στα Λιοντάρια, την Πλατεία Ελευθερίας, την αγορά στην οδό 1866, τη λεωφόρο Δικαιοσύνης, τους πεζόδρομους της Κοραή και της Μιλάτου με τις καφετέριες. Είναι το κέντρο της πόλης, εδώ που χτυπά η καρδιά της πόλης και πάντα θα βλέπετε κόσμο όλες τις ώρες της μέρας και της νύχτας. Αν βρεθείτε από Ιούλιο έως Αύγουστο στο Ηράκλειο, ρωτήστε για το πρόγραμμα των πολιτιστικών εκδηλώσεων του Δήμου. Καθημερινά σχεδόν υπάρχει κάποια διαφορετική παράσταση ή συναυλία από Κρητικούς, Έλληνες, αλλά και ξένους καλλιτέχνες.
Αγαπητοί φίλοι και μέλη του ΔΙΑΒΑΤΗ, ο πρόεδρος και τα μέλη το ΔΣ σας εύχονται Χρόνια Πολλά, Καλές Γιορτές, και σας ενημερώνουν ότι κυκλοφόρησε το νέο ημερολόγιο μας. Για την προμήθειά του επικοινωνήστε με το τηλέφωνο 6944430330.
Δευτέρα 21.12.20 Δείτε το βίντεο “Κρητικοί χορεύουν αντικριστά με Πόντιους”
Πολλές φορές τυχαίνει όλοι μας να αναρωτηθούμε, “υπάρχουν άραγε Άγιοι στην σύγχρονη εποχή;”. Η απάντηση είναι μία. Άγιοι του Θεού θα αναδεικνύονται πάντα και για πάντα. Η ύπαρξή τους είναι συνυφασμένη με την ζωοποιό ύπαρξη του 3ου προσώπου της Αγίας Τριάδος. Του Αγίου Πνεύματος. Εφόσον λοιπόν το Άγιο Πνεύμα του Θεού ενεργεί και κυριαρχεί στον κτιστό κόσμο μας, οι Άγιοί Του θα εμφανίζονται για να μας δίνουν δύναμη αλλά και να ταπεινώνουν τον αντίχριστο διάβολο και τους οπαδούς του, που κινούνται γύρω μας. Πολλές φορές ακόμα και μέσα στην ίδια μας την οικογένεια, όσο κι αν αυτό ακούγεται τρομερό. Η απιστία ή η ελαφρότητα των γονέων πολλές φορές παιδεύουν τους νέους και τις νέες που θέλουν να βρίσκονται κοντά στον Θεό. Οι γονείς με εγωισμό και μην αναγνωρίζοντας ότι το σπλάχνο τους είναι ένα Θεϊκό δώρο προσπαθούν, πολλές φορές (με ολέθρια συνήθως αποτελέσματα) να ξεριζώσουν την κλήση προς τον Θεό που η Θεία Χάρις δίνει επιλεκτικά σε νέους και νέες με αρετές και αδαμάντινους χαρακτήρες. Στην σύγχρονη εποχή που όλα ισοπεδώνονται, που η αγνότητα ισοδυναμεί με ανοησία και γραφικότητα, που έχουμε μάθει να αναγνωρίζουμε το διαφορετικό μόνο όταν έχει σχέση με την ανωμαλία και την διαστροφή, υπάρχει γύρω μας και σε μερικούς από εμάς μέσα μας, μια άλλη διαφορετικότητα. Μια διαφορετικότητα που σκοπό έχει την ανύψωση του ανθρώπου. Μια διαφορετικότητα που οδηγεί τον άνθρωπο σε πνευματικές καταστάσεις άγνωστες στους πολλούς. Τον κάνει να μοιάζει με τον Χριστό. “Μιμητής Χριστού” όπως λένε και οι Πατέρες μας. Μια τέτοια ιστορία που συνέβη δίπλα μας στην γειτονική Ρουμανία. Μια ιστορία που διαδραματίστηκε στα χρόνια μας, θα δούμε παρακάτω.Μια απάντηση για όσους νομίζουν ότι οι μάρτυρες της Πίστης μας έπαψαν να υπάρχουν. Κι όμως υπάρχουν και τα μαρτύριά τους όπως θα δείτε δεν είναι πλέον ένας ολιγόλεπτος αποκεφαλισμός ή ένας πολύωρος βασανισμός, χωρίς αυτό να μειώνει την αξία και τον στέφανο της δόξης των αρχαίων και παλαιοτέρων μαρτύρων. Η σύγχρονη επιστήμη μετατρέπει τον βασανισμό του σώματος αλλά και του πνεύματος σε πολύχρονη διαδικασία. Ίσως γι αυτό λέγεται από τους Πατέρες της Εκκλησίας μας ότι οι μάρτυρες των εσχάτων καιρών και της εποχής του Αντιχρίστου θα είναι ίσως, οι μεγαλύτεροι των Αιώνων της Πίστης μας. Η μάρτυς Ντανιέλα (1967-2004) Αυτό το εκλεκτό λουλούδι άνθισε στη ρουμανική γη το 1967. Από μικρή ήταν πολύ κοντά στο Θεό. Όταν έβγαινε από το σχολείο περνούσε πάντοτε από την εκκλησία. Γι’ αυτό ο πατέρας της την μάλωνε πολύ σκληρά. «Πού ήσουν; Όλη μέρα στην εκκλησία πας με τους παπάδες σου; Τι σου πρόσφερε ο Θεός;» Ενώ αυτή δεν έλεγε τίποτα, μόνο δάκρυα έτρεχαν από τα μάτια της. Ήταν ευλαβής και προσευχόταν πολλές ώρες. Στο σχολικό χορό, όταν τελείωσε το λύκειο, δεν ήθελε να πάει. Η καθηγήτριά της την παρακαλούσε να πάει κι αυτή μαζί τους, ενώ εκείνη έλεγε «Δεν μπορώ. Ξέρετε ότι σας αγαπώ όλους πολύ, αλλά συγχωρήστε με, δεν μπορώ να έρθω στο τραπέζι». Είχε χαρακτήρα πράο και ήταν καλή με όλους. Βοηθούσε τους συμμαθητές της στα μαθήματα και καθόταν τη νύχτα και έγραφε γι’ αυτούς. Ήταν πολύ καλή μαθήτρια τόσο στο σχολείο όσο και στο πανεπιστήμιο. Ήταν πολύ εργατική. Όλα τα ρούχα της τα έφτιαχνε μόνη της. Ήταν πνευματικό τέκνο του μεγάλου πνευματικού π. Σοφιανού από τη μονή Αντίμ. Όταν ήταν φοιτήτρια περιποιούνταν μια παράλυτη γριά την οποία είχαν ξεχάσει όλοι, την κυρά-Ιωάννα. Η Ντανιέλα πήγαινε καθημερινά, το πρωί πριν το πανεπιστήμιο και το βράδυ. Ήταν αρκετά μακριά και ο κόπος μεγάλος. Την έπλενε, την περιποιούνταν, της έκανε τις αγορές, της τραγουδούσε και της διάβαζε και έφερνε χαρά στην ψυχή της γριάς. Μια φορά κάποιος την χτύπησε πολύ την οσία Ντανιέλα αν και ήταν αθώα. Αφού υπέμεινε εν σιωπή το ξύλο, γονάτισε και φίλησε το πόδι που με αγριότητα την είχε χτυπήσει. Ήταν πολύ πράος χαρακτήρας και ελεούσε τους άλλους. Ποτέ δεν κατηγορούσε κανέναν και πάντα έριχνε το φταίξιμο στον εαυτό της. Κάποια πρόσωπα από την οικογένειά της προσπαθούσαν να την πείσουν να παντρευτεί. «Όχι, όχι, εγώ θέλω να μείνω με το Θεό» έλεγε. «Μπορείς να είσαι με το Θεό και παντρεμένη» της έλεγαν. Κι αυτή απαντούσε «Ναι, αλλά αν θα παντρευτώ σημαίνει ότι θα βάλω λίγο το Θεό στην άκρη και εγώ δεν το θέλω αυτό. Θέλω να δώσω το παν στο Θεό». Τη νύχτα προσευχόταν πολλές ώρες. Ποτέ δεν έπεφτε για ύπνο χωρίς να κάνει τον κανόνα της. Τ΄ αδέλφια της της φώναζαν «Τι σου δίνει ο Θεός, τι μας ζαλίζεις με τους παπάδες σου, τι σου δίνει η πίστη σου; Αφού ο πατέρας σού δίνει φαγητό. Γιατί πήγες στο πανεπιστήμιο, για να μπεις σε μοναστήρι;» Όταν τελείωσε το πανεπιστήμιο πήγε στο μοναστήρι. Ο πατέρας της την έψαχνε για πολύ καιρό και αφού την έφερε σπίτι την χτύπησε φριχτά. Μια φορά, την τελευταία βραδιά πριν την τελευταία αναχώρησή της για το μοναστήρι, έκλαψε και προσευχήθηκε ασταμάτητα. Έκανε χίλιες μετάνοιες ζητώντας φωτισμό από την Παναγία. Ξημερώματα αποκοιμήθηκε. Όταν ξύπνησε πήρε την εικονίτσα της Παναγίας που της είχε χαρίσει ο π. Σοφιανός. Έκανε το σταυρό της, φίλησε την εικονίτσα και αποφασισμένη μάζεψε τα πράγματά της κι έφυγε. Έπειτα έδωσε ένα γράμμα σε μία φίλη της για να το δώσει στον π. Σοφιανό. Να το περιεχόμενό του: «Πάτερ, είδα στο όνειρό μου την εικόνα της Παναγίας. Και είδα την εικόνα να ζωντανεύει και η Παναγία με κοίταζε προσεχτικά και εγώ τη ρωτούσα, τι να κάνω. Και είδα ότι με κοίταζε με πολύ πόνο. Και είδα δάκρυα στο μάγουλό της. Ξαφνικά άπλωσε τα χέρια της να προσευχηθεί και ένα δάκρυ έσταξε στο χέρι μου. Όταν μ΄ ακούμπησε το δάκρυ Της ξύπνησα και αποφάσισα να φύγω. Κι έφυγε. Στο δρόμο του Σταυρού, στο δρόμο του Σωτήρος Χριστού. Όμως ο πατέρας της τη βρήκε και αυτήν την φορά. Όταν την έφερε από το μοναστήρι τη χτύπησε πάλι φριχτά. Της έσχισε την μοναχική ενδυμασία μ΄ ένα ψαλίδι και την πέταξε στα σκουπίδια. Της έβγαλε από το λαιμό το σταυρό και της φώναξε «Οι παπάδες σου και η εκκλησία.». Τότε εκείνη λιποθύμησε. Όταν ξύπνησε είπε στον πατέρα της «Σε παρακαλώ άφησέ μου τις εικόνες, δεν μπορώ να ζήσω χωρίς αυτές». Τότε ο πατέρας της έβαλε τις εικόνες κάτω, τις πάτησε και τις πήρε όλες. Τότε αυτή του είπε «Καλά, μου τα πήρες, όλα αλλά την ψυχή δεν μπορείς να μου την πάρεις». Και από τότε προσευχόταν μόνο έτσι «Παναγία, βοήθησέ με, Κύριε Ιησού Χριστέ μη με αφήνεις». Βλέποντας ο πατέρας της ότι δεν μπορεί να την κάνει να παρεκκλίνει από την ορθόδοξη ζωή, σκέφτηκε κάτι διαβολικό. Βρήκε κάποιους συναδέλφους του γιατρούς και της έβγαλαν διάγνωση «παρανοϊκή σχιζοφρένεια συνοδευόμενη από μυστικιστικό ντελίριο». Μέχρι το τέλος της ζωής της ήταν υποχρεωμένη να παίρνει φάρμακα «για να ησυχάσει». Τα δυο τελευταία χρόνια της τα πέρασε στο νοσοκομείο με σωληνάκια στη μύτη. Εξαιτίας των φαρμάκων ήταν σχεδόν πάντα αναίσθητη. Ο πατέρας της τη φύλαγε από το πρωί μέχρι το βράδυ, μην τυχόν και έρθει σε επαφή με ευσεβή και πιστά πρόσωπα. Η ακινησία της στο κρεβάτι και τα φάρμακα που της έδινε ο ψυχίατρος της προκάλεσαν παράλυση και απόφραξη του αυλού του εντέρου. Έτσι βασανισμένη πέθανε την Τρίτη 6 Απριλίου 2004, τη Μεγάλη Εβδομάδα. Αυτό έγινε περίπου στις 22.00. Επειδή ο πατέρας της δε θα δεχόταν να έρθει ιερέας, κατά θαυμαστό τρόπο έμαθε για το θάνατό της ο π. Κωνσταντίνος και κατά τις 23.00 τέλεσε την ακολουθία εις κεκοιμημένους. Ο πατέρας της για πρώτη φορά έλειπε, αν και προηγουμένως τον είχαν δει στο νοσοκομείο. Στον τάφο της άρχισαν να γίνονται θαύματα. Το πρώτο θαύμα έγινε την Τετάρτη 12 Μαΐου 2004, κάνοντας καλά ένα νέο που επί 8 χρόνια έπασχε από την ίδια μ΄αυτήν ασθένεια. Το 2004 έκανε καλά έναν φοιτητή που έπασχε από μια ασθένεια των αγγείων και το 2005 έναν νεαρό που είχε κρίση σκωληκοειδίτιδας. Ο τάφος της οσίας Ντανιέλας βρίσκεται στο κοιμητήριο Αντρονάκε στη συνοικία Κολεντίνα στο Βουκουρέστι. Άρθρο του Ιοάν Βλαντούκα, περιοδικό ATITUDINI
Παρασκευή 11.12.20 Προσκύνημα στη Βόρειο Ήπειρο
Γράφει φίλος του ΔΙΑΒΑΤΗ:
Πέρσι τον Οκτώβριο, είχα την τιμή να πάω στην Βόρειο Ήπειρο, με μια ομάδα Αποστράτων Αξιωματικών για να αποτίσω τον οφειλόμενο φόρο τιμής και να προσκυνήσω στους τάφους των ηρωικώς Πεσόντων στρατιωτικών του Αλβανικού Έπους.
Παρ΄ όλη την μεγάλη δυσκολία και την παντελή έλλειψη δρόμου προσπελάσεως, κατάφερα να σκαρφαλώσω μέχρι την κορυφή του υψώματος 731, το οποίο δεν είναι πλέον σε υψόμετρο 731 μέτρων, διότι μετά την παρατεταμένη δράση του Ιταλικού Πυροβολικού, το ύψωμα κόντυνε κατά 8 μέτρα, γιαυτό και εξεπλάγησαν οι Ιταλοί, πως παρ΄ όλα ταύτα, οι ηρωικοί Έλληνες υπερασπιστές του, επιβίωσαν και κατόρθωσαν να αποτρέψουν τις επανειλημμένες, διαδοχικές, συνωθούμενες εχθρικές επιθέσεις.
Εν συνεχεία περάσαμε και από τις Βουλιαράτες, όπου εκεί, δίπλα στον ποτάμι του Αώου, που σχηματίζεται η Κλεισούρα και κάτω από την σκιά του βουνού της φοβερής Τρεμπεσίνας, ψάλαμε μαζί με τον Εθνικό Ύμνο και δεήσεις, υπέρ της αναπαύσεως των ψυχών των εκεί κοιμωμένων ηρώων.
Όπως φαίνεται και στην σχετική φωτογραφία, εκεί σε εκείνη τη θέση, έχει δημιουργηθεί εσχάτως Ελληνικό Στρατιωτικό Νεκροταφείο, όπου επί τέλους γίνεται μια σοβαρή προσπάθεια από μεριά του Ελληνικού Υπουργείου Άμυνας (άρχισε επί Ν.Δ. από τον Γεώργιο Ι. Σούρλα και ευτυχώς συνεχίζεται), τη συμπράξει και του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας, προκειμένου να βρεθούν να πιστοποιηθούν και να ταφούν αξιοπρεπώς σε επώνυμους τάφους, τα λείψανα των Ηρώων. Από εκεί και η σχετική φωτογραφία.
Πέμπτη 3.12.20 “Αν μολύνετε το κρεβάτι σας, θα πεθάνετε κάποια νύχτα πνιγμένοι στα δικά σας απορρίμματα”. Η συγκλονιστική επιστολή του ινδιάνου αρχηγού των Σιάτλ – ΜΗΧΑΝΗ ΤΟΥ ΧΡΟΝΟΥ
1830. Oι Ηνωμένες Πολιτείες αποφάσισαν να μετακινήσουν βίαια προς τα δυτικά 60 χιλιάδες ινδιάνους, που έμεναν στον Μισισιπή. Λίγα χρόνια μετά, τους προτείνουν να αγοράσουν τη γη τους. “Αν μολύνετε το κρεβάτι σας, θα πεθάνετε κάποια νύχτα πνιγμένοι στα δικά σας απορρίμματα”, ήταν μία από τις φράσεις του μεγάλου αρχηγού Σιάτλ.
Ο αρχηγός των ινδιάνων, που ήταν εξαιρετικός ρήτορας, έδωσε στον εκπρόσωπο της κυβέρνησης των ΗΠΑ την εξής μνημειώδη απάντηση: «Θα σκεφτούμε την προσφορά σας, γιατί ξέρουμε ότι αν δεν το κάνουμε, ο λευκός άνθρωπος θα έρθει με το πύρινα όπλα του και θα πάρει τη γη μας. Πώς μπορείτε ν’ αγοράσετε ή να πουλήσετε τον ουρανό, τη ζεστασιά της γης; Αυτή η ιδέα μας φαίνεται παράξενη. Εμείς δεν είμαστε ιδιοκτήτες της δροσιάς του αέρα, ούτε του φέγγους του νερού. Πώς λοιπόν θα μπορούσατε να μας το αγοράσετε; Είμαστε ένα τμήμα της γης και αυτή είναι τμήμα του εαυτού μας. Τα μυρωδάτα άνθη είναι αδέλφια μας. Το ελάφι, το άλογο και ο μεγαλοπρεπής αετός, είναι αδέλφια μας. Τα ποτάμια είναι αδέλφια μας, αυτά σβήνουν τη δίψα μας. Τα ποτάμια κουβαλούν τα κανό μας και τρέφουν τα παιδιά μας. Ξέρουμε ότι ο λευκός άνθρωπος δεν καταλαβαίνει τον δικό μας τρόπο ζωής. Η γη δεν είναι αδελφός του, αλλά εχθρός του. Αφού την κατακτήσει, την εγκαταλείπει και συνεχίζει τον δρόμο του. Αφήνει πίσω του τους τάφους των γονιών του, χωρίς να τον πειράζει. Αρπάζει τη γη από τα παιδιά της, χωρίς να τον πειράζει. Ξεχνάει τον τάφο του πατέρα του και τα δικαιώματα των παιδιών του. Μεταχειρίζεται τη μητέρα του τη γη, τον αδελφό του τον ουρανό, σαν να είναι πράγματα, που μπορεί κανείς να αγοράσει, να ληστέψει και να πουλήσει, σαν να είναι πρόβατα και γυάλινες χάντρες. Η απληστία του θα καταβροχθίσει τη γη και θ’ αφήσει πίσω του μόνο έρημο. Δεν το καταλαβαίνω. Ο δικός μας τρόπος είναι διαφορετικός από τον δικό σας. Δεν υπάρχει καμιά ήρεμη περιοχή στις πόλεις του λευκού ανθρώπου, κανένα μέρος που να μπορεί να ακουστεί η ανάπτυξη των φύλλων, ή το φτερούγισμα ενός εντόμου. Αλλά ίσως να είναι έτσι, επειδή εγώ είμαι ένας αγριάνθρωπος και δεν μπορώ να καταλάβω τα πράγματα. Ο θόρυβος της πόλης φαίνεται ότι βρίζει τ’ αυτιά. Και τι ζωή είναι αυτή, όταν ο άνθρωπος δεν μπορεί ν’ ακούσει την μοναχική κραυγή του ερωδιού ή τη νυχτερινή συνομιλία των βατράχων γύρω από το πηγάδι; Αν σας πουλήσουμε τη γη μας, θα πρέπει να θυμάστε, ότι ο αέρας είναι πολύτιμος για μας. Ότι ο αέρας μοιράζεται το πνεύμα του μ’ όλη τη ζωή που συντηρεί. Κι’ αν σας πουλήσουμε τη γη μας, θα πρέπει να τη διατηρείτε αμόλυντη και ιερή, σαν τόπο όπου ακόμα και ο λευκός άνθρωπος μπορεί να πάει για ν’ απολαύσει τον άνεμο. Θα πρέπει να διδάσκετε στα παιδιά σας αυτά που εμείς έχουμε διδάξει στα δικά μας: ότι η γη είναι η μητέρα μας. Όλα όσα επηρεάζουν τη γη, επηρεάζουν και τα παιδιά της γης. Όταν οι άνθρωποι φτύνουν στο χώμα, φτύνουν τον εαυτό τους. Δεν ύφανε ο άνθρωπος το δίχτυ της ζωής: είναι μόνο μία κλωστή του. Όλα όσα θα κάνει κανείς στο δίχτυ, θα τα κάνει στον εαυτό του. Όλα τα πράγματα συνδέονται μεταξύ τους, όπως το αίμα ενώνει μια οικογένεια. Ακόμα και ο λευκός άνθρωπος, που ο Θεός του περπατάει και συζητάει μαζί του, σαν φίλος με φίλο, δεν μπορεί να είναι έξω από την κοινή μοίρα. Ίσως να είμαστε, παρόλα αυτά, αδέλφια. Ξέρουμε κάτι που ο λευκός άνθρωπος θα το ανακαλύψει κάποια μέρα: ότι ο Θεός μας είναι και Θεός του. Τώρα σκέπτεστε, ίσως, ότι είστε ιδιοκτήτες της γης μας, αλλά δεν μπορείτε να είστε. Αυτός είναι ο Θεός της ανθρωπότητας και το Έλεός του είναι ίδιο και για τον ερυθρόδερμο και για τον λευκό. Αυτή η γη είναι πολύτιμη γι’ Αυτόν και το να τη βλάψει κανείς, σημαίνει ότι υποτιμά πολύ τον Δημιουργό της. Αν μολύνετε το κρεβάτι σας, θα πεθάνετε κάποια νύχτα πνιγμένοι στα δικά σας απορρίμματα». Η ομιλία – μανιφέστο των ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο Σιάτλ έδωσε το όνομα του στην περιοχή ή πήρε ο ίδιος το όνομα της φυλής (Chief Seattle’s) που ζούσε στην περιοχή . Η ομιλία δημοσιεύθηκε το 1887, δηλαδή 33 χρόνια αργότερα από την εκφώνησή της, όταν τοπική εφημερίδα ανακάλυψε αδημοσίευτο υλικό από το αρχείο του δόκτορος Σμιθ, που ήταν ο τότε υπουργός ινδιάνικων υποθέσεων της Ουάσιγκτον και απεσταλμένος στην περιοχή για τις διαπραγματεύσεις. Δηλαδή, έκανε το παζάρεμα της γης. Η ομιλία εκφωνήθηκε στην τοπική διάλεκτο. Μεταφράστηκε στη γλώσσα των Σινούκ και μετά στα αγγλικά. Θεωρείται βέβαιο ότι ο Σμιθ, που κρατούσε σημειώσεις, έχει πειράξει με δικές του προσθήκες το αρχικό κείμενο, χωρίς να το αλλοιώσει στην ουσία του. Φυσικά τότε, το 1887, δεν είχε ξεκινήσει ακόμη η καταστροφή της φύσης και γι΄ αυτό το περιεχόμενο της ομιλίας δεν εκτιμήθηκε επαρκώς. Το 1960 το κείμενο «ανακαλύφθηκε» από αρθρογράφους, δημοσιεύθηκε κι έγινε ένα μανιφέστο για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το οικολογικό κίνημα….
Ένα διαφορετικό επεισόδιο που μας ταξιδεύει στην περιοχή της Βιάννου. Πρόκειται για ένα τόπο φορτωμένο με μνήμες και ιστορία, γι’ αυτό και η έναρξη της εκπομπής είναι αφιερωμένη σ’ αυτό.
Οι καλεσμένοι είναι πολλοί. Ο Χρυσόστομος Διακάκης γεννήθηκε το 1919 και αφηγείται την προσωπική του ιστορία με τις μαζικές εκτελέσεις των κατοίκων της Βιάννου. Ο ίδιος, ως παλιός βιολάτορας της περιοχής αναφέρεται και στον μουσικοχορευτικό πολιτισμό του τόπου του. Ο Στέλιος Μπαρμπαγαδάκης μας οδηγεί στο ναό των Αγίων Πάντων στα Αμιρά, το ναό με τα 461 καντήλια, ένα για κάθε νεκρό του Ολοκαυτώματος της Βιάννου.
Η Μαρία Χλειουνάκη Μαστρογιωργάκη έχει εκτιμηθεί για το πολιτισμικό της έργο. Ως ιδρυτικό μέλος του Συλλόγου Γυναικών Βιάννου μοιράζεται μνήμες αλλά και προσπάθειες για να διατηρηθούν δεξιότητες από το παρελθόν. Επίσης ως εξαίσια ερμηνεύτρια παρέα με τον Δημήτρης Παπαματθαιάκης ( Σκαρβελάς ) και τον Ραφαήλ Δαμουλάκη καταγράφουν ένα ανεπανάληπτο μουσικό μέρος.
Ο Γιώργος Μπαρμπαγαδάκης θυμάται τον παππού του Μανώλη Φραγκιαδούλη και μιλάει στη Βούλα Νεονάκη τόσο για την τέχνη του ως μαχαιροποιός της περιοχής όσο και ως βιολάτορας. Η Εύη Παπαδάκη παρουσιάζει την νυφική φορεσιά της προγιαγιάς της, μιλάει για τον πρώτο πρωθυπουργό Κρήτης που είναι ενταφιασμένος στην Αγία Μονή Βιάννου και μας ξεναγεί στην περιοχή που γεννήθηκε και μεγάλωσε. Ενδιαφέρον προκαλεί και η καταγραφή του Βιαννίτικου πηδηχτού, ενός χορού που επιδεικνύει την χορευτική κουλτούρα των κατοίκων της Βιάννου.
Ο Μύρων Γελασάκης – καθηγητής θεολόγος, μας ξεναγεί στο παρελθόν του Δημοτικού Σχολείου Βιάννου και μας εξηγεί το πως αυτό το σχολείο έβγαλε από το σκοτάδι τους Βιαννίτες. Στο τελευταίο μέρος της εκπομπής γίνεται αναφορά στην καντάδα και την ύπαρξη του ακορντεόν στην περιοχή, παρέα με τον Δημήτρη Παπαματθαιάκη γνωστό και ως Σκαρβελά.
Οι μουσικοί που μας συντροφεύουν στο τελευταίο επεισόδιο των Δια…κρητικών είναι: Δημήτρης Παπαματθαιάκης ( Σκαρβελάς ), Ραφαήλ και Μαθιός Δαμουλάκης ( μαντολίνα), Θέμης Πολυζωάκης – βιολί, Μαρία Χλειουνάκη Μαστρογιωργάκη ερμηνεία
Τρίτη 17.11.20Σαράντα επτά χρόνια συμπληρώνονται σήμερα από την εξέγερση του Πολυτεχνείου…
…κατά της δικτατορίας των συνταγματαρχών, το πρώτο σε μια σειρά από γεγονότα που οδήγησαν τελικά στην πτώση της.
Το ημερολόγιο έγραφε 14 Νοεμβρίου του 1973 όταν φοιτητές του ιδρύματος αποφάσισαν να απέχουν από τα μαθήματά τους διεκδικώντας περισσότερες ελευθερίες. Οι εξεγερμένοι φοιτητές οχυρώθηκαν στο εμβληματικό κτήριο της οδού Πατησίων και έστησαν έναν ραδιοφωνικό σταθμό προκειμένου να ακουστούν τα αιτήματά τους πέρα από τα κάγκελα της πύλης. Έχοντας την τεχνογνωσία από τις σπουδές τους, οι φοιτητές δεν χρειάστηκαν παρά μόνο μερικές ώρες για να κατασκευάσουν τον πομπό του σταθμού στα εργαστήρια της Σχολής Ηλεκτρολόγων Μηχανολόγων.
“Εδώ Πολυτεχνείο, εδώ Πολυτεχνείο!” ήταν τα πρώτα λόγια που ακούστηκαν από τον σταθμό από τις φωνές της Μαρίας Δαμανάκη, του Δημήτρη Παπαχρήστου και του Μίλτου Χαραλαμπίδη. “Λαέ της Ελλάδας, το Πολυτεχνείο είναι σημαιοφόρος του αγώνα μας, του αγώνα σας, του κοινού μας αγώνα ενάντια στη δικτατορία και για τη δημοκρατία”. Ακολούθησαν δυο ημέρες αγώνα αλλά και αγωνίας καθώς χουντικοί νεολαίοι επιχείρησαν να εισβάλουν στο Πολυτεχνείο για να περιοριστούν όμως από ομάδες περιφρούρησης.
Ο αγώνας των φοιτητών άγγιξε τις καρδιές της συντριπτικής πλειονότητας των πολιτών που συντόνιζαν τους ραδιοφωνικούς τους δέκτες στη συχνότητα της εκπομπής του φοιτητικού σταθμού. Τα γεγονότα δεν είχαν αφήσει ασυγκίνητες ούτε τις μικρότερες ηλικίες. Και ήταν τόσο έντονα που έμειναν χαραγμένα στη μνήμη τους: “Θυμάμαι τον ραδιοφωνικό σταθμό, τις συζητήσεις στο σπίτι για τα τανκς στους δρόμους, τη μητέρα μου να λέει πως πρέπει να κάνουμε κάτι για να βοηθήσουμε αυτά τα παιδιά” λέει σήμερα πανεπιστημιακός που τότε ήταν μόλις επτά ετών.
Φαίνεται πως δεν μπορούσε να γίνει διαφορετικά. Τα ξημερώματα της 17ης Νοεμβρίου, κι ενώ το καθεστώς υποτίθεται πως διαπραγματευόταν την ασφαλή αποχώρηση των φοιτητών από τον χώρο του Πολυτεχνείου, αποφασίστηκε η επέμβαση του στρατού με ένα από τρία τανκς που είχαν παραταχθεί έξω από την πύλη να εφορμά και να γκρεμίζει την κεντρική πύλη. Οι φοιτητές καλούσαν τους στρατιώτες από τον σταθμό τους να αψηφήσουν τις εντολές των ανωτέρων τους. Ο εκφωνητής απήγγειλε τον Εθνικό Ύμνο, ενώ το ίδιο έκαναν και οι φοιτητές που είχαν συγκεντρωθεί στο κεντρικό προαύλιο.
Μια ομάδα ενόπλων των ειδικών δυνάμεων θα αναλάμβανε στη συνέχεια να απομακρύνει τους φοιτητές από το Πολυτεχνείο από την πύλη της οδού Στουρνάρη. Κατά την έξοδό τους οι φοιτητές ήρθαν αντιμέτωποι με τη βία της αστυνομίας, ενώ ελεύθεροι σκοπευτές άνοιξαν πυρ από γειτονικές ταράτσες και πράκτορες της ΚΥΠ καταδίωκαν τους εξεγερθέντες. Λίγο αργότερα θα συλλαμβάνονταν και οι εκφωνητές που έως τότε είχαν παραμείνει στο πόστο τους. Τα πυρά θα συνεχίζονταν για ώρες. Η ηρωική εξέγερση των φοιτητών βάφτηκε στο αίμα.
Από: ΑΠΕ-ΜΠΕ
Θέμα: 1927 Nobel
Η πιο διάσημη φωτογραφία της Επιστήμης που τραβήχτηκε ποτέ είναι αυτή του 5ου διεθνούς συνεδρίου Solvay για τα ηλεκτρόνια και τα φωτόνια, που πραγματοποιήθηκε το 1927 στις Βρυξέλλες.
Η φωτογραφία έγινε διάσημη αφενός επειδή τραβήχτηκε στην «συζήτηση του αιώνα » σχετικά με τη μη ντετερμινιστική φύση της κβαντικής φυσικής και αφετέρου γιατί παρευρέθηκαν στο συνέδριο οι πιο φημισμένοι επιστήμονες, που έπαιξαν καθοριστικό ρόλο στην επινόηση των θεωριών που τώρα θεωρούνται ότι βρίσκονται στην καρδιά της σύγχρονης φυσικής.
Μεταξύ εκείνων που παρευρέθηκαν, από τη μία πλευρά της συζήτησης ήταν οι δημιουργοί του τότε πρόσφατα εισαγόμενου κβαντομηχανικού παραδείγματος, συμπεριλαμβανομένου του ίδιου του Werner Heisenberg και οι συνεργάτες του Wolfgang Pauli, Max Born, Hendrik Kramers, Louis de Broglie, Niels Bohr και Paul Dirac . Από την άλλη πλευρά της συζήτησης, επίσης παρόντες, ήταν οι υποστηρικτές του κλασικού, ντετερμινιστικού παραδείγματος , που εκπροσωπήθηκε κυρίως από τον ίδιο τον Άλμπερτ Αϊνστάιν, αλλά και από τον Max Planck, τον Paul Ehrenfest και τον Erwin Schrödinger. Από τους 29 συμμετέχοντες στη συνάντηση, οι 17 είχαν ή θα πήγαιναν να κερδίσουν το βραβείο Νόμπελ στη φυσική ή τη χημεία. Μεταξύ αυτών ήταν και η Marie Curie που είχε ήδη κερδίσει και τα δύο.* Τα Νόμπελ στη Φυσική
Hendrik Lorentz (1902) Marie Curie (1903) Lawrence Bragg (1915) Max Planck (1918) Albert Einstein (1921) Niels Bohr (1922) Arthur Compton (1927) CTR Wilson (1927) Owen Richardson (1928) Louis de Broglie (1929) Werner Heisenberg (1932) Paul Dirac (1933) Erwin Schrödinger (1933) Wolfgang Pauli (1945) Max Born (1954)
* Τα Νόμπελ στη Χημεία Marie Curie (1911) Irving Langmuir (1932) Peter Debye (1936)
Κυριακή 15.11.20 10 ρητά από τα σπουδαία έργα του Φέοντορ Ντοστογιέφσκι:
Η ευτυχία δεν βρίσκεται στην ίδια την ευτυχία αλλά στην προσπάθεια για αυτήν.
Η σιωπή είναι πάντα όμορφη, το σιωπηλό πρόσωπο είναι πάντα πιο όμορφο από αυτό που μιλάει.
Ένα πρόσωπο μπορεί να είναι σοφό αλλά για να ενεργήσει σοφά, μόνο η εξυπνάδα του δεν φτάνει.
Δεν θα φτάσεις ποτέ στον προορισμό σου αν σταματάς και ρίχνεις πέτρες σε κάθε σκυλί που γαβγίζει.
Μια λέξη που λέγεται με πειθώ, με απόλυτη ειλικρίνεια, χωρίς κανένα δισταγμό, ενώ κοιτάς τον άλλον μέσα στα μάτια σημαίνει περισσότερα από ότι πολλές σελίδες ενός βιβλίου.
Η ψυχή γιατρεύεται όταν είσαι κοντά σε παιδιά.
Οι μεγάλοι δεν ξέρουν ότι ένα παιδί μπορεί να δώσει μια πολύ καλή συμβουλή ακόμη και για την πιο σοβαρή περίπτωση.
Οι άνθρωποι μερικές φορές μιλάνε για θηριώδη κακία αλλά αυτό είναι μεγάλη αδικία για τα θηρία.
Μην γεμίζεις την μνήμη σου με όλες εκείνες τις φορές που αισθάνθηκες να σε προσβάλλουν. Ίσως καταλήξεις να μην έχεις χώρο για τις υπέροχες στιγμές που πέρασες.
Ο καλός άνθρωπος ξέρει πως να αγκαλιάσει έναν άλλον.
Παρασκευή 13.11.20 Γέφυρες, θαυμάστε τεχνολογία!
Από το Αρχείον Πολιτισμού:
Πέμπτη 12.11.20 Λαύριο, αρχαία μεταλλευτικά «πλυντήρια». Η αρχαιότερη βιομηχανική εγκατάσταση στον κόσμο!
Στο βάθος ημικατεστραμμένο το τοιχίο της βασικής δεξαμενής Διπλό εργαστήριο
Αφορά τα δεκάδες αρχαία πλυντήρια μεταλλευμάτων που έχουν εντοπισθεί στη Λαυρεωτική, ειδικότερα αυτά στην κοιλάδα της Σούριζας στον Άγ. Κωνσταντίνο, μέσα στον πευκόφυτο Εθνικό Δρυμό του Σουνίου, όπου η συστηματική εκ – μετάλλευση του ορυκτού πλούτου ξεκίνησε ήδη από τις αρχές της τρίτης χιλιετίας π.Χ. Τροφοδότησε με μετάλλευμα τους προϊστορικούς Αιγαιακούς πολιτισμούς , ενώ κατά την κλασική περίοδο (5ος και 4ος αι. π.Χ.) η εντατική αξιοποίησή τους συνέβαλε στην κατασκευή του στόλου που καταναυμάχησε τους Πέρσες στη Σαλαμίνα και στην εδραίωση της Αθηναϊκής κυριαρχίας. Επίσης, κατέστησε δυνατή την κοπή των περίφημων ασημένιων τετράδραχμων που έφεραν στις όψεις τους την κεφαλή της Αθηνάς και τη γλαύκα και ήταν το παγκόσμιας αποδοχής νόμισμα του εμπορίου σε ολόκληρο τον τότε γνωστό κόσμο.
Αναπαράσταση εργαστηρίου
Μετά την Εξόρυξη του μεταλλεύματος ακολουθούσε ο θρυμματισμός τούτου (ελαχιστοποίησή του σε μέγεθος κόκκου μικρότερο του ενός χιλιοστού) και η εν συνεχεία έκπλυση αυτού στα πλυντήρια με σκοπό τον περαιτέρω εμπλουτισμό του, δηλ. την αφαίρεση του στείρου γαιώδους υλικού και την αύξηση της περιεκτικότητάς του σε μέταλλο, ώστε, πλέον, σε τρίτη φάση να ακολουθήσει η εκκαμίνευση δηλ. η τοποθέτησή του σε καμίνους, όπου σε διαφορετικές θερμοκρασίες τήξεως απομακρυνόταν αρχικά η σκωρία, ακολουθούσε η κτήση του αργύρου και, τέλος, του επίσης πολύτιμου μόλυβδου…
Ξύλινο ρείθρο με διαδοχικές κοιλότητες ανάμεσα στη βασική δεξαμενή τροφοδοσίας και τα αυλάκια της ανακύκλωσης
Τα πλυντήρια ήταν σύνθετες επίπεδες κατασκευές όπου με τη χρήση του ρέοντος νερού (βλ. και χρυσοθήρες με το ταψί) και βάσει της «βαρυτικής μεθόδου» γινόταν ο διαχωρισμός των κόκκων του μεταλλεύματος. Βασικό μέρος του πλυντηρίου ήταν η επιμήκης (βλ. 4η εικόνα) δεξαμενή νερού. Στο εξωτερικό τοιχίο της υπήρχαν χοανοειδείς (σαν χωνί) οπές για να αυξάνεται η ορμή της εκροής του εξερχόμενου από αυτές νερού (βλ. σχετικό νόμο της υδροδυναμικής). Στην άκρη των οπών ήταν τοποθετημένα με κλίση ξύλινα ρείθρα με σκαλισμένες στο εσωτερικό τους διαδοχικές κοιλότητες (βλ. εικόνα 1ου σχολίου) (όπου διοχετευόταν το ήδη θρυμματισμένο μετάλλευμα) και στις οποίες απέμεναν οι μεγαλύτερου ειδικού βάρους μεταλλοφόροι κόκκοι, ενώ οι ελαφρύτεροι (με χαμηλότερη περιεκτικότητα σε μετάλλευμα και χώμα) συμπαρασύρονταν από το νερό και κατακάθονταν στα αυλάκια και τις ενδιάμεσες δεξαμενές που με σοφή ρύση περιέτρεχαν το εργαστήριο. (βλ. εικόνα). Με αυτό τον τρόπο επέστρεφε το νερό ανακυκλωμένο στο τέλος της διαδρομής, από όπου, καθαρό πλέον, μπορούσε με δοχείο να διοχετευθεί στη βασική δεξαμενή προκειμένου εκ νέου να χρησιμοποιηθεί!!!
Ακανόνιστου σχήματος δεξαμενή
Τετράγωνης κάτοψης δεξαμενή
Έτσι επιτυγχανόταν η αναγκαία για την άνυδρη περιοχή οικονομία νερού, οι απώλειες του οποίου αναπληρώνονταν από μεγάλης χωρητικότητας ποικιλόσχημες δεξαμενές, που υπήρχαν σε κάθε εργαστήριο και των οποίων το υδατοστεγές κονίαμα διατηρείται αναλλοίωτο μέχρι σήμερα, αποτελώντας σήμερα αντικείμενο επιστημονικής ανάλυσης από ειδικούς μελετητές!!! ν.μ.
Κλείνουμε την σελίδα ΔΙΑΒΑΤΗΣ 15 με μια ευχάριστη είδηση. Ο τέως πρόεδρος του ΔΙΑΒΑΤΗ Γ. Διακάκης, σήμερα 10 Νοεμβρίου 2020 απέκτησε εγγονό!
Δευτέρα 9.11.20 Συμβουλές από εσωτερικά νοσοκομεία απομόνωσης
Μπορούμε να κάνουμε στο σπίτι φάρμακα που λαμβάνονται σε απομονωμένα νοσοκομεία
1. Βιταμίνη C-1000
2. Βιταμίνη Ε (Ε)
3. Από (10:00 έως 11:00 π.μ.) καθισμένος στον ήλιο για 15 -20 λεπτά.
4. Γεύμα αυγών μία φορά την ημέρα.
5. Παίρνουμε ανάπαυση/ύπνο τουλάχιστον 7-8 ώρες
6. Πίνουμε 1,5 λίτρα νερό καθημερινά
7. Όλα τα γεύματα πρέπει να είναι ζεστά (όχι κρύα). Και αυτό είναι το μόνο που κάνουμε στο νοσοκομείο για να ενισχύσουμε το ανοσοποιητικό σύστημα.
Σημειώστε ότι το pH του κοροναϊού κυμαίνεται από 5,5 έως 8,5. Επομένως, το μόνο που πρέπει να κάνουμε για να εξαλείψουμε τον ιό είναι να καταναλώνουμε περισσότερες αλκαλικές τροφές πάνω από το επίπεδο οξύτητας του ιού. Ως:
* Μπανάνες
* Πράσινο λεμόνι -9,9 pH
* Κίτρινο λεμόνι -8,2 pH
* Αβοκάντο -15,6 pH
* Σκόρδο -13,2 pH
* Μάνγκο -8,7 pH
* Μανταρίνι -8,5 pH
* Ανανάς -12,7 pH
* Κάρδαμο -22,7 pH
* Πορτοκάλια -9,2 pH
Πώς να ξέρετε ότι είστε μολυσμένοι με ιό κορώνας;
1. Φαγούρα στο λαιμό
2. Ξηρό λαιμό
3. Ξηρό βήχα
4. Υψηλή θερμοκρασία
5. Δύσπνοια
6. Απώλεια μυρωδιάς.
Και το λεμόνι με ζεστό νερό εξαλείφει τον ιό στην αρχή πριν φτάσει στους πνεύμονες .
Μην κρατάτε αυτές τις πληροφορίες στον εαυτό σας. Δώστε το σε όλη την οικογένεια και τους φίλους σας.
Σάββατο 31.10.20 ΠΕΡΙ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΚΟΥΛΤΟΥΡΑΣ ΣΤΟ ΗΡΑΚΛΕΙΟ
Με αφορμή το αφιέρωμα μας στο Μέγαρο Φυτάκη του Ηρακλείου, ο γράφων θέλει να επιστήσει την προσοχήν σας στην περικοπή που αναφέρεται στα μουσικά ακούσματα των ηρακλειωτών από την προπολεμική εποχή ακόμα. Αναφέρεται επί λέξει “Άφησαν εποχή ταντινέ – ντανσάν (χορευτικά δείπνα) της τότε περιόδου (1935-40) που εγίνοντο κάθε Σάββατο στην ωραία αυτή αίθουσα της Λέσχης, με ορχήστρα χορού που έδινε τον τόνο του κεφιού. Γλέντι και χορός μέχρι τις πρωινές ώρες από μέλη και προσκεκλημένους των μελών. Οι καντρίλιες, οι λανσιέδες μα και άλλοι μοντέρνοι χοροί τσάρλεστον, σουίνγκ, λάμπεθ – γουώκ και βέβαια ταγκό και βαλς δέσποζαν και έδιδαν χαρούμενο τόνο στην χοροεσπερίδα.”
Οι μεγαλύτεροι σε ηλικία θα ενθυμούνται ότι στα γλέντια των χωριών της Βιάννου, περίοπτη θέση κατείχαν το ταγκό, το βαλς και άλλα τραγούδια ευρωπαϊκής κουλτούρας. Βοηθούσε βέβαια και το βιολί σαν κυρίαρχο όργανο. Η μουσική εξάλλου είναι παγκόσμια γλώσσα!
Επίσης σε εκπομπή της ΕΡΤ, ο τ. πρύτανης του πανεπιστημίου Κρήτης κ. Γιώργος Γραμματικάκης, δηλώνει στον δημοσιογράφο Σταύρο Θεοδωράκη ακριβώς τα ίδια πράγματα για την μουσική κουλτούρα των γονιών του. Η εκπομπή αυτή είχε δημοσιευθεί ολόκληρη στη παλιά ιστοσελίδα του ΔΙΑΒΑΤΗ προ πενταετίας περίπου.
Τετάρτη 28.10.20ΔΙΑΘΕΣΗ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ ΤΟΥ Γ. ΚΑΤΣΑΡΑΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ «ΔΙΑΒΑΤΗ»
Ο «Διαβάτης» σε συνεργασία με το «Πνευματικό Κέντρο Άνω Βιάννου -Περικλής Βλαχάκης» διαθέτει και προτείνει στα μέλη και τους φίλους του το βιβλίο του Γιώργου Κατσαράκη “Απομνημονεύματα του Νίκου Κατσαράκη (1903-1986) από την περίοδο της γερμανικής κατοχής στη Βιάννο”.
Πρόκειται για ένα έργο που αναφέρεται στη Βιάννο μας και αποδίδει με αυθεντικό τρόπο την ιστορική μαρτυρία ενός αληθινά λαϊκού αγωνιστή μιας τραγικής αλλά και ηρωικής περιόδου του τόπου μας. Ταυτόχρονα, η ποιοτική έκδοση αναδεικνύει περαιτέρω τον πνευματικό ρόλο της Βιάννου, τον οποίο ο Διαβάτης επιδιώκει να ενισχύσει σε συνεργασία με όλα τα πολιτιστικά σωματεία. Όσοι αποκτήσετε το βιβλίο στηρίζετε οικονομικά το Βλαχάκειο πνευματικό ίδρυμα και την ιστορική σημασία του βιαννίτικου πολιτισμού.
Το βιβλίο διατίθεται στην τιμή των 15€ και μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα γραφεία του Διαβάτη (Πατησίων 4 – Ομόνοια) κατόπιν συνεννόησης ή και από τα μέλη του Δ.Σ. με αποστολή στον παραλήπτη
Σαββάτο 24.10.20 Μέγαρο Φυτάκη: Η πρώτη πολυκατοικία του Ηρακλείου
Οι νεότερες γενιές των Ηρακλειωτών γνώρισαν το Μέγαρο Φυτάκη ως ένα ερειπωμένο κτήριο που σχετικά πρόσφατα ανάκτησε την αίγλη του. Κτίστηκε το 1926 από την Εμπορική Εταιρία Φυτάκη-Κασαπάκη. Οι ιδιοκτήτες του υπήρξαν κορυφαίοι οικονομικοί παράγοντες της εποχής. Ασχολούνταν με το εμπόριο κίτρων, σε μία περίοδο που το προϊόν είχε μεγάλη ζήτηση στο εξωτερικό. Η τιμή κάθε οκάς ήταν 30 δρχ. την ώρα που το ημερομίσθιο ενός εργάτη ήταν 20 δρχ. μόνο. Έτσι ο Φυτάκης, που ξεκίνησε ως μανάβης, πουλώντας λαχανικά και φρούτα, γρήγορα μεταπήδησε στον κλάδο των εξαγωγών και συνεταιρίστηκε με τον Κασαπάκη, που ήδη γνώριζε καλά την αγορά κίτρου. Τα κέρδη από το εμπόριο γρήγορα ξεπέρασαν τις προσδοκίες των δύο συνεταίρων που άρχισαν να ψάχνουν τρόπο να επενδύσουν τα χρήματα που κέρδιζαν.
Τότε, ο Φυτάκης αποφάσισε να κτίσει ένα σύγχρονο μνημείο πλούτου, χλιδής και μεγαλοπρέπειας. Τα θεμέλια του Μεγάρου του βρέθηκαν πάνω στο θαλάσσιο Βενετσιάνικο τείχος. Σε μία πόλη που κανένα κτίσμα της δεν ξεπερνούσε τους δύο ή τρεις ορόφους ξαφνικά ξεφύτρωνε ένα πανύψηλο οικοδόμημα. Οι λουόμενοι συζητούσαν όλο το καλοκαίρι για το Μέγαρο, που ορθωνόταν μπροστά στην παραλία τους -τότε η παραλία βρισκόταν εκεί ακριβώς- και την ενόχληση που τους προκαλούσε ο συνεχής θόρυβος των συνεργείων. Όταν κάποτε το Μέγαρο τελείωσε, η περιέργεια και το ξάφνιασμα όλων μεγάλωσε. Το κτήριο -πέρα από το ισόγειό του- είχε τέσσερις (!!!) ακόμη ορόφους. Οι Ηρακλειώτες αλλά και οι επισκέπτες της πόλης έμεναν ώρες έκθαμβοι μπροστά στο νέο λαμπρό απόκτημα τους.
Στο ισόγειο του κτηρίου και στην μεγάλη κοσμική του αίθουσα στεγάστηκε η Λέσχη Ηρακλείου “Θεοτοκόπουλος”. Πρόεδρός της ήταν ο γιατρός Νικόλαος Βογιατζάκης και μέλη της η άρχουσα τάξη της πόλης. Τους Σαββατιάτικους χορούς -που σύντομα έγιναν το επίκεντρο κάθε κοσμικής παρουσίας- διοργάνωνε η σύζυγος του προέδρου της Λέσχης, Αγλαΐα Βογιατζάκη, που ήταν την περίοδο εκείνη και πρόεδρος του Λυκείου των Ελληνίδων στο Ηράκλειο. Η Λέσχη φιλοξενούσε συχνά στις φιλανθρωπικές εκδηλώσεις και τους χορούς της μέλη του Συλλόγου των Δεσποινίδων της πόλης.
Έξοχα στιγμιότυπα από την ζωή της Λέσχης παραθέτει στο βιβλίο του με τίτλο “Από το χωριό στο Κάστρο” ο αείμνηστος Μανόλης Πατεράκης.
“Η Λέσχη αυτή -γράφει- στεγαζόταν τα χρόνια εκείνα στην θαυμάσια αίθουσα του ισογείου του Μεγάρου Φυτάκη. Η μεγάλη αυτή αίθουσα, έξοχα επιπλωμένη, ήταν το εντευκτήριο των πλουσίων Ηρακλειωτών για καφέ, για χαρτί και άλλες εκδηλώσεις (διαλέξεις, συναυλίες κ.λ.π.)
Άφησαν εποχή τα ντινέ – ντανσάν (χορευτικά δείπνα) της τότε περιόδου (1935-40) που εγίνοντο κάθε Σάββατο στην ωραία αυτή αίθουσα της Λέσχης, με ορχήστρα χορού που έδινε τον τόνο του κεφιού. Γλέντι και χορός μέχρι τις πρωινές ώρες από μέλη και προσκεκλημένους των μελών. Οι καντρίλιες, οι λανσιέδες μα και άλλοι μοντέρνοι χοροί τσάρλεστον, σουίνγκ, λάμπεθ – γουώκ και βέβαια ταγκό και βαλς δέσποζαν και έδιδαν χαρούμενο τόνο στην χοροεσπερίδα.
Στη Λέσχη αυτή δόθηκε το 1936 δεξίωση προς τιμήν του Βασιλέα Γεωργίου του Β’ και η χορωδία Ηρακλείου (στην οποία μετείχα κι εγώ) με μαέστρο τον αείμνηστο Γ. Χουρμούζιο εντυπωσίασε με τα τραγούδια της. Τόσο κέφι, τόση χαρά ήταν διάχυτη στην ευρύχωρη αυτή αίθουσα της Λέσχης, που δεν έλεγες να την αφήσεις αν δεν σήμαιναν όχι οι πρώτες αλλά προχωρημένες πρωινές ώρες”.
Στους υπόλοιπους ορόφους του Μεγάρου κατοικούσε το πιο εύρρωστο οικονομικά κομμάτι της πόλης. Και μόνο στο άκουσμα της φράσης ότι “ο Τάδε κατοικεί στο Μέγαρο Φυτάκη” ήξερες ότι πρόκειται για έναν από τους πλουσιότερους Ηρακλειώτες.
Οι ιδιοκτήτες του Μεγάρου -παρά το γεγονός ότι φρόντισαν τόσο για την χλιδή και την πολυτέλεια του κτηρίου- δεν έδειχναν να ενοχλούνται από την εικόνα που παρουσίαζε δίπλα ακριβώς από την είσοδό του. Εκεί είχαν εγκαταστήσει τις υποτυπώδεις και υπαίθριες υποδομές τους για την προεργασία των κίτρων. Ο τόπος ήταν γεμάτος από βαρέλια και σωρούς κίτρων πάνω σε μουσαμάδες. Το προϊόν στην ουσία συγκεντρωνόταν εκεί και φορτωνόταν στα εμπορικά πλοία, συσκευασμένο μέσα σε βαρέλια. Η επεξεργασία του όμως γινόταν μετά την εξαγωγή στα εργοστάσια του εξωτερικού.
Ο συνεταιρισμός Κασαπάκη- Φυτάκη ευημερούσε. Οι εξαγωγές πήγαιναν καλά, το Μέγαρο είχε τελειώσει και τώρα ήταν καιρός για νέα επιχειρηματικά σχέδια. Ο Φυτάκης σκέφτηκε ότι θα μπορούσαν να εγκαταστήσουν στην Κρήτη μία μονάδα επεξεργασίας κίτρου και να εξάγουν το προϊόν στην τελική του μορφή ως γλυκό έτοιμο και συσκευασμένο σε βαζάκια. Και το σχέδιο θα είχε υλοποιηθεί αν δεν συνέπιπτε με μία πολύ κακή εποχή για τις καλλιέργειες κίτρου στην Κρήτη. Μία ασθένεια προσέβαλε τα δέντρα και τα κίτρα βρέθηκαν να σαπίζουν πάνω τους από την μία μέρα στην άλλη. Η παραγωγή στην αρχή μειωνόταν και τελικά εκμηδενίστηκε. Οι κιτριές στον νομό Ηρακλείου ξεπατώθηκαν αναγκαστικά, αφού δεν υπήρχε τρόπος να ανακάμψει η καλλιέργεια. Και οι απογοητευμένοι παραγωγοί τους προτίμησαν να φυτέψουν οτιδήποτε διαφορετικό, αρκεί να μην ζήσουν πάλι την καταστροφή τους με τα κίτρα.
Η εξαγωγή, λοιπόν, σταμάτησε αναγκαστικά και μαζί της σταμάτησαν και τα σχέδια για το νέο εργοστάσιο, που είχαν ήδη όμως ροκανίσει αρκετά χρήματα από την περιουσία των συνεταίρων.
Τέλος “τύπου Τιτανικού”
Η Γερμανική κατοχή βρίσκει στο ισόγειο του Μεγάρου νέους ενοίκους.
Στεγάζεται πλέον εκεί η Νομαρχία, έναντι αδρού ενοικίου στην οικογένεια Φυτάκη, που κλυδωνίζεται πλέον από οικονομικής απόψεως .
Όμως η περίεργη μοίρα που τιμώρησε την ανθρώπινη αλαζονεία στον “Τιτανικό” φαίνεται ότι έβαλε στο στόχαστρό της και το Μέγαρο. Μία αλλόκοτη συγκυρία έμελλε να το τραυματίσει και από μνημείο πολυτέλειας και μεγαλεπήβολων σχεδιασμών το μετέτρεψε σε ένα ερείπιο, που έμεινε χρόνια να “στοιχειώνει” την αισθητική της πόλης, η οποία κάποτε περηφανευόταν που το φιλοξενούσε.
Παραδόξως μοναδικό θύμα της έκρηξης που έγινε σε μεγάλη ακτίνα ήταν ουσιαστικά μόνο το Μέγαρο.
Ένα Γερμανικό πλοίο με φορτίο πυρομαχικών περνούσε στα ανοιχτά της Κρήτης με προορισμό την Αφρική. Εγγλέζικα αεροπλάνα το εντόπισαν και το βομβάρδισαν. Δεν κατάφεραν ωστόσο να το βυθίσουν. Το Γερμανικό πλήρωμά του αναγκάστηκε να το οδηγήσει στο λιμάνι του Ηρακλείου. Όταν όμως το πλοίο έδεσε στην Ηρακλειώτικη προβλήτα, οι φωτιές από τα αμπάρια έφτασαν στο φορτίο των πυρομαχικών. Η έκρηξη που ακολούθησε ήταν τρομερή και στα θύματά της πέρα από το Γερμανικό σκαρί συμπεριέλαβε και το στολίδι του Ηρακλείου: το Μέγαρο.
Καιρό μετά, το ερειπωμένο πλέον κτήριο, αγοράστηκε από την Μαρίκα Καψή. Η νέα ιδιοκτήτριά του πίστευε ότι αφού ο σκελετός του κτηρίου άντεξε στην πανωλεθρία της έκρηξης θα μπορούσε το όλο οικοδόμημα να αναστυλωθεί και να ανακτήσει την αίγλη του. Το σχέδιο της ήταν να το μετατρέψει σε ένα αριστοκρατικό ξενοδοχείο που θα διατηρούσε αναλλοίωτη την ιστορική μεγάλη σάλα του ισογείου. Ο θάνατός της σήμανε μία ακόμη χαμένη ευκαιρία για το Μέγαρο Φυτάκη, το οποίο ωστόσο παρέμεινε στην ιδιοκτησία των επιχειρήσεων Καψή.
Χρειάστηκε να περάσουν πέντε δεκαετίες, που κουρέλιασαν την όψη του, μέχρι να υπάρξει το νέο σχέδιο για την αξιοποίηση του. Στον ενδιάμεσο χρόνο το Μέγαρο έβρισκε τρόπους να … υπενθυμίζει την παρουσία του. “Εκσφενδόνιζε” κομμάτια από το υλικό του που προσγειώνονταν στα πόδια ανυποψίαστων περαστικών και τους τρομοκρατούσαν. Οι Δημοτικές Υπηρεσίες ζητούσαν εναγωνίως την αποκατάσταση του κτηρίου, έτσι ώστε τουλάχιστον να μην απειλεί την ασφάλεια όσων περνούν από κοντά του. Η εύκολη λύση θα ήταν ασφαλώς η κατεδάφισή του όμως το κτήριο είχε χαρακτηριστεί διατηρητέο κι έτσι δεν θα μπορούσε να κατεδαφιστεί. Μέχρι που σχετικά πρόσφατα αναστηλώθηκε και μετατράπηκε στο πανέμορφο σημερινό ξενοδοχείο.
Οι “περγαμηνές” του Μεγάρου
Για πολλούς παραμένει ανεξήγητο, γιατί το Μέγαρο Φυτάκη θεωρείται τόσο σπουδαίο μνημείο της πόλης. Οι αρχαιολόγοι δίνουν ίσως την πιο πειστική απάντηση. Πέρα από σύμβολο πλούτου και ευημερίας ήταν το πρώτο πολυώροφο κτήριο που απόκτησε το Ηράκλειο. Συχνά στα αρχαιολογικά αρχεία αναφέρεται ως “η πρώτη πολυκατοικία της πόλης”. Παράλληλα, έχει χαρακτηριστεί ως Έργο Τέχνης και Ιστορικό Διατηρητέο Μνημείο. Είναι χαρακτηριστικό δείγμα της πρώτης φάσης εφαρμογής του οπλισμένου σκυροδέματος στο Ηράκλειο, με διαμερίσματα κατοικιών. “Έχει αξιόλογα νεοκλασικά στοιχεία και αποτελεί αντιπροσωπευτικό δείγμα πολυκατοικίας του μεσοπολέμου και σημείο αναφοράς για την πολεοδομική ανάπτυξη του Ηρακλείου, αναφέρει στην σχετική έκθεσή της η 7η Εφορία Νεωτέρων Μνημείων. Τα νεοκλασσικίζοντα εξωτερικά μορφολογικά στοιχεία (αρχιτεκτονικές προεξοχές, γείσα, πεσσοί, κιγκλιδώματα εισόδων και εξωστών) και η σχέση των ανοιγμάτων στις όψεις συνθέτουν ένα μοναδικό στην πόλη του Ηρακλείου αρχιτεκτόνημα. Μοναδικές στις λεπτομέρειές τους είναι οι ξύλινες εξώπορτες των καταστημάτων στο ισόγειο, οι οποίες είναι διακοσμημένες με ψευδοπαραστάσεις με ραβδώσεις».
Πολύ πρόσφατα η ιστορία του Μεγάρου Φυτάκη … γύρισε σελίδα. Το εγκαταλελειμμένο και ερειπωμένο για πολλά χρόνια κτίριο μετατράπηκε σ’ ένα σύγχρονο πολυτελές ξενοδοχείο. Για να μας θυμίζει ότι το να κατεδαφίζεις τα “ερείπια” του παρελθόντος δεν είναι σώνει και καλά…μονόδρομος. Μαριάννα Κορνάρου
Τετάρτη 21.10.20Γνωρίστε την Αλεξάνδρεια, μέρος 2ο
Σημεία ενδιαφέροντοςΗ αλιευτική συνοικία του Μεξ, με τη χαρακτηριστική εμφάνιση φαβέλλας
Η Στήλη του Πομπήιου, από τα πιο γνωστά μνημεία της Αλεξάνδρειας, βρίσκεται στην αρχαία ακρόπολή της, κοντά στο αραβικό νεκροταφείο. Το συνολικό ύψος της (συμπεριλαμβανομένης της βάσης) είναι 26,85 μέτρα και για την κατασκευή της χρησιμοποιήθηκε μονόλιθος γρανίτη. Η ονομασία της είναι παραπλανητική καθώς δεν σχετίζεται με τον Πομπήιο. Στην πραγματικότητα πρόκειται για θριαμβική στήλη προς τιμήν του αυτοκράτορα Διοκλητιανού, που ανεγέρθηκε το 297/298 για να απαθανατίσει τη νίκη του επί των στασιαστών οι οποίοι είχαν ανακηρύξει αυτοκράτορα τον Λούκιο Δομίτιο Δομιτιανό.
Οι κατακόμβες Κομ Ελ Σουκάφα (αραβική μετάφραση της αρχαιοελληνικής ονομασίας «Λόφος των οστράκων») βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τη στήλη του Πομπήιου και είναι προσβάσημες μέσω μιας μεγάλης ελικοειδούς κλίμακας. Αποτελούνται από λαβύρινθο πολλαπλών επιπέδων στον οποίο υπάρχουν δεκάδες θάλαμοι κοσμημένοι με λαξευμένους κίονες, αγάλματα και ρωμαιο-αιγυπτιακά θρησκευτικά σύμβολα. Υπάρχουν επίσης πολλές σαρκοφάγοι, νεκρικές κόγχες, καθώς και μεγάλη αίθουσα συμποσίων Ρωμαϊκού τύπου όπου οι συγγενείς των νεκρών παρέθεταν μνημόσυνα γεύματα. Οι κατακόμβες είχαν λησμονηθεί από τους Αλεξανδρινούς μέχρι την ανακάλυψή τους το 1900.
Ο ναός του Όσιρι στο προάστιο Αμπουκίρ (αρχαία Ταπόσιρι Μάγκνα), δυτικά της Αλεξάνδρειας· χτίσθηκε κατά την εποχή των Πτολεμαίων. Σήμερα είναι ερειπωμένος και σώζονται μόνο ο εξωτερικός τοίχος και οι πυλώνες. Οι αρχαιολόγοι ανακάλυψαν στην περιοχή νεκρόπολη ζώων, καθώς και τεκμήρια που στοιχειοθετούν την άσκηση της λατρείας τους. Εξάλλου, η ύπαρξη ερειπίων χριστιανικής εκκλησίας φανερώνει την αλλαγή χρήσης του ναού σε μεταγενέστερους αιώνες. Βρέθηκαν επίσης κατάλοιπα ρωμαϊκών λουτρών, κυματοθραύστης, αποβάθρες και γέφυρα. Κοντά στην παραλία υπάρχουν τα κατάλοιπα πύργου που κατασκευάστηκε από τον Πτολεμαίο II Φιλάδελφο. Ο εν λόγω πύργος ήταν ομοίωμα του Φάρου της Αλεξάνδρειας, υπό κλίμακα.
Κατακόμβες Κομ Ελ Σουκάφα
Το Κάστρο Κάιτμπέη βρίσκεται στην είσοδο του ανατολικού λιμένα, στην ανατολική πλευρά της νήσου του Φάρου, εκεί που υψωνόταν κάποτε ο ομώνυμος φάρος. Κτίστηκε από τον Μαμελούκο σουλτάνο Αμπντούλ-Νάσερ Κάιτ Μπέη το 1477 για να προστατεύει την πόλη από τις επιδρομές των Σταυροφόρων. Σήμερα λειτουργεί ως ναυτικό μουσείο.
Η νεκρόπολη του Μουσταφά Κάμελ· σε αυτό το κοιμητήριο υπάρχουν τέσσερεις τάφοι πλούσια διακοσμημένοι και σε εξαίρετη κατάσταση, εκ των οποίων ο παλαιότερος χρονολογείται στον δεύτερο αιώνα π.Χ.
Το ρωμαϊκό αμφιθέατρο στην περιοχή Κομ Ελ-Ντίκα (2ος αιώνας μ.Χ.) διαθέτει 13 ημικυκλικά διαζώματα από λευκό και γκρίζο μάρμαρο και έχει δυνατότητα φιλοξενίας 800 ατόμων. Το μνημείο βρίσκεται στη λοφώδη περιοχή των πτολεμαϊκών Κήπων του Πανός (Πάνειο) που ήταν διάστικτη κατά τη ρωμαϊκή εποχή από βίλλες και λουτρά.
Το παλάτι Μοντάζα κτίστηκε το 1892 από τον Αμπάς Χιλμή Πασά, τον τελευταίο Χεδίβη της Αιγύπτου. Από τα κτίρια του, το Χαραμλέκ, στεγάζει στο ισόγειό του καζίνο ενώ στους υψηλότερους ορόφους λειτουργεί μουσείο αντικειμένων της βασιλικής οικογένειας. Ένα άλλο κτίριο, το Σαλαμλέκ έχει διαμορφωθεί σε ξενοδοχείο πολυτελείας. Μέρος των κήπων του είναι ανοικτό στο κοινό.
Το Εθνικό Ινστιτούτο Ωκεανογραφίας και Αλιευμάτων (δίπλα στο φρούριο Κάιτ Μπέη). Διαθέτει ενυδρείο και μουσειακά εκθέματα.
Το τζαμί Ελ-Μουσρί Αμπούλ-Αμπάς στη περιοχή Ανφούσι κτίστηκε το 1775 πάνω από τον τάφο του ομώνυμου Σούφι αγίου που έζησε κατά τον 13ο αιώνα. Ο μιναρές του έχει ύψος 73 μέτρα.
Το τζαμί Αταρίν στην ομώνυμη συνοικία κτίστηκε το 370 και αρχικά ήταν εκκλησία αφιερωμένη στον Άγιο Αθανάσιο. Μετατράπηκε σε τζαμί μετά τη μουσουλμανική κατάκτηση της Αιγύπτου.
Η συνοικία του Μεξ με τα πολυάριθμα σπίτια στριμωγμένα γύρω από το κανάλι Μαχμουντία, όπου είναι συγκεντρωμένες οι περισσότερες αλιευτικές δραστηριότητες της πόλεης.
Οι Κήποι Αντωνιάδη και η ομώνυμη βίλα. Πρόκειται για δημόσιο πάρκο με πολλά αγάλματα που σε συνδυασμό με τη βίλα αποτελούν ένα από τα δημοφιλή αξιοθέατα της πόλης. Λέγεται ότι η βίλα είναι μικρογραφία του ανακτόρου των Βερσαλλιών. Κτίστηκε το 1860 από τον Έλληνα τραπεζίτη σερ Τζον Αντωνιάδη από τη Λήμνο και θεωρείται σήμερα ιστορικό μνημείο.
Το Ελληνορθόδοξο Πατριαρχείο Αλεξανδρείας συνιστά σημαντικό πόλο για τους Έλληνες της Αιγύπτου και διακρίνεται για την ιεραποστολική του δράση ανά την Αφρικανική Ήπειρο.
Η παραλιακή λεωφόρος Κορνίς με τους φοίνικες, διασχίζει απόσταση 15 χιλιομέτρων και είναι γνωστή για τα ιστορικά αξιοθέατα, τα εστιατόρια και τις αγορές της. Το δυτικό άκρο της βρίσκεται στο κάστρο Κάιτ Μπέη και το ανατολικό στην περιοχή των ανακτόρων Μοντάζα. Αποτελεί αγαπημένο τόπο περιπάτου και αναψυχής τόσο των Αλεξανδρινών όσο και των επισκεπτών της πόλης.
Το συγκρότημα Σαν Στέφανο στην ομώνυμη συνοικία απέχει 9 χιλιόμετρα από το κέντρο και διαθέτει μαρίνα, εμπορικό κέντρο και το πεντάστερο ξενοδοχείο Four Seasons, ένα από τα υψηλότερα κτίρια της πόλης. Η κάτοψή του έχει σχήμα ημισελήνου.
Θρύλοι και παραδόσεις γύρω από την Αλεξάνδρεια
Ο Όμηρος οδηγεί τον Αλέξανδρο στη Φάρο
Κατά την παραμονή του Αλέξανδρου στην Αίγυπτο ο Όμηρος τον επισκέφτηκε σε ένα όνειρο και απήγγειλε τμήματα από την Οδύσσεια στα οποία υπήρχε αναφορά στη νήσο Φάρο. Σύμφωνα με τη διήγηση του Πλούταρχου «ένας άνδρας με αξιοσέβαστο παρουσιαστικό και πάλλευκα μαλλιά φάνηκε να στέκεται δίπλα στον βασιλιά και να απαγγέλει αυτούς τους στίχους: «Υπάρχει ένα νησί στην ταραγμένη θάλασσα, μπροστά στην Αίγυπτο. Οι άνθρωποι το αποκαλούν Φάρο». Αμέσως ο Αλέξανδρος ξύπνησε και πήγε στη Φάρο που ήταν ακόμη νησί. Όταν αντιλήφθηκε τα φυσικά πλεονεκτήματα της περιοχής είπε ότι ο Όμηρος δεν ήταν μόνο θαυμάσιος από όλες τις άλλες απόψεις, αλλά επίσης ο σοφότερος των αρχιτεκτόνων, και εκπόνησε το σχέδιο της πόλης του προσαρμόζοντάς το στη συγκεκριμένη τοποθεσία».
Η ιστορία της αποτύπωσης του σχεδίου της πόλης επί του εδάφους
Λόγω έλλειψης κιμωλίας με την οποία αποτυπώνονταν επί του εδάφους οι ακριβείς θέσεις των μελλοντικών δρόμων και των δημόσιων κτιρίων, ο Δεινοκράτης χρησιμοποίησε κριθάλευρο. Αλλά πριν τελειώσει η χάραξη του σχεδίου σμήνη πουλιών εφόρμησαν και καταβρόχθισαν το αλεύρι. Πολλοί ερμήνευσαν το γεγονός ως κακό οιωνό (και μάλιστα για έναν οικισμό που θα έφερε το όνομα του Αλέξανδρου), αλλά ο προσωπικός μάντης του στρατηγού είχε διαφορετική άποψη: το συμβάν, εξήγησε, προοιώνιζε ότι η Αλεξάνδρεια θα παρείχε μελλοντικώς τροφή ικανή να συντηρήσει όλη την ανθρωπότητα.
Ο Φάρος ως τηλεσκόπιο και όπλο καταστροφής πλοίων
Ο Φάρος της Αλεξάνδρειας Σελίδα χειρογράφου από το “Βιβλίο των θαυμάτων” .
Αρκετές αρχαίες πηγές δίνουν περιγραφές του «πύργου», με διαφορετική κατά περίπτωση αξιοπιστία. Ο Στράβωνας (63 π.Χ.-23 μ.Χ.) λέει πως ο καθρέπτης του αντανακλούσε το φως δεκάδες χιλιόμετρα μακριά. Ο ποιητής Πόπλιος Παπίνιος Στάτιος (40-90 μ.Χ.) γράφει πως το φως του έμοιαζε με τη σελήνη. Ο μοναχός Επιφάνιος αναφέρει ότι το ύψος του έφτανε τα 560 μέτρα. Οι θεωρίες για την κατασκευή του κατόπτρου είναι αντικρουόμενες· κάποιοι υποστηρίζουν ότι χρησιμοποιήθηκε στιλβωμένο μέταλλο, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι κατασκευάστηκε από γυαλί του οποίου η μία όψη ήταν επαργυρωμένη. Ο Φάρος, ως ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου, παρέμεινε πόλος έλξης τουριστών καθ’ όλη τη μεσαιωνική περίοδο και προσέλκυε πολλούς ταξιδιώτες που καταπλήσσονταν από το μέγεθός του. Επιστρέφοντας στα πάτρια εδάφη οι τελευταίοι επιχειρούσαν να εντυπωσιάσουν το κοινό τους με φαντασιακές αφηγήσεις πράγμα που οδήγησε στην εξύφανση διάφορων θρύλων. Για παράδειγμα, ο Άραβας περιηγητής Αμπού Χαμίντ αλ Γκαρνάτι λέει ότι σκοπός του καθρέπτη ήταν να εστιάζει τις ακτίνες του ήλιου σε εχθρικά πλοία που προσέγγιζαν το λιμάνι, με στόχο την πυρπόλησή τους. Ο Άραβας γεωγράφος και ταξιδιώτης του 10ου αιώνα Ιμπν Χαουκάλ ισχυρίστηκε ότι η κατασκευή, στο σύνολό της, ήταν αστρονομικό παρατηρητήριο. Ο Ιμπν Κχορδαδμπέχ γράφει κατά τον 9ο αιώνα ότι με το τηλεσκόπιο του Φάρου ήταν δυνατή η παρατήρηση ανθρώπων στην Κωνσταντινούπολη. Με τις παραπάνω απόψεις φαίνεται ότι συντασσόταν ο αρχαιολόγος Χάινριχ Τηρς ο οποίος προσπάθησε να αποδείξει ότι ο Φάρος χρησιμοποιούνταν ως τηλεσκόπιο.
Η ιστορία της καθιέρωσης του Σάραπη ως πολιούχου θεότητας
Σύμφωνα με τον θρύλο ο Πτολεμαίος Σωτήρας ονειρεύτηκε το κολοσσιαίο άγαλμα κάποιου θεού, ο οποίος τον πρόσταξε να τον μεταφέρει το συντομότερο στην Αλεξάνδρεια· επειδή δεν γνώριζε πού βρισκόταν το άγαλμα διηγήθηκε το όραμα στον πολυταξιδεμένο Σωσίβιο, ο οποίος του είπε ότι είχε δει έναν τέτοιον κολοσσό στη Σινώπη. Ο Πλούταρχος αναφέρει σχετικά: «Ο βασιλιάς ανέθεσε στον Σωτέλη και τον Διονύσιο να μεταφέρουν πάση θυσία το άγαλμα στην Αλεξάνδρεια και –μετά από πολύ χρόνο και με κόπο– οι τελευταίοι κατάφεραν με τη βοήθεια της Θείας Πρόνοιας να κλέψουν το άγαλμα και να του το παραδώσουν. Όταν ο Τιμόθεος (ο εξηγητής των ιεροτελεστιών) και ο Αιγύπτιος ιερέας Μανέθωνας το εξέτασαν, αποφάνθηκαν ότι απεικόνιζε τον Πλούτωνα και έπεισαν τον Πτολεμαίο ότι [στην πραγματικότητα] δεν ανήκε σε κανένα άλλο θεό, παρά στον Σάραπη. Βέβαια, στη Σινώπη αποκαλούνταν Πλούτωνας, αλλά στην Αίγυπτο έπρεπε να έχει το κατάλληλο αιγυπτιακό όνομα, το οποίο ήταν Σάραπης. Και όσα παραδίδει ο Ηράκλειτος ο φυσικός, ότι δηλαδή ο Άδης και ο Διόνυσος είναι ένα και το αυτό, οδηγούν στο ίδιο συμπέρασμα. Θα ήταν κατά συνέπεια λογικό να ταυτίσουν τον Όσιρι με τον Διόνυσο και να σχηματίσουν ένα νέο όνομα από τα ονόματα του Όσιρι και του ταύρου Άπι. Αφού λοιπόν άλλαξε η φύση και η ονομασία του Όσιρι, ο Σάραπης έγινε κοινός θεός όλου του κόσμου, μιας και ο Όσιρις λατρεύεται από τους Αιγύπτιους και ο Διόνυσος από τους Έλληνες». Στην πραγματικότητα το τεράστιο άγαλμα ήταν πιθανότατα έργο του γλύπτη Βρύαξη Β΄.
Η καταστροφή των βιβλίων της Βιβλιοθήκης από τους Άραβες
Ο μονοφυσίτης επίσκοπος και ιστορικός του 13ου αιώνα Αμπντούλ Φαράγκ παραδίδει πως ο φημισμένος Χριστιανός λόγιος Ιωάννης Φιλόπονος (490-570 μ.Χ.), έχοντας φιλικές σχέσεις με τον Άραβα στρατηγό Αμρ ελ Ας, του ζήτησε ως δώρο τα βιβλία της Βιβλιοθήκης που [υποτίθεται ότι] είχαν μείνει ως τότε άθικτα. Ο Αμρ εξέταζε το αίτημα του Φιλόπονου με συμπάθεια, αλλά θεώρησε καθήκον του να αναφέρει το ζήτημα στον Χαλίφη. Η λακωνική απάντηση του Ομάρ διδάσκεται μέχρι σήμερα στο μάθημα της λογικής: «Σχετικά με τα βιβλία που αναφέρεις, εάν μεν το περιεχόμενό τους συμφωνεί με το Βιβλίο του Θεού, είναι άχρηστα, εάν όχι είναι επιζήμια· κατά συνέπεια να τα καταστρέψεις. Κατόπιν αυτού ο Αμρ διέταξε να κατανεμηθούν τα βιβλία στα 4.000 λουτρά της πόλης και να χρησιμοποιηθούν ως καύσιμος ύλη για τη θέρμανση του νερού». Η καύση των βιβλίων διήρκεσε έξη μήνες.
Η Κόμη της Βερενίκης
Αμέσως μετά το γάμο του με τη Βερενίκη Β΄ ο Πτολεμαίος Γ΄ Ευεργέτης αναχώρησε από την Αίγυπτο για να υποστηρίξει την αδερφή του, που ονομαζόταν επίσης Βερενίκη, στον Τρίτο Συριακό πόλεμο. Ο Καλλίμαχος μάλιστα αναφέρει πως ο Ευεργέτης άφησε τη βασίλισσα στο νυφικό της κρεβάτι. Ο θρύλος λέει πως η Βερενίκη αφιέρωσε στη θεά Αφροδίτη και συγκεκριμένα στον ναό της στο Ζεφύριο τα πλούσια μαλλιά της, προκειμένου ο Πτολεμαίος να επιστρέψει ασφαλής. Τελικά ο φαραώ επέστρεψε νικηφόρος και η Βερενίκη εκπλήρωσε το τάμα της. Την άλλη μέρα όμως τα μαλλιά της είχαν εξαφανιστεί από τον ναό. Ο αυλικός Κόνων, μαθηματικός και αστρονόμος από τη Σάμο, υποστήριξε πως οι θεοί τοποθέτησαν τη χαμένη κόμη ανάμεσα στα αστέρια. Ο εν λόγω αστερισμός φέρει ακόμη και σήμερα το όνομα «Κόμη της Βερενίκης» (Coma Berenice) ή «Πλόκαμος της Βερενίκης». Ο Καλλίμαχος απαθανάτισε το γεγονός σε ποίημά του από το οποίο σώζονται μικρά αποσπάσματα και μετάφρασή του στα λατινικά από τον Κάτουλλο
Τρίτη 20.10.20 Γνωρίστε την Αλεξάνδρεια, μέρος 1ο (Βικιπαίδεια)
Αλεξάνδρεια ή Ρακώτις είναι η 2η μεγαλύτερη πόλη και το κυριότερο λιμάνι της Αιγύπτου. Ιδρύθηκε το 331 π.Χ. από τον Αλέξανδρο τον Μέγα και είναι η δεύτερη πρωτεύουσα της σύγχρονης Αιγύπτου μετά το Κάιρο. Κατά την αρχαιότητα υπήρξε το σπουδαιότερο λιμάνι και πρωτεύουσα της χώρας, ενώ στην ακμή της αποτελούσε το μεγαλύτερο οικονομικό κέντρο ολόκληρης της Βόρειας Αφρικής και μία από τις επιφανέστερες εστίες πολιτισμού του κόσμου, διάσημη για τη βιβλιοθήκη και τον Φάρο της, ένα από τα επτά θαύματα του κόσμου.
Η σύγχρονη Αλεξάνδρεια έχει εξελιχτεί σε μεγάλο θαλάσσιο εμπορευματικό κόμβο και εξυπηρετεί περί το 80% των αιγυπτιακών εισαγωγών και εξαγωγών. Είναι επίσης φημισμένος τουριστικός προορισμός και σημαντικό βιομηχανικό κέντρο λόγω των αγωγών πετρελαίου και φυσικού αερίου που ξεκινούν από το Σουέζ. Ο πληθυσμός της είναι 4.800.000 (2015).
Ελληνιστική περίοδος
Άρχισε να ακμάζει, όταν έγινε πρωτεύουσα της Αιγύπτου μετά τον θάνατο του Αλέξανδρου, κατά τη βασιλεία του Πτολεμαίου Α’ Σωτήρα (367–283 π.Χ). Ο τελευταίος επικράτησε το 321 π.Χ. στη σύγκρουση των επιγόνων για την κατοχή της σορού του Αλέξανδρου που θεωρούνταν σύμβολο ισχύος και εξουσίας και τη μετέφερε στην Αλεξάνδρεια από όπου τελικά χάθηκε μετά την απομάκρυνσή της από τη θέση που φυλασσόταν.
Υπό τη δυναστεία των Πτολεμαίων η Αλεξάνδρεια έφτασε να θεωρείται μέσα σε έναν αιώνα η μεγαλύτερη πόλη του τότε κόσμου. Ο όγκος των εμπορικών συναλλαγών αυξήθηκε και έγινε κέντρο πολιτισμού και γραμμάτων στην ευρύτερη περιοχή. Ωστόσο, στη συνέχεια η κακοδιοίκηση, οι δυναστικές έριδες και οι αναμείξεις της Ρώμης στις εσωτερικές της υποθέσεις την οδήγησαν σε τέτοια παρακμή ώστε το 80 π.Χ. η πόλη τέθηκε επισήμως υπό ρωμαϊκή κηδεμονία σύμφωνα με την (αμφιλεγόμενη) διαθήκη του Πτολεμαίου ΙA΄ Αλέξανδρου B΄.
Ρωμαϊκή και Βυζαντινή εποχή
Το 48 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας έθεσε προσωρινά την Αλεξάνδρεια υπό ρωμαϊκή κατοχή. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των συγκρούσεων που επακολούθησαν τμήμα της βιβλιοθήκης καταστράφηκε μαζί με 40.000 παπύρους.
Κατά τη διανομή του κράτους στους επιγόνους του Ιούλιου Καίσαρα ο Μάρκος Αντώνιος πήρε την Αίγυπτο και συγκυβέρνησε με τη βασίλισσα Κλεοπάτρα Ζ’, την τελευταία των Πτολεμαίων.
Το 31 π.Χ. ο Οκταβιανός (ο μετέπειτα Αύγουστος) νίκησε τον στόλο της Κλεοπάτρας στη ναυμαχία του Ακτίου και ύστερα από έναν χρόνο η Αλεξάνδρεια έγινε επισήμως μέρος της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Ήταν τότε η μεγαλύτερη από τις επαρχιακές πρωτεύουσες, με πληθυσμό 300.000 κατοίκων και πολυάριθμων σκλάβων. Το 115 μ.Χ., επί Τραϊανού, στον λεγόμενο πόλεμο του Κίτου καταστράφηκε μεγάλο μέρος της από τις μάχες με τους εξεγερμένους Εβραίους. Κατά την εποχή των αυτοκρατόρων Δεκίου και Βαλεριανού έγιναν διωγμοί εναντίον των χριστιανών, ενώ το 269 μ.Χ. η βασίλισσα της ΠαλμύραςΖηνοβία κήρυξε τον πόλεμο στους Ρωμαίους και κατέλαβε την Αίγυπτο. Στις επιχειρήσεις ανακατάληψης της Αλεξάνδρειας από τον Αυρηλιανό το 297 ισοπεδώθηκε η συνοικία του Βρουχείου και η Βιβλιοθήκη. Τεράστιες ζημιές προκάλεσε και το τσουνάμι που ακολούθησε τον σεισμό της Κρήτης το 365. Μάλιστα, το γεγονός μνημονευόταν επί πολλά χρόνια ως «μέρα τρόμου».
Μετά τη διαίρεση της διοίκησης της ρωμαϊκής αυτοκρατορίας σε Δυτική και Ανατολική το 381 μ.Χ., η επαρχία Αιγύπτου πέρασε στη δικαιοδοσία των Βυζαντινών ως Διοίκηση Αιγύπτου. Ο Κυβερνήτης της έφερε τον τίτλο του “Αυγουστάλιου Επάρχου” και είχε την έδρα του στην Αλεξάνδρεια. Το 619 η Αλεξάνδρεια πέρασε στα χέρια των Σασσανιδών Περσών. Χάρη στη συμφωνία του αυτοκράτορα Ηράκλειου με τον Πέρση στρατηγό Σαρβαραζά οι Βυζαντινοί την επανάκτησαν το 629 και την κράτησαν για δεκατρία ακόμη χρόνια.
Αραβική περίοδος
Είσοδος του Βοναπάρτη στην Αλεξάνδρεια, λάδι σε καμβά, περ. 1800, Βερσαλλίες
Μωχάμετ Άλη
Η Μάχη της Αλεξάνδρειας
Όταν οι Άραβες κατέλαβαν την Αλεξάνδρεια το 642 η πόλη είχε απωλέσει την παλιά της ευημερία, πράγμα που οφειλόταν κατά κύριο λόγο στη μείωση του θαλάσσιου εμπορίου. Η παρακμή της συνεχίστηκε περαιτέρω λόγω της μεταφοράς της πρωτεύουσας στο Κάιρο το 969 από τους σιίτες Φατιμίδες. Το χαλιφάτο των Φατιμιδών διατηρήθηκε μέχρι το 1171 όταν ο Σαλαντίν ίδρυσε τη δυναστεία των Αγιουβιδών και ενσωμάτωσε το κράτος των Φατιμιδών στο σουνιτικό χαλιφάτο των Αββασιδών. Το 1250 οι Μαμελούκοι ανέτρεψαν τους Αββασίδες και εγκαθίδρυσαν φεουδαρχικό σύστημα. Η παρακμή της Αλεξάνδρειας επιταχύνθηκε τον 14ο αιώνα όταν το κανάλι που τη συνέδεε με τον Νείλο αχρηστεύτηκε από φερτά υλικά. Την ίδια εποχή το γόητρό της δέχτηκε ισχυρό πλήγμα λόγω της καταστροφής του εμβληματικού Φάρου της από τον ισχυρό σεισμό του 1309. Το 1517 η Αίγυπτος κατακτήθηκε από τους Οθωμανούς και εντάχθηκε στην Οθωμανική αυτοκρατορία, αρχικά ως επαρχία της και από το 1867 έως το 1914 ως ανεξάρτητο χεδιβάτο. Κατά το διάστημα αυτό δεν ήταν λίγοι οι Έλληνες που ανέλαβαν σημαντικά αξιώματα. Μεταξύ αυτών σημαντικότερος ήταν ο Ραγίβ Πασάς που ανελίχθηκε στη θέση του πρωθυπουργού το 1882. Στο πλαίσιο της εκστρατείας του στην Αίγυπτο ο Ναπολέων κατέλαβε την Αλεξάνδρεια το 1798, αλλά η πόλη παρέμεινε υπό γαλλική διοίκηση μόλις μέχρι το 1801 οπότε έπεσε στα χέρια των Άγγλων.
Ο βομβαρδισμός της Αλεξάνδρειας από τους Άγγλους το 1882
Αξίζει να αναφερθεί ότι ο πληθυσμός της εκείνη την εποχή είχε συρρικνωθεί σε 4000 κατοίκους και η σπουδαιότητά της ως θαλάσσιου εμπορευματικού κόμβου είχε μειωθεί δραματικά λόγω του ανταγωνισμού που υφίστατο από την παράκτια πόλη Ροζέτα από την οποία εξάγονταν μεγάλες ποσότητες ρυζιού. Η πόλη αναγεννήθηκε σταδιακά μετά το 1819 όταν ο Μωχάμετ Άλη (Μεχμέτ Αλή πασάς, Καβάλα 1769 – Αλεξάνδρεια 1849) αποπεράτωσε ένα νέο κανάλι (γνωστό σήμερα ως «Κανάλι Μαχμουντία») που τη συνέδεε με τον Νείλο και την ανέδειξε σε μεγάλο λιμένα και ναύσταθμο. Ο ικανός αυτός ηγεμόνας έθεσε τις βάσεις για τον εκσυγχρονισμό της χώρας και ενθάρρυνε την εγκατάσταση των ξένων και ιδιαίτερα των Ελλήνων. Πράγματι, ενώ το 1803 η ελληνική παροικία στην Αλεξάνδρεια αριθμούσε σαράντα οικογένειες, το 1872 ο πληθυσμός της, σύμφωνα με το πρώτο ημερολόγιο που τυπώθηκε στα ελληνικά με τίτλο “Αιγυπτιακόν Ημερολόγιον”, έφτανε τους 25.000 κατοίκους.
Το 1825, σε μια τολμηρή αλλά αποτυχημένη καταδρομική ενέργεια, ο Κανάρης επιχείρησε να πυρπολήσει τον Αιγυπτιακό στόλο που ήταν ελλιμενισμένος στην Αλεξάνδρεια, έτοιμος να μεταφέρει στρατεύματα στην Πελοπόννησο. Τον Απρίλιο του 1843 ιδρύθηκε η Ελληνική Κοινότητα της Αλεξάνδρειας. Πρώτος πρόεδρός της διετέλεσε ο Μιχαήλ Τοσίτσας. Τον διαδέχθηκαν ο Στέφανος Ζιζίνιας, ο Δημήτριος Ρίζος κ.ά. Μεταξύ των προσωπικοτήτων που ανέλαβαν αργότερα τα ινία της Ε.Κ.Α. σημαντικό ρόλο διαδραμάτισαν οι Θεόδωρος Ράλλης και Γεώργιος Αβέρωφ. Κατά τον 19ο αιώνα εγκαταστάθηκαν στην Αλεξάνδρεια πολλοί ξένοι, οι οποίοι το 1907 έφτασαν να αποτελούν το 25% του συνολικού πληθυσμού. Το 1882 κατά τη διάρκεια πατριωτικής εξέγερσης με ηγέτη τον συνταγματάρχη Άχμεντ Ουράμπι ή Αράμπι Πάσα (επανάσταση του Ουράμπι) εναντίον της ευρωπαϊκής επικυριαρχίας σημειώθηκαν επεισόδια εις βάρος των ξένων τα οποία πρόσφεραν το πρόσχημα στους Άγγλους για να βομβαρδίσουν την πόλη. Μετά την κατάληψη του Καΐρου οι τελευταίοι ανακήρυξαν την Αίγυπτο αγγλικό προτεκτοράτο και παρέμειναν εκεί μέχρι το 1922. Όντας η κύρια ναυτική βάση των συμμάχων στην Ανατολική Μεσόγειο κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Αλεξάνδρεια βομβαρδίστηκε από τους Γερμανούς.
Η πολυάριθμη ελληνική παροικία της Αιγύπτου (αριθμούσε 63.000 μέλη το 1907) ενισχύθηκε περαιτέρω από το μεταναστευτικό ρεύμα της δεκαετίας του 1920, το οποίο αποτελούνταν κυρίως από Έλληνες Ιταλούς και Εβραίους. Στην απογραφή του 1927 καταγράφτηκαν στην Αλεξάνδρεια 37.106 ομογενείς που κατοικούσαν γύρω από την εκκλησία και το μοναστήρι του Αγίου Σάββα. Στην ίδια περιοχή υπήρχε ομογενειακό νοσοκομείο και λειτουργούσε Ελληνικό σχολείο και ξενώνας. Το 1952 ξέσπασε εξέγερση με ηγέτη τον Γκαμάλ Αμπντέλ Νάσερ που επεδίωκε την εθνική και οικονομική ανεξαρτησία της χώρας. Έκτοτε η κατάσταση για τους ξένους επιδεινώθηκε λόγω της εχθρικής στάσης του εγχώριου πληθυσμού. Η κρίση κορυφώθηκε το 1956, μετά την εθνικοποίηση της διώρυγας του Σουέζ και την επακόλουθη αποτυχημένη επέμβαση βρετανικών, γαλλικών και ισραηλιτικών δυνάμεων. Ο Νάσερ απάντησε το 1957 με την κρατικοποίηση των βιομηχανιών, τη δήμευση των περιουσιών των αλλοδαπών και την υλοποίηση της ιδέας του Σοσιαλιστικού Παναραβισμού μέσω της ίδρυσης της Ενωμένης Αραβικής Δημοκρατίας (1958). Παράλληλα τέθηκαν σε ισχύ νέοι νόμοι που απέκλειαν τους εποίκους από το εξωτερικό εμπόριο, τις δημόσιες υπηρεσίες, τη γεωργία, ορισμένους τομείς της βιομηχανίας κλπ. Οι εξελίξεις αυτές ανάγκασαν χιλιάδες Έλληνες και άλλους ξένους να εγκαταλείψουν τη χώρα. Πολλά ελληνικά σχολεία, ιδρύματα, και εκκλησίες διέκοψαν τη λειτουργία τους και η Ελληνική Διασπορά συρρικνώθηκε σε λιγότερους από 5.000 ομογενείς. Σύμφωνα με μια νέα άποψη η αποχώρηση των Ελλήνων από την Αίγυπτο δεν συνδέεται με τις κρατικοποιήσεις του Νάσερ στο βαθμό που θέλει η επικρατούσα αντίληψη. Υποτίθεται αντίθετα ότι οι Αιγυπτιώτες έγιναν σταδιακά ξένοι σε ένα περιβάλλον υπό μετασχηματισμό με αφετηρία το 1937, τη χρονιά δηλαδή που καταργήθηκαν τα αποικιακού τύπου προνόμια των διομολογήσεων. Η διαδικασία της αποχώρησης των ομογενών υπήρξε μακρόχρονη με ορόσημα αφενός το πραξικόπημα των Ελεύθερων («εκσυγχρονιστών») Αξιωματικών το 1952 και αφετέρου την άνοδο στην εξουσία του Νάσερ. Κατά το διάστημα αυτό η ελληνική παροικία της Αιγύπτου βρέθηκε σε σύγχυση και χωρίς καθαρό προσανατολισμό μπροστά στις νέες προκλήσεις. Σε αυτό συνέβαλε κατά κάποιον τρόπο και η συγκεχυμένη μεταναστευτική πολιτική του ελληνικού κράτους. Η οικονομική κατάσταση στην Αλεξάνδρεια επιδεινώθηκε το 1967, όταν λόγω του Πολέμου των Έξη Ημερών με το Ισραήλ έκλεισε η διώρυγα του Σουέζ και επλήγη το εμπόριο. Παρά τη δραματική μείωση του πληθυσμού της εκεί παροικίας, η σύγχρονη Αλεξάνδρεια εξακολουθεί να αποτελεί έδρα του ομώνυμου Ορθόδοξου Πατριαρχείου και της Πατριαρχικής Θεολογικής Σχολής.
Δευτέρα 12.10.20 Διάρκεια ημέρας, πλανητών δηλαδή μια πλήρης περιστροφή. Συγκριτικά στοιχεία.
Κυριακή 11.10.20 Η τέχνη της μοναδικότητας. Ο κόσμος της μεταξοτυπίας
Ο Μανώλης Αγγελάκης μας εισάγει στον κόσμο της μεταξοτυπίας, της διαδρομής του στην τέχνη που παρέλαβε απ’ τον πατέρα του να την εξελίξει μέσα από μιοιράζεται ανοιχτά τα μυστικά της τέχνης του και μέσω της αναζήτησης, του πειραματισμού και της δημιουργικής συνεργασίας με τις εικαστικνες, μας διδάσκει πως η τυπογραφική τέχνη στο σύγχρονο βιομηχανοποιημένο κόσμο μπορεί ν’ αφήσει ανεξίτηλα στο χρόνο τα προσωπικά στία του δημιουργού της.
Ερωτόκριτος: Το γλυκόλαλο, μελίρρυτο τραγουδιστό παραμύθι της Κρήτης Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης
Ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα εμπνευσμένο έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα με 10010 στίχους.
Αφιερωμένο στη Μνήμη των γιαγιάδων και παππούδων μου: Κατίγκω Φασουλάκη- Καζαμιάκη, Κωσταντή Καζαμιάκη, Ζουμπουλιά Ντακανάλε- Σαλούστρο, Γιαγκάκη Σαλούστρο που μου μετέδωσαν την αγάπη για τον Ερωτόκριτο.
Ο Ερωτόκριτος λέει στην Αρετούσα: Ήκουσες τα μαντάτα,.. ο κύρης μ` εξόρισε στης ξενιτιάς τη στράτα;
Στη σημερινή Κρήτη είναι ακόμα ζωντανή η παράδοση του «Ερωτόκριτου». Υπάρχουν πολλοί ακόμη, που γνωρίζουν απ` έξω, μεγάλα τμήματα ή ολόκληρο το έργο. Κάθε Έλληνας, αλλά και κάθε άνθρωπος, όταν διαβάζει το ποίημα ή ακούει τα τραγούδια του «Ερωτόκριτου» κατακλύζεται από ευχάριστα συναισθήματα για το βάθος και την ποιότητα του ελληνικού πολιτισμού.
Ο «Ερωτόκριτος» γράφτηκε από τον Κορνάρο στο διάστημα 1600- 1610. Ο Κορνάρος έζησε στα χρόνια της Κρητικής Αναγέννησης και μάλιστα πέθανε την ίδια χρονιά, το 1614, με τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Το 2014 συμπληρώθηκαν 400 χρόνια από το θάνατό του Κορνάρου και του Θεοτοκόπουλου. Σε πολλά μέρη πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις και ομιλίες.
Σύγχρονοι του Βιντσέντζου Κορνάρου ήταν οι: Γεώργιος Χορτάτζης, Μιχαήλ Δαμασκηνός, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Τιντορέτο, Καραβάτζο, Τορκουάτο Τάσσο, Θερβάντες, Σαίξπηρ, Μοντεβέρντι, Κέπλερ, Γαλιλαίος, Τύχο Μπράχε, Τζορντάνο Μπρούνο,..
Στο τέλος του έργου μας συστήνεται ο ποιητής.
ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ είν` ο ποιητής και στη γενιά ΚΟΡΝΑΡΟΣ
Που να βρεθεί ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.
Στη Στείαν εγεννήθηκε, στην Στείαν ενεθράφη,
Εκεί καμε και κόπιασε ετούτα που σας γράφει.
Στο Κάστρο επαντρεύτηκε σαν ορμηνεύγει η φύση,
Το τέλος έχει να γενεί όπου ο Θεός ορίση.
Για να δείτε ολόκληρο το άρθρο κάντε κλικ στον παρακάτω σύνδεσμο (Link).
Τετάρτη 7.10.20 Ένα καινούργιο βιβλίο που αφορά τη Βιάννο, κυκλοφόρησε την 1η του Οκτώβρη 2020 με τίτλο:
«Απομνημονεύματα του Νίκου Κατσαράκη (1903-1986)»
από την περίοδο της γερμανικής κατοχής στη Βιάννο,
σε επιμέλεια, σχολιασμό της Άννας Μανουκάκη-Μεταξάκη.
Άλλη μια σημαντική καταγραφή γι’ αυτή την τόσο τραγική και συγχρόνως ιστορικά ενδιαφέρουσα σελίδα της ιστορίας του τόπου μας, από έναν πρωταγωνιστή των γεγονότων.
Η επιμελήτρια της έκδοσης Άννα Μανουκάκη-Μεταξάκη γράφει για τον Νίκο Κατσαράκη.
«Η τελευταία του προσφορά στην ιστορική αλήθεια και δικαιοσύνη στους λαϊκούς αγώνες και στην αγαπημένη του Βιάννο είναι τα Απομνημονεύματά του, που τα έγραψε όχι για να ερμηνεύσει τη στάση του ή να απαντήσει στους επικριτές του, αλλά και για να αποτελέσουν «ες αεί» μιαν ιστορική μαρτυρία.»
Νιώθουμε την ανάγκη να συγχαρούμε τον αγαπητό μας Γιώργο Κατσαράκη, γιο του συγγραφέα, για την απόφαση του να εκδώσει το βιβλίο αυτό και να προσφέρει τόσο στους Βιαννίτες, όσο και στους ιστορικούς και μελετητές της περιόδου αυτής μια πολύτιμη ιστορική πηγή.
Το Διοικητικό Συμβούλιο ευχαριστεί θερμά για την προσφορά του βιβλίου στο Βλαχάκειο Πνευματικό Κέντρο Βιάννου προκειμένου να το διαθέσει και από τα έσοδα να ενισχυθεί η δράση του. Η κίνηση αυτή είναι κάτι που μας συγκινεί ιδιαίτερα λόγω του συμβολισμού της αλλά και της άσχημης οικονομικής κατάστασης στην οποία βρίσκεται τον τελευταίο καιρό το Πνευματικό Κέντρο. Ελπίζουμε σύντομα να ομαλοποιηθεί η ζωή μας και κάτω από κανονικές συνθήκες να κάνουμε μια κανονική παρουσίαση του βιβλίου τόσο στο Ηράκλειο όσο και στη Βιάννο. Στο τέλος αυτού του κειμένου σάς ενημερώνουμε για τους τόπους και τρόπους διάθεσης του βιβλίου.
Ο Γιώργος Κατσαράκης γράφει για το βιβλίο:
Τον Μάρτιο του 2021 κλείνουν τριάντα πέντε χρόνια από τον θάνατο του πατέρα μου. Όλα αυτά τα χρόνια με βασάνιζε η επιθυμία του να εκδοθούν τα απομνημονεύματά του – η αυτοβιογραφία που είχε συγγράψει τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Οι οκτακόσιες χειρόγραφες σελίδες μέσα στις οποίες περιέγραψε το δύσβατο δρόμο που από τα φοιτητικά του χρόνια ακολούθησε επιδιώκοντας να υπηρετήσει τα ιδανικά του, δίχως να υπολογίσει τις συνέπειες για την προσωπική του ζωή.
Δέχτηκα πολλές φορές πιέσεις από τον Γιώργο Χρηστάκη και, τον Κώστα Στεφανάκη, δύο υψηλής παιδείας και ήθους Βιαννίτες, να τους παραχωρήσω αυτά τα χειρόγραφα για να τα εκδώσουν ή να χρησιμοποιήσουν στοιχεία στο υπό έκδοση τότε, δικό τους, εξαιρετικό βιβλίο για τα γεγονότα της Βιάννου.
Δύο είναι οι λόγοι που δεν ήθελα την πρώιμη έκδοση αυτού του βιβλίου. Ο πρώτος ήταν ότι ήθελα να διασφαλίσω τη διασταύρωση των όσων αναφέρονται με άλλες ιστορικές πηγές. Γιατί αυτά που περιγράφονται από τον πατέρα μου είναι προϊόν αναμνήσεων. Δεν κρατούσε σημειώσεις τον χρόνο που συνέβαιναν τα γεγονότα και η ανασκαφή της μνήμης ενέχει τον κίνδυνο της αθέλητης ανακρίβειας ή ακόμα και της υποκειμενικής ερμηνείας.
Ο δεύτερος λόγος ήταν ότι δεν ήθελα να εκδοθεί το μέρος των απομνημονευμάτων που αναφέρονται στην περίοδο του εμφυλίου πολέμου και των λαϊκών αγώνων που ακολούθησαν έως ότου να ηρεμήσουν τα πάθη και αποκατασταθεί η δημοκρατία. Δεν είναι πιστεύω σωστό να ξύνονται πληγές που έχουν πάψει να αιμορραγούν. Έτσι το βιβλίο που σε λίγες μέρες θα κυκλοφορήσει περιλαμβάνει μόνο την περίοδο μέχρι το 1945. Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα η περίοδος 41-45, κατά την οποία ο αφηγητής συμμετείχε από την πρώτη στιγμή σε όλες τις αντιστασιακές οργανώσεις που δραστηριοποιούνταν στην ευρύτερη περιοχή: οργάνωση Ραυτόπουλου, Μπαντουβά-Ποδιά, ΕΑΜ –ΕΛΑΣ
Θέλω και από αυτή τη θέση να ευχαριστήσω από καρδιάς την ΄Αννα Μανουκάκη – Μεταξάκη. Δεν είναι μόνο η εξαιρετική και κοπιώδης εργασία που προσέφερε για να εκπληρωθεί η πρώτη προϋπόθεση που έθετα για την έκδοση του βιβλίου – η ιστορική αλήθεια – αλλά κυρίως γιατί η γνωριμία μας έγινε η αφορμή για την έκδοση αυτού του βιβλίου. Το ύφος με το οποίο με αντιμετώπισε όταν συναντηθήκαμε τυχαία, όπου με αυστηρότητα μου είπε ότι δεν έχω το δικαίωμα να μην δώσω στη δημοσιότητα τα απομνημονεύματα του Νίκου Κατσαράκη, τον οποίο συναντά πολύ συχνά στις έρευνες που διεξάγει για την ιστορία της περιοχής, με βοήθησε να βγάλω από τις πλάτες μου το δυσβάστακτο συναισθηματικό φορτίο που μου κληροδότησε ο πατέρας μου και να προχωρήσω στην έκδοση. Σε ευχαριστώ, Άννα, και γι’ αυτή την αφύπνιση. Ευχαριστώ επίσης τον Κώστα Ψυχογιό που ανέλαβε την αισθητική επιμέλεια της έκδοσης. Είναι ο αρχιτέκτονας του βιβλίου.
Η διάθεση του βιβλίου θα γίνει από το Βλαχάκειο Πνευματικό Κέντρο της Βιάννου και από επιλεγμένα απ’ αυτό βιβλιοπωλεία του Ηρακλείου της Βιάννου και της Αθήνας. Στο ίδρυμα θα παραμείνουν τα έσοδα από την πώληση, ως μια ελάχιστη συμβολή στη λειτουργία του κέντρου, ένα μνημόσυνο στη μνήμη των Περικλή Βλαχάκη, Απόστολου Ψαρολογάκη και Νίκου Κατσαράκη, τριών αχώριστων φίλων, μέχρι το τέλος της ζωής τους.
————————————————————————————————
Το βιβλίο διατίθεται στην τιμή των 15€ και μπορείτε να το προμηθευτείτε από τα παρακάτω μέρη:
Στο Ηράκλειο από τα βιβλιοπωλεία:
Αναλόγιο
Βικελαία
Πολύγραφος και
Φωτόδενδρο
Στη Βιάννο από τους
Γιώργο Κοντονασάκη (μέλος του ΔΣ, ταμίας)
Μανώλη Σπανάκη
Ασπασία Καρτσάκη
Στην Αθήνα
ΒΙΒΛΙΟΕΠΙΛΟΓΗ (Αναστασάκης Γεώργιος Χ.) Τρικούπη Χαριλάου 26, Αθήνα, τηλ. 2103302167
Μπορούμε επίσης να σας το στείλουμε ταχυδρομικά αν επικοινωνήσετε τηλεφωνικά στα παρακάτω τηλέφωνα:
Χρηστάκη Μαρία (πρόεδρος): 6937473957
Παπαδάκη Ζωή (γραμματέας): 6972777491
Τρίτη 6.10.20
Δευτέρα 5.10.20 Σύλλογος Βιαννιτών Δήμου Βιάννου στην Αττική «ο Διαβάτης»
Χθες Κυριακή 4 Οκτωβρίου πραγματοποιήθηκε με επιτυχία το Μνημόσυνο των θυμάτων του Ολοκαυτώματος της Βιάννου και των χωριών της από τα Ναζιστικά στρατεύματα κατοχής το 1943. Η οφειλόμενη απόδοση τιμής προς τους προγόνους εκπληρώθηκε παρά τις δύσκολες υγειονομικές συνθήκες που βιώνει η χώρα και κυρίως η Αττική.
Το Δ.Σ. ευχαριστεί τους συμμετέχοντες στη λιτή τελετή στον Άγιο Κωνσταντίνο Ομόνοιας, οι οποίοι παρέστησαν με μάσκα και με όλα τα μέσα προστασίας, όπως ορίζονται από τα πρωτόκολλα. Ο γραμματέας του Συλλόγου κ. Αριστομένης Ι. Συγγελάκης υπενθύμισε σε σύντομη και συγκινητική ομιλία το χρονικό και το διακύβευμα της επετείου. Ωστόσο, θα θέλαμε να ευχαριστήσουμε και τα μέλη μας που δεν ήρθαν ακολουθώντας τις προτροπές μας που έδιναν προτεραιότητα στην ασφάλεια τους.
Ιδιαίτερα τιμητική ήταν η παρουσία του προέδρου του Συμβουλίου της Περιφέρειας Κρήτης κ. Μπαριτάκη Παύλου που αδιάλειπτα δίνει το παρόν στις εκδηλώσεις του «Διαβάτη» χωρίς να φείδεται ποτέ κόπων προκειμένου να ενισχύσει το βιαννίτικο στοιχείο και την ιστορική του παρουσία.
Η Ελληνική σημαία της Βιάννου που τίμησαν με τη θυσία τους οι νεκροί μας θα κυματίζει πάντα όσο υπάρχει ο Σύλλογος και τα μέλη του που δεν ξεχνάμε την ιδιαίτερη πατρίδα μας και το χρέος μας.
“Η Αλήθεια και το Ψέμα”. Ένας θρύλος του 19ου αιώνα (Faretra.info)
Συμπληρώθηκαν φέτος 77 χρόνια από το Ολοκαύτωμα της Βιάννου. Ένα από τα πιο αποτρόπαια μαζικά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξαν τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής το μαύρο Σεπτέμβρη του 1943.
Για να τιμήσει τη μνήμη των 461 συνεπαρχιωτών μας, που θυσιάστηκαν για την Ελευθερία και την Εθνική Αξιοπρέπεια της Πατρίδας μας, ο Διαβάτης θα τελέσει και φέτος, όπως κάθε χρόνο, Μνημόσυνο για τα θύματα της Γερμανικής Κατοχής στην επαρχία Βιάννου. Το Μνημόσυνο θα τελεστεί την ερχόμενη Κυριακή 4.10.2020 και ώρα 10 πμ στον Ιερό Ναό Αγίου Κωνσταντίνου Ομονοίας.
Σε συνεννόηση με τον ιερέα και τους υπευθύνους του Ιερού Ναού θα τηρηθούν αυστηρά όλα τα προβλεπόμενα μέτρα για τη μείωση της διασποράς της νόσου COVID-19. Παρακαλούμε όλους όσοι θα συμμετάσχουν να φορούν μάσκα, να τηρούν τις προβλεπόμενες αποστάσεις και τα μέτρα ατομικής υγιεινής. Παρακαλούμε επίσης όσους έχουν προβλήματα υγείας καθώς και τους ηλικιωμένους να μην παραστούν φέτος για λόγους πρόληψης και προστασίας της υγείας τους.
ΤΙΜΗ ΚΑΙ ΔΟΞΑ ΣΤΟΥΣ ΝΕΚΡΟΥΣ ΜΑΣ
ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ!
Ονειροντυμένες λέξεις: Οι ομορφοκαμωμένες, πρωτότιμες «κόρες» του Νίκου ΚαζαντζάκηΚ.Ν.Μ.Καζαμιάκης*
Επιλογή, καταγραφή και σχολιασμός εκατοντάδων «Καζαντζακικών» λέξεων που περιέχονται στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη «O καπετάν Μιχάλης»
Ντύνοντας με λέξεις το όραμα του κόσμου.
Ο Νίκος Καζαντζάκης είχε πάθος για τις λέξεις. Το πάθος αυτό έγινε σύντομα «ιερή μανία». Σημείωνε όλες τις λέξεις που άκουγε ή διάβαζε και του έκαναν εντύπωση ή του ήταν άγνωστες. Σημείωνε και τις λέξεις που «έκτιζε» ο ίδιος θέλοντας να δηλώσει και να τονίσει κάποια ιδιαίτερη και συγκεκριμένη σημασία.1
Οι λέξεις στο έργο του Καζαντζάκη είναι απλές, λόγιες, ποιητικές, δημοτικές, δυσνόητες, φωνολογικές, φραστικές, σημασιολογικές; Η απάντηση είναι απλή: Οι λέξεις στο έργο του Νίκου Καζαντζάκη είναι «Καζαντζακικές» λέξεις. Αν ζητάμε έναν –ισμό για τη γλώσσα που χρησιμοποιεί και τον χαρακτηρίζει, μπορούμε να μιλήσουμε για «Καζαντζακισμό».
Οι λέξεις στο έργο του Καζαντζάκη είναι σεβαστές, αφέντρες, καπετάνισσες, κοσμοδέσποινες, πρωτότιμες, χρυσοβουλάτες, ευγενικές και γνωρίζουν την τέχνη του αυτοσχεδιασμού.
Συναντάμε πολλές σύνθετες λέξεις που έχουν προκύψει από την ένωση λέξεων: βορράστρι(το αστέρι που δείχνει τον Βορρά), συναστεριές, θαλασσοψημένος, ροδομάγουλος, μελλόγαμπρος, φωτοχάραξε, αγγελοσκιάχτηκε…
Με πρώτο συνθετικό το μέλι ο Καζαντζάκης μας δίνει τις λέξεις: μελοφέγγαρο, μελόχρυσα (μαλλιά), μελοκάρυδο, μελισοκόφινο (βλ. τον πλήρη κατάλογο εδώ πιο κάτω).
Ο Καζαντζάκης ενώνει δύο ή περισσότερες λέξεις ώστε να δομηθεί μία νέα σύνθετη λέξη. Η λέξη που προκύπτει διαφοροποιείται από τις λέξεις που την απαρτίζουν και στη σημασία και στη μορφή. Θα βρούμε, στον Καπετάν Μιχάλη, σύνθετες λέξεις των οποίων:
– τα συνθετικά τους μπορούν να αναλυθούν σε ρήμα και αντικείμενο (αντικειμενικό σύνθετο).
– η σημασία δηλώνει κτήση ή ιδιότητα (κτητικό σύνθετο).
– όταν αναλυθούν τα συνθετικά τους μπορούν να συνδέονται με το «και» (συνδετικό σύνθετο).
– το ένα συνθετικό προσδιορίζει το άλλο (προσδιοριστικό σύνθετο).
– η σύνθετη λέξη έχει σχηματισθεί από υπάρχουσα φράση (φραστικό σύνθετο).
– η σύνθετη λέξη έχει προκύψει από χαλαρή σύνθεση (χαλαρό σύνθετο).
___________________
– Τα σημάδια αυτά (οι χαρακτήρες, τα γράμματα) είναι πράματα ζωντανά και μιλούνε (σ. 434).
-Ο καπετάν Κατσιρμάς… σαν κατάρτι καραβιού, λιοψημένος… αγριόθωρος, αδροσύντυχος, στραβογερασμένος , θεομάχος (σ. 340): πέντε «Καζαντζακικές» λέξεις σε μια πρόταση.
Η λέξη, που είναι η μικρότερη γλωσσική πληροφορία, διαθέτει από μόνη της πληρότητα και συνιστά μια πλήρη οντότητα.
_______________________
Ακολουθούν, αλφαβητικά, οι «Καζαντζακικές» λέξεις από το μυθιστόρημα Ο καπετάν Μιχάλης. Δίπλα στην κάθε λέξη σημειώνεται η σελίδα.
Ο Καπετάν Μιχάλης είναι το κορυφαίο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη και ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του συγγραφέα και έχει μεταφραστεί σε 28 γλώσσες. Τα γεγονότα αναφέρονται στον ξεσηκωμό του 1889. Κεντρικός ήρωας είναι ο καπετάν Μιχάλης που μένει ασυμβίβαστος, επιθετικός, απρόσιτος, αγέλαστος, άγριος, ανυπόταχτος, στιφύς, μαυροντυμένος και αξύριστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη (όπως δήλωνε ο ίδιος).
«Όταν άρχισα τώρα στα γεράματα να γράφω τον Καπετάν Μιχάλη, ο κρυφός μου σκοπός ήταν τούτος: να σώσω, ντύνοντας το με λέξεις, τ’ όραμα του κόσμου όπως το πρωταντίκρισαν και το δημιούργησαν τα παιδικά μου μάτια. Κι όταν λέω τ’ όραμα του κόσμου, θέλω να πω το όραμα της Κρήτης. Δεν ξέρω τι γίνουνταν, την εποχή εκείνη, στ’ άλλα παιδιά της λευτερωμένης Ελλάδας μα τα παιδιά της Κρήτης ανάπνεαν έναν αέρα τραγικό στα ηρωικά και μαρτυρικά χρόνια του Καπετάν Μιχάλη, όταν οι Τούρκοι πατούσαν ακόμα τα χώματα μας και συνάμα άρχιζαν ν’ ακούγονται να ζυγώνουν τα αιματωμένα φτερά της Ελευτερίας. Στην κρίσιμη αυτή μεταβατική στιγμή, τη γεμάτη πυρετό κι ελπίδες, τα παιδιά της Κρήτης γίνουνταν γρήγορα άντρες· οι ανύπνωτες έγνοιες των μεγάλων γύρα τους για την πατρίδα, για τη λευτεριά, για το Θεό που προστατεύει τους Χριστιανούς, για το Θεό που σηκώνει το σπαθί του να διώξει τους Τούρκους, κατασκέπαζαν τις συνηθισμένες χαρές και στεναχώριες του παιδιού». Νίκος Καζαντζάκης, η αρχή του προλόγου του Καπετάν Μιχάλη3
1.Να θυμηθούμε τον Αριστοτέλη που προκειμένου να εκφράσει μια έννοια έπλαθε λέξεις όπως : εντελέχεια, ενέργεια.
2. Στην Κρήτη υπάρχει και η λέξη μεράστρι που είναι ο πλανήτης Αφροδίτη (Αποσπερίτης, Αυγερινός)
3. Ο τόπος δράσης είναι κυρίως το σημερινό Ηράκλειο που ο Καζαντζάκης το αναφέρει με τ’ όνομα Μεγάλο Κάστρο. Το Ηράκλειο ακουγόταν και ως Χάνδακας, ως Χώρα, αλλά και ως Κάντια (Candia). Τα πέντε αυτά ονόματα πολλές φορές ήταν σε ταυτόχρονη χρήση από τους Ηρακλειώτες, τους χωρικούς και τους αλλοδαπούς.
Δευτέρα 28.9.20 Σουρής Ποιος είδε κράτος λιγοστό
Ποιος είδε κράτος λιγοστό
σ’ όλη τη γη μοναδικό,
εκατό να εξοδεύει
και πενήντα να μαζεύει;
Να τρέφει όλους τους αργούς,
νά ‘χει επτά Πρωθυπουργούς,
ταμείο δίχως χρήματα
και δόξης τόσα μνήματα;
Νά ‘χει κλητήρες για φρουρά
και να σε κλέβουν φανερά,
κι ενώ αυτοί σε κλέβουνε
τον κλέφτη να γυρεύουνε;
Όλα σ’ αυτή τη γη μασκαρευτήκαν
ονείρατα, ελπίδες και σκοποί,
οι μούρες μας μουτσούνες εγινήκαν
δεν ξέρομε τί λέγεται ντροπή.
Σπαθί αντίληψη, μυαλό ξεφτέρι,
κάτι μισόμαθε κι όλα τα ξέρει.
Κι από προσπάππου κι από παππού
συγχρόνως μπούφος και αλεπού.
Θέλει ακόμα -κι αυτό είναι ωραίο-
να παριστάνει τον ευρωπαίο.
Στα δυό φορώντας τα πόδια που ‘χει
στο ‘να λουστρίνι, στ’ άλλο τσαρούχι.
Σουλούπι, μπόϊ, μικρομεσαίο,
ύφος του γόη, ψευτομοιραίο.
Λίγο κατσούφης, λίγο γκρινιάρης,
λίγο μαγκούφης, λίγο μουρντάρης.
Και ψωμοτύρι και για καφέ
το «δε βαρυέσαι» κι «ωχ αδερφέ».
Ωσάν πολίτης, σκυφτός ραγιάς
σαν πιάσει πόστο: δερβέναγάς.
Δυστυχία σου, Ελλάς, με τα τέκνα που γεννάς!
Ώ Ελλάς, ηρώων χώρα, τι γαϊδάρους βγάζεις τώρα;
Παρασκευή 25.9.20 Μάθετε τα ΔΕΛΦΙΚΑ ΠΑΡΑΓΓΕΛΜΑΤΑ
Τετάρτη 16.9.20 (αφού πάμε στο ΔΙΑΒΑΤΗΣ 15 κάνουμε κλίκ στο…):
Κυριακή 13.9.20 Η 77η ΕΠΕΤΕΙΟΣ ΤΟΥ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΒΙΑΝΝΟΥ σε ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΕΚΔΗΛΩΣΗ
«ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΒΙΑΝΝΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ & ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ!»
Τετάρτη 16.9, 8.00 μμ
«Καταστρέψατε την επαρχία Βιάννου. Εκτελέσατε πάραυτα, χωρίς διαδικασία, τους άρρενες που είναι πάνω από 16 ετών καθώς και όλους όσοι συλλαμβάνονται στην ύπαιθρο, ανεξαρτήτως φύλου και ηλικίας».
Συμπληρώνονται φέτος 77 χρόνια από τη φοβερή αυτή διαταγή του στρατηγού Μπρούνο Όσβαλντ Μπρόγιερ, Διοικητή του «Φρουρίου Κρήτης», προς τα γερμανικά στρατεύματα Κατοχής, σε εκτέλεση της οποίας διαπράχθηκε το Ολοκαύτωμα της Βιάννου, ένα από τα ειδεχθέστερα εγκλήματα του Γ΄ Ράιχ σε όλη την κατεχόμενη Ευρώπη. Από τις 14-16.9.1943 ο τακτικός στρατός της ναζιστικής Γερμανίας δολοφόνησε άνανδρα και εν ψυχρώ, με βάση ένα καλά οργανωμένο σχέδιο, 401 άμαχους πολίτες (τα θύματα στα χωριά της Βιάννου την περίοδο της Κατοχής ανέρχονται συνολικά στα 461 – όσα και τα καντήλια στο εκκλησάκι των Αγίων Πάντων, που βρίσκεται στο χώρο του Πανδημοτικού Ηρώου Βιάννου στα Αμιρά). Μεταξύ των εκτελεσθέντων αμάχων πολιτών ήταν παιδιά, έγκυες γυναίκες, κατάκοιτοι και υπερήλικες. Παράλληλα ο γερμανικός στρατός κατοχής λεηλάτησε και στη συνέχεια κατέστρεψε τα χωριά της Βιάννου και της Δυτικής Ιεράπετρας.
Εβδομήντα επτά χρόνια μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου και τριάντα χρόνια μετά την ενοποίηση της Γερμανίας η Ο.Δ.Γ. δεν έχει αναλάβει, ακόμη, την ευθύνη της για τα φρικτά εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διέπραξε το Γ’ Ράιχ και αρνείται πεισματικά και υπεροπτικά να τιμήσει την υπογραφή της στη Συνθήκη του Λονδίνου του 1953 και να αποδώσει τις απαράγραπτες και άριστα τεκμηριωμένες οφειλές της προς την Ελλάδα.
Με βάση τα παραπάνω και θέλοντας να αποδώσουμε τη δέουσα τιμή στα θύματα του Ολοκαυτώματος της Βιάννου και συνολικά στα θύματα της ναζιστικής θηριωδίας στην Ελλάδα οργανώνουμε διαδικτυακή εκδήλωση – συζήτηση με τίτλο: «Το Ολοκαύτωμα της Βιάννου και ο ανυποχώρητος αγώνας για Δικαιοσύνη και Αποζημίωση» με τη συμμετοχή εξαιρετικά σημαντικών ομιλητών.
Η διαδικτυακή εκδήλωση – συζήτηση οργανώνεται από την Ένωση Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου σε συνεργασία με τον Σύλλογο Βιαννιτών Αττικής «Ο Διαβάτης» υπό την αιγίδα του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα (ΕΣΔΟΓΕ) και θα μεταδοθεί ζωντανά την Τετάρτη 16.9, 8.00μμ.
Αναλυτικά, το πρόγραμμα της διαδικτυακής συζήτησης – εκδήλωσης έχει ως εξής:
Τετάρτη 16.9, 8.00 μμ
ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗ ΣΥΖΗΤΗΣΗ – ΕΚΔΗΛΩΣΗ
«ΤΟ ΟΛΟΚΑΥΤΩΜΑ ΤΗΣ ΒΙΑΝΝΟΥ ΚΑΙ Ο ΑΝΥΠΟΧΩΡΗΤΟΣ ΑΓΩΝΑΣ ΓΙΑ ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ & ΑΠΟΖΗΜΙΩΣΗ!»
Αριστομένης Α. Συγγελάκης, Πρόεδρος Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του ΕΣΔΟΓΕ
Σύντομοι χαιρετισμοί (από 3’):
Δημήτρης Παπαστεργίου, Δήμαρχος Τρικκαίων και Πρόεδρος ΚΕΔΕ
Σταύρος Αρναουτάκης, Περιφερειάρχης Κρήτης
Θανάσης Παπαδόπουλος, Δήμαρχος Καλαβρύτων και Πρόεδρος του Δικτύου Μαρτυρικών Πόλεων & Χωριών περιόδου 1940-1945 «Ελληνικά Ολοκαυτώματα»
Μηνάς Σταυρακάκης, Δήμαρχος Βιάννου
Σύντομες εισηγήσεις (από 5’):
Γιώργος Στρατογιαννάκης, φιλόλογος, Πρόεδρος Συλλόγου Βιαννιτών Αττικής «Ο Διαβάτης»
Μανώλης Σπανάκης, Δημοσιογράφος, Εκδότης Εφημερίδας «Η Ηχώ της Βιάννου»
Γιώργος Μαργαρίτης, Καθηγητής Σύγχρονης Ιστορίας στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, μέλος ΕΣΔΟΓΕ
GabrielleHeinecke / MartinKlingner, Εκπρόσωπος της Ομάδας ΑΚ Δίστομο (Αμβούργο)
Η ματιά των θυμάτων της ναζιστικής θηριωδίας (από 4’)
Ελένη (Νίτσα) Σφουντούρη, επιζήσασα της Σφαγής του Διστόμου
Παπά Μανώλης Στρατάκης, επιζών του Ολοκαυτώματος της Βιάννου
Πόπη Λιαδάκη, Πρόεδρος Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δαμάστας Ηρακλείου
Μάριος Σούσσης, Πρόεδρος του Συλλόγου Απογόνων Θυμάτων του Ολοκαυτώματος και μέλος της Συντονιστικής Επιτροπής του ΕΣΔΟΓΕ.
Παρέμβαση:
Προκόπιος Παυλόπουλος, πρώην Πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας, Καθηγητής Νομικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών και Επίτιμος Πρόεδρος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου.
Τρίτη 11.8.20 Ο θεός του θεάτρου και το θέατρο του στη νότια πλαγιά της Ακρόπολης Αθηνών Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης*
Τα θεατρικά έργα της ελληνικής αρχαιότητος αναδεικνύουν την υπεροχή των Ελλήνων στον αρχαίο κόσμο, περισσότερο από κάθε άλλη καλλιτεχνική δραστηριότητα. Το θέατρο είναι αποκλειστικά ελληνική δημιουργία. Τα «σύνορα» του τόσο εγκεφαλικού αρχαίου ελληνικού θεάτρου είναι για τον άνθρωπο και το πνεύμα του, όρια που δεν ξεπεράστηκαν ποτέ.
Αφετηρία της θεατρικής πράξεως υπήρξε η λαϊκή θρησκεία του Διόνυσου με τους χορούς και τα τραγούδια της. Η επανάληψη, η συνεχής βελτίωση, η εξέλιξη, οι νέες ιδέες, γέννησαν την τραγωδία και τα μεγάλα έργα της κλασσικής εποχής.
Μια αμφιμονοσήμαντη αντιστοιχία ορίζεται ανάμεσα στην αρχική λαϊκή θρησκεία του Διόνυσου, στα βάθη των αιώνων και στην αρχιτεκτονική του θεάτρου. Η διάταξη των αρχαίων θεάτρων είναι συμβατή και συνεπής με τις ανάγκες της λειτουργίας των.
Η αρχιτεκτονική είναι η επιθυμία μιας εποχής εκφρασμένη στο χώρο.
Τα παλαιότερα θεατρικά δρώμενα ήταν τα τραγούδια και οι χοροί. Ένας ισοπεδωμένος χώρος, όπως ένα αλώνι, έγινε η «μήτρα» του θεάτρου. Ονομάστηκε ορχήστρα αφού εκεί γινόταν η όρχησις (χορός). Στη μέση της ορχήστρας ο βωμός του Διόνυσου, η Θυμέλη, στης οποίας την πρόθυση καθόταν και έπαιζαν οι αυλητές. Γύρω ο κόσμος όρθιος παρακολουθούσε, ώσπου δημιούργησαν ένα ομόκεντρο πρανές, το κοίλον, που θα χαρακτηρίζει για πάντα το αρχαίο θέατρο μαζί με την ορχήστρα. Στο κοίλον πλέον καθόταν οι θεατές για να παρακολουθούν τις παραστάσεις. Η ορχήστρα ήταν εφεύρημα του 6ου αι π.Χ. ενώ το κοίλον του 5ου αι π.Χ. Η ιδέα όμως των θεαμάτων, του θεάτρου και της θεατρικής πράξεως βρίσκεται στα βάθη των αιώνων παρέα με το αίσθημα της «ένθεης» μέθης.
Η δημιουργία του θεάτρου είναι μια καθαρά ελληνική ιδέα. Τα τραγούδια και οι χοροί προς τιμήν του Διόνυσου ήταν η αρχή. Η εξέλιξη έφερε το λόγο και τους υποκριτές (Θέσπις), την τραγωδία και τα αξεπέραστα ποιητικά έργα της κλασσικής εποχής. Τα αρχαία ελληνικά δραματικά θεατρικά έργα τοποθετούνται στην κορυφή των κορυφών κάθε άλλης πολιτιστικής εκδηλώσεως και αποδεικνύουν με τεκμηριωμένο τρόπο, την υπεροχή του ελληνισμού στον αρχαίο κόσμο. Αυτά τα έργα θέτουν όρια για τον άνθρωπο και το πνεύμα του, που δύσκολα θα ξεπεραστούν.
480 π.Χ. Αισχύλου, Πέρσες, 240, 244. Η βασίλισσα των Περσών Άτοσσα, μητέρα του Ξέρξη ζητά από τον Χορό πληροφορίες για τους Αθηναίους. Ρωτά αν είναι πλούσιοι. Της απαντά ο Χορός:
Χορός: Αργύρου πηγή τις αυτοίς έστι, θησαυρός χθονός. (Έχουν βρει μια πηγή ασημιού, ένα θησαυρό στα σωθικά της γης.) Εκεί στο Λαύριο.
Μετά η βασίλισσα ρωτά πάλι τον Χορό αν οι Αθηναίοι είναι δούλοι ή υπήκοοι κάποιων.
Χορός: Ούτινος δούλοι κέκληνται φωτός ουδ` υπήκοοι. (Δεν είναι δούλοι ούτε υπήκοοι κανενός.- είναι ελεύθεροι άνθρωποι)
Λίγο μετά ο Αγγελιαφόρος λέει στη βασίλισσα:
Όλος ο στρατός μας χάθηκε. Και το ημερολόγιο έλεγε 480 π.Χ.
Κάποιοι ελεύθεροι άνθρωποι τόλμησαν και πέτυχαν το ακατόρθωτο. Το 480 π.Χ. οι ελεύθεροι Αθηναίοι νίκησαν, την υπερδύναμη της εποχής, τους χρυσοφόρους Μήδους. Αυτή η χρονολογία, το 480 π. Χ. είναι η συμβατική αρχή της λεγόμενης κλασικής εποχής. Είναι όμως ταυτόχρονα το ξεκίνημα της Δημοκρατίας, της Δικαιοσύνης, της μεγάλης Αρχιτεκτονικής, της γλυπτικής, της ζωγραφικής, της αγγειογραφίας, του Θεάτρου, της Φιλοσοφίας, των Επιστημών, της τεχνολογίας… η αρχή του Δυτικού Πολιτισμού.
Το θέατρο του Διονύσου στη Νότια κλιτύ της Ακροπόλεως Αθηνών.
Το αρχαίο θέατρο του Διονύσου στη νότια πλαγιά της Ακροπόλεως Αθηνών είναι ο πλέον πολύτιμος αρχαιολογικός οδηγός για την εξέλιξη της Αττικής τραγωδίας. Τον 6ο αιώνα π.Χ. η κυκλική ορχήστρα είχε διάμετρο 24,5μ. και βρισκόταν νοτιότερα. Τον 5ο αι π.Χ., φάση Νικία, η ορχήστρα μετετέθη βορειότερα. Ανάμεσα στην ορχήστρα και τον πρώτο Ναό του Διονύσου χτίστηκε μια στοά. Η 3η φάση του 330 π.Χ., περίπου η σημερινή, είναι ένα από τα έργα του ρήτορα Λυκούργου. Τα καθίσματα, εδώλια, όλα από Πειραϊκό λίθο, τον λεγόμενο ακτίτη λίθο που λατομευόταν στις πειραϊκές ακτές. Η ορχήστρα μετατοπίζεται βορειότερα και δημιουργείται αγωγός ομβρίων εξαιρετικής κατασκευής και τεχνικής επάρκειας. Υπάρχει και μεταγενέστερη φάση στα ελληνορωμαϊκά χρόνια. Το Ωδείον του Περικλέους (440 π.Χ.) αλλά και οι διαδοχικές φάσεις ανακατασκευής δημιούργησαν ασυμμετρίες στη σύνθεση του θεάτρου του Διονύσου.
Η πρώτη σειρά θέσεων, εδωλίων, προεδρίαι, του κοίλου αποτελείται από μαρμάρινους θρόνους οι οποίοι αντιγράφουν τη μορφή ξύλινων καθισμάτων. Φέρουν επιγραφές που αφορούν τους αξιωματούχους που κάθονταν. Το διάζωμα του θεάτρου του Διονύσου, συμπίπτει με τμήμα του αρχαίου περίπατου, ο οποίος περιβάλλει το βράχο της Ακροπόλεως. Πάνω από αυτό το διάζωμα το κοίλο διαμορφωνόταν με τη λάξευση του φυσικού βράχου. Χωρούσε περίπου 17.000 θεατές. Το θέατρο, οι 2 ναοί του Διονύσου, ο ιερός περίβολος, τα χορηγικά μνημεία, ο βωμός, τα γλυπτά και τα διάφορα αφιερώματα και αναθήματα στο Θεό διαμόρφωναν ένα μοναδικό σύνολο λατρείας του Διόνυσου που όμοιο του δεν υπήρχε στον αρχαίο κόσμο.
Η αφετηρία και η βάση του θεάτρου, όπως και κάθε μορφής τέχνης, είναι η ποίηση και η μαγεία. Αν λείψουν αυτά, δεν υπάρχει θέατρο.
Ω! Βάκχε, Διόνυσε, Διθύραμβε που γεννήθηκες από δύο «θύρες»: Από τον μηρό του πατέρα σου Δία και την κοιλιά της μητέρας σου, της πριγκίπισσας Σεμέλης.
Ω! Διόνυσε Θεέ του αμπελιού, του κρασιού, του χορού, του Θεάτρου, της ιερής μέθης, του ιερού γάμου, του ιερού πάνθηρα και της ιερής χειρονομίας του « ανακαλύπτεσθαι» της Αριάδνης.
** Αφιερώνεται στην κόρη μου Ειρήνη, αρχαιολόγο, που ασχολήθηκε στα μεταπτυχιακά της με τον Διόνυσο
Τρίτη 4.8.20 Αναφορά του Νίκου Καζαντζάκη στον Άλμπρεχτ Ντύρερ
Διερευνήσεις του Κωστή Καζαμιάκη
Πάθος και τίποτα! Αυτοί είναι οι δύο πόλοι, και γύρα τους περιστρέφεται η ισπανική ψυχή.
Ο Νίκος Καζαντζάκης( 1883- 1957) πήγε τρεις φορές στην Ισπανία: 1926, 1932-33 και 1936. Όλα όσα είδε, άκουσε, αισθάνθηκε, συζήτησε, σκέφτηκε και ακούμπησε σ` αυτές τις τρεις επισκέψεις τα έγραψε στο βιβλίο Ταξιδεύοντας. Ισπανία με ανατρεπτική, στοχαστική, ποιητική, φιλοσοφική, μυθοπλαστική, κριτική και κρητική διάθεση, άρα «Καζαντζακική ματιά». Στο παρόν κείμενο θα δούμε αυτήν την Καζαντζακική ματιά σαν αστροβολίδα[1] να «σαρώνει» ένα χαρακτικό έργο, μια χαλκογραφία του Albrecht Dürer.
Albrecht Durer, «Αυτοπροσωπογραφία» σε ηλικία 26 ετών, 1498, Mουσείο Πράδο, Μαδρίτη
Γράφει ο Νίκος Καζαντζάκης:
«Ο αληθινός Ισπανός έχει ακόμα μέσα του βαθιά τη νομαδική νοσταλγία. Καταφρονάει τους χωριάτες που σκύβουν και καλλιεργούν το χώμα, όταν μπορούσε να ᾽χει σκλάβους Άραβες, σε αυτούς μπιστεύουνταν την καλλιέργεια της γης. Ο Ισπανός, τις εποχές εκείνες της δόξας του, ακολουθούσε το αληθινό του επάγγελμα –πολεμούσε, ταξίδευε, περιπλανούνταν κι αλήτευε στον νέο κόσμο– όχι για να κηρύξει τη θρησκεία του Χριστού ή για ν᾽ αρπάξει το παντοδύναμο, γοητευτικό χρυσάφι. Αυτά ήταν μονάχα αφορμές –κι αν έλειπαν, θα ᾽βρισκε άλλες– πολεμούσε κι αλήτευε, γιατί τέτοια η φύση του, λαχταρούσε τις περιπέτειες, αγωνίζουνταν να γλιτώσει από τη μέτρια ζωή και να προφτάσει να τελέψει ένα μεγάλο έργο πριν πεθάνει. Όπως στο περίφημο έργο του Ντύρερ, ο θάνατος τρέχει καβαλάρης πίσω από τον Ισπανό που τρέχει κι αυτός καβάλα, και χύνουνται μαζί, σα δύο γενναίοι συμπολεμιστές, προς το μνήμα. Μα πριν πάρει τέλος ο μακάβριος τούτος αγώνας δρόμου, ο Ισπανός κοιτάζει με απληστία γύρω του τη γης, τη θάλασσα, τη γυναίκα, δε χορταίνει να βλέπει, ν` αγγίζει και ν᾽ αποχαιρετάει.
Έτσι ξηγιέται η μεγάλη φαινομενικά, αντινομία της ισπανικής ψυχής, που τόσοι σοφοί δεν μπόρεσαν με τη λογική να τη νιώσουν: Πάθος και τίποτα! Αυτοί είναι οι δύο πόλοι, και γύρα τους περιστρέφεται η ισπανική ψυχή: το πάθος, η λαχτάρα, ο θερμός εναγκαλισμός της ζωής. Και συνάμα το συναίστημα πως όλα αυτά είναι τίποτα, είναι το Τίποτα, και πως ο θάνατος είναι ο μέγας μας κληρονόμος. Μα όσο περισσότερο έχει μια δυνατή ψυχή το συναίστημα του Τίποτα, τόσο εντονότερα ζει την κάθε πρόσκαιρη, μάταιη στιγμή. Ο θάνατος για τις δυνατές ψυχές είναι πάντα το δριμύτερο διεγερτικό. Στην καρδιά τής Καστίλιας υψώνεται πάνω σ ένα λόφο το κάστρο της Άβιλας, όλο πέτρες και αγίους.» ————Ταξιδεύοντας Ισπανία.
Albrecht Durer: Ο μέγιστος Γερμανός ζωγράφος και χαράκτης της Υψηλής Αναγέννησης (High Renaissance). Στα χρόνια 1513-14 ο Nτύρερ δημιούργησε τις τρεις καλύτερες και γνωστότερες χαλκογραφίες του: Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος· Ο Άγιος Ιερώνυμος στο σπουδαστήριό του και Μελαγχολία.
«O Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος», 1513, Χαλκογραφία, (188×245χιλ), Κρατική Πινακοθήκη, Καρλσρούη
«Ο Άγιος Ιερώνυμος στο studiolo του», 1514, Χαλκογραφία (201 x 259 χιλ.), Κρατική Πινακοθήκη, Καρλσρούη
«Mελαγχολία» I, 1514, Χαλκογραφία (189 x 239 χιλ.), Κρατική Πινακοθήκη, Καρλσρούη
Πολλοί θεωρούν αυτά τα τρία κορυφαία χαρακτικά έργα του Ντύρερ ως αλληλένδετα και συμπληρωματικά μεταξύ τους. Τονίζουν τα κοινά στοιχεία των τριών έργων που αφορούν τις αινιγματικές, αλληγορικές και εικονογραφικές λεπτομέρειες. Στα τρία έργα διακρίνουμε πολλά κοινά, όπως την παρουσία κλεψύδρας (που μετρά το χρόνο της ζωής των ανθρώπων), το ανθρώπινο κρανίο (σύμβολο της ματαιότητας και του εφήμερου της ζωής αλλά και του ίδιου του ανίκητου θανάτου), την παρουσία άγριων και ήμερων ζώων, με το δικό του συμβολισμό το καθένα. Άλλοι μιλούν για την καλλιτεχνική απεικόνιση των τριών Χριστιανικών αρετών: Θεολογική αρετή, Πνευματική αρετή και Ηθική αρετή. Τα τρία εμβληματικά αυτά έργα έχουν παραπλήσιες διαστάσεις. Ο Ντύρερ μ᾽ αυτά τα έργα απογειώνει την καλλιτεχνική του έκφραση, με κορύφωση του σχεδίου και της σύνθεσης, οδηγούμενος σε μια διάσταση φιλοσοφική.
Η γνώση, η τόλμη, η φαντασία, η υψηλή σύλληψη, το ταλέντο ξεχειλίζουν στην ζωγραφική του μεγάλου καλλιτέχνη, που αξιοποιεί τις κατακτήσεις της εποχής του δημιουργώντας κλασικά έργα.
Το έργο στο οποίο αναφέρεται ο Καζαντζάκης, εικ.1, είναι γνωστό και ως Ο Καβαλάρης (Ritter). Ο Καζαντζάκης διακρίνει σ’ αυτόν τον περήφανο έφιππο, τον Ισπανό των αρχών του 20ού αι., αν και το έργο έγινε 400 χρόνια πριν. Άλλοι ερμηνεύουν το έργο ως αλληγορία για τη σωτηρία της ψυχής.
Ατάραχος, χωρίς κανένα φόβο, ο Ιππότης, στητός, πάνοπλος με κοντάρι, σπαθί και περικεφαλαία, μέσα στην πανοπλία του προχωρά στο φαράγγι του θανάτου με συνοδοιπόρους τον ίδιο το Θάνατο και το Διάβολο, αποτροπαϊκές ντυρερικές φιγούρες με φίδια στο κεφάλι. Στις αποδόσεις αυτών των πλασμάτων ο Ντύρερ δείχνει να γνωρίζει τα χιμαιρικά, μιξογενή, πολύμορφα, τερατόμορφα πλάσματα της αρχαίας ελληνικής και ρωμαϊκής μυθολογικής παράδοσης.
Παρά τις σιχαμερές, εκμαυλιστικές ικεσίες του Θανάτου, ο Ιππότης δεν του χαρίζει ούτε μια ματιά, ευτυχής στις σκέψεις του, θέλοντας όσο είναι ακόμη στον κόσμο των ζωντανών να
χαρεί και την τελευταία στιγμή. Δεν στρέφει καθόλου το πρόσωπο του, κοιτώντας αισιόδοξα μπροστά, στον μη-τόπο. Ανάμεσα στα δυο άλογα, χαρούμενο ακολουθεί το κυνηγόσκυλο του Ιππότη, σύμβολο πίστης. Κοντά στο πιστό σκυλί, κινούμενη αντίρροπα, μια σαύρα συμβολίζει τον θρησκευτικό ζήλο. Στο κοντάρι του Ιππότη είναι περασμένη μια ουρά αλεπούς σύμβολο προστασίας (φυλακτό), τύχης, εξυπνάδας, επιβίωσης αλλά και σύμβολο προδοσίας, απληστίας, ακολασίας και λαγνείας.
Ο Ιππότης καβάλα στο άλογο του, με το χαμόγελο του ανθρώπου που πάλεψε σκληρά, πόνεσε αλλά απόλαυσε και χάρηκε τη ζωή του, σιμώνει πια στο τέλος του κακοτράχαλου μονοπατιού της ζωής. Ψηλά δεξιά του Το κάστρο του Θεού, Το όρος του Κυρίου, όλο πέτρες και Αγίους που λέει ο Καζαντζάκης.Ο Καζαντζάκης διακρίνει, στον περήφανο Ιππότη, τα χαρακτηριστικά δύο ηρώων που θεοποίησε στα γραφτά του: Τον αγαπημένο του Οδυσσέα, καθρέφτη της Ζωής του και τον Δον Κιχώτη, καθρέφτη του Βίου του. Βλέπει τον πολυπλάνητα Οδυσσέα, τον Ιππότη της θάλασσας και της στεριάς, τον ακούραστο ταξιδιώτη, τον ανίκητο πολεμιστή, τον ακαταμάχητο εραστή, αυτόν που αντροκαλεί, αψηφά και δε φοβάται το Χάρο.
Κατέχω εγώ στον κόσμο ένα κορμί με δυο μακριές χερούκλες,
αν τον πεινάσει για ψωμί, δειπνάει, ξαναδειπνάει το χώμα,
αν τον διψάσει για γλυκό νερό, την άγρια αρμύρα πίνει,
κι αν λαχταρίσει προς το σούρουπο να δροσοκουβεντιάσει,
σα δυό γειτόνοι αυτός κι ο Χάροντας με γέλια αποσπερίζουν:
«Καλώς το γείτονα το Χάροντα, το μέγα κοπαδάρη,
του ψόφου ορέ και λασποκέφαλα τ᾽ ανθρωποπρόβατα σου!-
έλα να κάτσουμε, οι λυκάρχοντες, απόψε να τα πούμε.»
Γελούν, μιλούν για αμπέλια και σπαρτά σα δυό νοικοκυραίοι,
μιλούν για πόλεμο και για σφαγές και μακρινά ταξίδια,
μιλούν κι ως άγουροι που λάσσουνται για τις σφικτές κοπέλες-
«καλά τα στήθια της Λενιώς, καλά της Ράλας τ᾽ αντικνήμια,
καλή ᾽ναι, Χάρο, κι η καρδιά του αντρούς η ζουρλοπαντιγιέρα!».
Καθίζουν στα πεζούλια της χαράς και τρων κι οι δυό και πίνουν,
και σα σκουτάρια ξημερώματα σκουντρούν τα κρασοκαύκια,
ολόρθος, λαγαρός ο νους του αντρός τον θάνατο αναπνέει
σαν κάτασπρο ανοικτό τριαντάφυλλο που το ζεσταίνει ο γήλιος,
κι ο Χάροντας τραυλίζει, δε βαστάει, πολλά βαρύ του πέφτει
της λεύτερης καρδιάς το μίλημα και του μυαλού το γέλιο.
«Βλάμη, πολύ βαρύ ᾽ναι το κρασί, θα σηκωθώ να φύγω!»
Παραπατάει, διαβαίνει την αυλή, σκοντάφτει στο κατώφλι,
Το άγριο κρασί τον ανακέρωσε, χτυπάει στα θυροστόμια
κι ότι έφαγε ήπιε τ᾽ αναξέρασε, λερώθηκαν οι πλάκες.
Κι ο γείτονας του, εγώ, αναπαίζω τον κι άγρια του βγάνω γιούχα:
«Καλό ᾽ναι, Χάροντα μου το κρασί, καλό του νου το γέλιο,
Καλή ᾽ναι και τ᾽αντρούς η συντροφιά, μα θέλει παλικάρι!».
Nίκος Καζαντζάκης, Οδύσσεια, Σ. 1270- 1295
Ο Νίκος Καζαντζάκης με τον Άγγελο Σικελιανό (Οκτ. 1921)
Βλέπει επίσης τον Δον Κιχώτη, τον Ιππότη του ιδανικού, τον Iππότη των απελπισμένων, τον ουτοπικό, τον αιθεροβάμονα, τον φλογόμυαλο,[2] τον εραστή των μεγάλων ιδεών και τον αθεράπευτα και παθιασμένα ερωτευμένο με την άκαρδη Δουλτσινέα. Γιατί ίσως απ᾽ όλους τους αρχηγούς, αυτός, ο Δον Κιχώτης, συμβολίζει πιο πιστά τη μοίρα του ανθρώπου.[3]
Χιμά η ψυχή να μπει μες στ᾽ όνειρό της
Πλαντάει στη γης, φωνάζει ελευθερία–
Κι ασκώθη ορθός, πονώντας στον αχό της,
Ο φλογερός της αμμουδιάς φεουδάρχος,
Ο μέγας ασκητής, ο Δον Κιχώτης.
« Σώπα, ψυχή, της κράζει ο γέρος άρχος,
Κι ότι αφήκε άτελο ο θεός στη μέση
Εγώ θα το τελέψω ο πολεμάρχος.
Στης πεθυμιάς το πιο αψηλό οροθέσι
Το λάβρο εστάθη μάτι να βιγλίσει–
Βοήθα το, Θε μου, η φλόγα μην ξεπέσει!
Άσπλαχνη ερημιά σαν τη στερνή την Κρίση,
Χωρίς νερό, χωρίς πουλί κι ελπίδα,
Κι ένα κουβάρι μαύρα φίδια η χτίση!
Ν. Καζαντζάκης, Δον Κιχώτης, στ. 11- 24
Κάποιοι μελετητές του έργου του Ντύρερ σημειώνουν ότι ο ζωγράφος γνώριζε κείμενο του Έρασμου (1466-1536) που δημοσιεύθηκε το 1503-4. Πρόκειται για το Εγχειρίδιο του Χριστιανού Ιππότη (Enhiridion milites Christiani) όπου και αναφέρεται ο ψαλμός 23 του Δαυίδ: Και εν κοιλάδι σκιάς θανάτου εάν περιπατήσω δεν θέλω φοβηθεί κακόν, διότι συ είσαι μετ’ εμού, η ράβδος σου και η βακτηρία σου, αύται με παρηγορούσιν.
Άλογο και αναβάτης διέπονται από τους κανόνες των αναλογιών του σχεδόν σύγχρονου του Ντύρερ, Leonardo Da Vinci (1452- 1519).
Άλλες λογοτεχνικές αναφορές στο έργο του Ντύρερ «Ο Ιππότης, ο Θάνατος και ο Διάβολος»
H πρώτη σημαντική ποιητική «εξήγηση» του έργου έγινε από τον Βίκτορα Ουγκώ ( 1802-1885).
Une foret pour toi c’ est un monde hideux
Le songe et le reel s’ y melent tous les deux.
[ … ]
Aux bois, ainsi que toi, je n’ ai jamais erre,
Maitre, sans qu’ en mon Coeur l’ horreur ait penetre.
Victor Hugo , «À Albert Dürer», από τη συλλογή: Les voix interieures του 1837.
H επόμενη λογοτεχνική αναφορά στο ίδιο έργο είναι του πολωνού συγγραφέα Ηenryk Sienkiewicz (1846- 1916, πολύ γνωστός για το μυθιστόρημα Quo Vadis, 1895, Βραβείο Noμπέλ Λογοτεχνίας 1905):«…and he looked around him and saw the very image of death, as a skeleton mounted upon a skeletal horse, pressing closely beside him, with his white bones rattling».) Απόσπ. από το ιστορικό μυθιστόρημα του Σιενκιέβιτς, Knights of the Cross, 1897-1900.
Η επόμενη αναφορά στη χαλκογραφία του Ντύρερ είναι του Νίκου Γκάτσου (1911-1992).
Ο ΙΠΠΟΤΗΣ ΚΑΙ Ο ΘΑΝΑΤΟΣ (1950)
(1513)
Καθώς σε βλέπω ακίνητο
Με του Ακρίτα τ᾿ άλογο και το κοντάρι του Άη-Γιωργιού να ταξιδεύεις στα χρόνια
Μπορώ να βάλω κοντά σου
Σ᾿ αυτές τις σκοτεινές μορφἐς που θα σε παραστέκουν αιώνια
Ώσπου μια μέρα να σβηστείς κι εσύ παντοτινά μαζί τους
Ώσπου νὰ γίνεις πάλι μιά φωτιά μες στξ μεγάλη Τύχη που σε γέννησε
Μπορώ να βάλω κοντά σου
Μια νεραντζιά στου φεγγαριού τους χιονισμένους κάμπους
Και το μαγνάδι μιας βραδιάς να ξεδιπλώσω μπροστά σου
Με τον Αντάρη κόκκινο να τραγουδάει τα νιάτα
Με το Ποτάμι τ᾿ Ουρανού να χύνεται στον Αύγουστο
Και με τ᾿ Αστέρι του Βοριά να κλαίει και να παγώνει—
Μπορώ να βάλω λιβάδια
Νερά που κάποτε πότισαν τα κρίνα της Γερμανίας
Κι αυτά τα σίδερα που φορείς μπορώ να σου τα στολίσω
Μ᾿ ένα κλωνὶ βασιλικό κι ένα ματσάκι δυόσμο
Με του Πλαπούτα τ᾿ άρματα και του Νικηταρά τις πάλλες.
Μα εγώ που είδα τους απογόνους σου σαν πουλιά
Να σκίζουν μιαν ανοιξιάτικη αυγή τον ουρανό της πατρίδας μου
Κι είδα τα κυπαρίσσια του Μοριά να σωπαίνουν
Εκεί στον κάμπο του Αναπλιού
Μπροστά στην πρόθυμη αγκαλιά του πληγωμένου πελάγου
Όπου οι αιώνες πάλευαν με τους σταυρούς της παλληκαριάς
Θα βάλω τώρα κοντά σου
Τα πικραμένα μάτια ενός παιδιού
Και τα κλεισμένα βλέφαρα
Μέσα στη λάσπη και το αίμα της Ολλανδίας.
Αυτὸς ο μαύρος τόπος
Θα πρασινίσει κάποτε.
Το σιδερένιο χέρι του Γκετς θ᾿ αναποδογυρίσει τ᾿ αμάξια
Θα τα φορτώσει θημωνιές από κριθάρι και σίκαλη
Και μες στους σκοτεινούς δρυμούς με τις νεκρές αγάπες
Εκεί που πέτρωσε ο καιρός ένα παρθένο φύλλο
Στα στήθια που σιγότρεμε μια δακρυσμένη τριανταφυλλιὰ
Θα λάμπει ένα άστρο σιωπηλό σαν ανοιξιάτικη μαργαρίτα.
Μα συ θα μένεις ακίνητος
Με του Ακρίτα τ᾿ άλογο και το κοντάρι τ᾿ Άη-Γιωργιού θα ταξιδεύεις στα χρόνια
Ένας ανήσυχος κυνηγός απ᾿ τη γενιά των ηρώων
Μ᾿ αυτές τις σκοτεινές μορφές που θα σε παραστέκουν αιώνια
Ώσπου μια μέρα να σβηστείς και συ παντοτεινά μαζί τους
Ώσπου να γίνεις πάλι μια φωτιά μες στη μεγάλη Τύχη που σε γέννησε
Ώσπου και πάλι στις σπηλιές των ποταμιών ν᾿ αντηχήσουν
Βαριά σφυριά της υπομονής.
Όχι για δαχτυλίδια και σπαθιά
Αλλὰ για κλαδευτήρια κι αλέτρια.
Ο Αμερικανός ποιητής Randall Jarell (1914-1965) στο ποίημα του το 1955 αναφέρεται στο ίδιο έργο:
Death and devil, what are this to him?
His being accuses him-and yet his face is firm
In resolution, in absolute persistence;
The fold of smiling do to steadiness;
The face of its own fate –a man does what he must–
And the baby underneart it says. I am. […]
Ο Jorge Louis Borges ( 1899- 1986) έγραψε δύο σονέτα για το ίδιο έργο του Dürer: «Ritter, Tod und Teufel (I και IΙ).
[ Ι ]
Με το χιμαιρικό του κράνος, το κοφτό προφίλ
σαν κοφτερό σπαθί που ενεδρεύει,
ανάμεσα στα γυμνωμένα δέντρα διασχίζει
το δάσος ατάραχος, πάνω στο άλογο, ο ιππότης.
Ένα απαίσιο πλήθος, κακομούτσουνο
κι ύπουλο τον κυκλώνει: είναι ο Δαίμονας
με μάτια δουλικά, ερπετά δαιδαλώδη
κι ο ασπρουλιάρης γέροντας με την κλεψύδρα.
Όποιος σε βλέπει, σιδερόφρακτε ιππότη, ξέρει
πως μήτε η πλάνη μήτε το πάνιασμα του φόβου
σε κυριεύουν. Το σκληρό ριζικό σου
είναι οι προσταγές, η βία. Είσαι γενναίος, τεύτονα,
και σίγουρα δε θα δειλιάσεις ούτε στου Δαίμονα
την παρουσία μπροστά, ούτε στου Θανάτου.
ΙΙ
Οι δρόμοι είναι δύο. Ο ένας είναι κείνου
του σιδερόφρακτου περήφανου ιππότη που καλπάζει
ακλόνητος στην πίστη του διασχίζοντας το αβέβαιο δάσος
του κόσμου, μέσα στους χλευασμούς, τον ακίνητο
χορό του Δαίμονα και του Θανάτου,
κι από την άλλη είναι ο σύντομος ο δρόμος, ο δικός μου.
Τάχα ποια να ’ταν κείνη η ξεχασμένη νύχτα
ή το απόμακρο πρωινό που πρωτοείδαν
τα μάτια μου την εφιαλτική εποποιία,
το ακατάλυτο όνειρο του Ντύρερ,
τον ήρωα που οι ίσκιοι του τον κατακλύζουν
και με ψάχνουν, με παραφυλάνε και με βρίσκουν;
Εμένα όμως, κι όχι τον ιππότη, είναι που γυρεύει
ο ασπρουλιάρης γέροντας στεφανωμένος μ’ ερπετά
που στριφογυρίζουν. Και στάλα στάλα
η κλεψύδρα το δικό μου το χρόνο μετράει
κι όχι το αιώνιο δικό του παρόν.
Θα γίνω χώμα, θα σβηστώ μες στο σκοτάδι·
εγώ, που ξεκίνησα κατόπιν, θα έχω φτάσει
στο θνητό μου τέρμα ενώ, εσύ, που δεν υπάρχεις,
εσύ, με το αλύγιστο σπαθί μέσα στο πετρωμένο δάσος,
θα τραβάς το δρόμο σου όσο θα υφίσταται το γένος
των ανθρώπων
ατάραχος, πλασματικός κι αιώνιος.
(Χόρχε Λουίς Μπόρχες,«Το εγκώμιο της σκιάς», Ποιήματα, μετάφραση Δημήτρης Καλοκύρης, Εκδ. Πατάκης 2014)
– «γιατί, κοιτάζοντας το έργο της τέχνης, νιώθουμε πως όλα, άνθρωποι και ζα, μελλούμενα και περασμένα, ζωή και θάνατος, είναι ένα.»[4]
ΑΝΑΦΟΡΕΣ
E. Panofsky, The life and art of Albrecht Dürer, Princeton University Press, 1945, 1971.
Robert J. Clements: Durer’s Knight, Death and Devil: Five Literary Readings. New York University.
Πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Κείμενα το βιβλίο του Αυστριακού Ούγκο φον Χόφμανσταλ, Ιππότης, Θάνατος, Διάβολος (επιλογή, μετάφραση, επίμετρο: Αγγελική Κορρέ). Το μόνο που συνδέει τα ποιήματα (που παρουσιάζονται για πρώτη φορά στα ελληνικά, συνοδευόμενα από δύο μονόπρακτα) και το έργο του Ντύρερ είναι ο τίτλος.
Λέξη που χρησιμοποιεί ο Καζαντζάκης στο Ταξιδεύοντας, Ισπανία.
Λέξη που χρησιμοποιεί ο Καζαντζάκης στο Ταξιδεύοντας, Ισπανία.
Βλ. Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας, Ισπανία
Βλ. Ν. Καζαντζάκης, Ταξιδεύοντας, Ισπανία
Τρίτη 28.7.20 Λίγος κόσμος φέτος στα πανηγύρια της παραλίας
Κυριακή 26.7.20 Έναστρος Ουρανός: Η μεγαλύτερη «οθόνη» του κόσμου Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης
Η επιβίωση του μύθου της Μεγάλης και Μικρής Άρκτου σε λαϊκή αφήγηση- παραμύθι- της Αρκαδίας.
Το παραμύθι της γιαγιάς Καλλιώς για τα αστέρια
Η γιαγιά Καλλιώ Δημοπούλου από την Τριπολιτσά της Αρκαδίας, λέει το παραμύθι της βασιλοπούλας Καλλιστώς, που έμεινε αιώνια αθάνατη, ως λαμπρός αστερισμός στο βόρειο ουρανό.
Η γιαγιά Καλλιώ γεννήθηκε το 1896 στην Τρίπολη, την ίδια χρονιά που στην ίδια πόλη, γεννήθηκε ο ποιητής Κώστας Καρυωτάκης. Ο πατέρας της Καλλιώς είχε εμπορικό κατάστημα στην κεντρική πλατεία του Αγίου Βασιλείου, τον έλεγαν Αργύρη Πετρονώτη και ήθελε να σπουδάσουν και τα τέσσερα παιδιά του, τρία αγόρια και η Καλλιώ. Αυτό πραγματοποιήθηκε για τα τρία αγόρια. Η Καλλιώ ήταν άριστη μαθήτρια αλλά η ομορφιά και η ευγένεια της, σαγήνευσαν όλους τους νέους της πόλης και το 1910, σε ηλικία 14 ετών, παντρεύτηκε ένα όμορφο παλικάρι τον Κωσταντή Δημόπουλο που σπούδαζε μαθηματικά.
Σ` ένα χρόνο, το ζευγάρι απέκτησε το πρώτο παιδί, την Αθηνά. Ακολούθησαν οκτώ παιδιά: Πέτρος, Κώστας, Αριστείδης, Νίκος, Μαρίκα, Σταυρομανώλης, Κοσμάς και Γιώργος. Η αγάπη της Καλλιώς και του άντρα της, για τα γράμματα οδήγησαν έξι από τα εννέα παιδιά να γίνουν επιστήμονες. Ένα από τα` αγόρια, ο Αριστείδης, σπούδασε Αστρονομία και δίδαξε στο πανεπιστήμιο. Από τον γιο αυτό η Καλλιώ έμαθε πολλά πράγματα για τ` αστέρια.
Όταν την ρωτούσαν, εγγόνια και δισέγγονα, από πού «βγαίνει» το όνομα της απαντούσε πάντα με τα ίδια λόγια: Από την Καλλιόπη, Μούσα της επικής ποίησης. Αλλά, παιδάκια μου αγαπημένα, τ` όνομα μου «βγαίνει» και από την Αρκαδιανή Καλλιστώ. Θα σας πω ένα πολύ παλιό παραμύθι γι` αυτήν την πανέμορφη πριγκίπισσα.
– Οι άνθρωποι στα πολύ παλιά χρόνια λέγανε πως όλος ο κόσμος είχε για αφέντη, κύρη και πατέρα τον απέραντο Ουρανό, που ήτανε το πιο μεγάλο αρσενικό που γίνηκε ποτέ. Αυτός ο μεγάλος αρσενικός Θεός παντρεύτηκε τη Γης, τη Μεγάλη Θεά Μητέρα, την πρώτη Μητέρα, το πρώτο θηλυκό. Οι δύο αυτοί τρισμέγιστοι Θεοί κάμανε τα πρώτα παιδιά, έξι αρσενικά, έξι θηλυκά. Αυτά, που ήτανε κι` αυτά, μεγάλοι Θεοί, γεννήσανε άλλους Θεούς όπως τον Δία και τ` αδέρφια του. Ο Δίας πάλι έσμιξε με πολλές θεές, βασίλισσες, πριγκίπισσες, αρχόντισσες και θνητές και σιγά- σιγά γέμισε ο κόσμος με θεούς, ημίθεους, ήρωες και ανθρώπους.
Ο Λυκάων, γιος του Πελασγού, ήταν ο πρώτος βασιλιάς της Αρκαδίας. Είχε 50 γιούς και μία κόρη που την έλεγαν Καλλιστώ. Το όνομά είναι από την αρχαία ελληνική λέξη κάλλος, που σημαίνει ομορφιά, εξωτερική αλλά κυρίως εσωτερική. Ήταν τόσο όμορφη που οι άνθρωποι, σύμφωνα με μία εκδοχή, ονόμασαν τους διαγωνισμούς ομορφιάς Καλλιστεία, από το όνομα της Καλλιστώς. Η πριγκίπισσα ξετρέλανε τον Δία και μαζί της απέκτησε ένα γιο, τον Αρκάδα που έγινε γενάρχης των Αρκάδων. Η ορεινή, άγρια αλλά και παρθένα περιοχή, που λεγόταν μέχρι τότε Πελασγία, πήρε το όνομα του Αρκάδα και ονομάστηκε Αρκαδία. Η Καλλιστώ, η μοναχοκόρη του Λυκάονα, περνούσε ξέγνοιαστα τα εφηβικά και νεανικά της χρόνια, στα καταπράσινα βαθύσκιωτα πυκνά δάση της Αρκαδίας με τις φίλες της, όλες στην υπηρεσία της θεάς Άρτεμης. Οι κοπέλες αυτές δε θα παντρευόταν ποτέ γιατί είχαν τάμα στη θεά Άρτεμη, που ήταν κι` αυτή αιώνια παρθένα.
Έτσι, συνεχίζει η γιαγιά, περνούσε τη ζωή της η Καλλιστώ παίζοντας και διασκεδάζοντας με χορούς, τραγούδια, αστεία, περιπάτους.
Στα μέρη μας, εδώ στην ορεινή Αρκαδία, στ` αρχαία χρόνια, μέσα στα πυκνά δάση, από βαλανιδιές, ζούσε ένα παράξενο πλάσμα ο θεός Παν ο τραγοπόδαρος. Ο πονηρός, ερωτιάρης, ασκημομούτσουνος, Πάνας τριγύριζε προσπαθώντας να ξελογιάσει την Καλλιστώ και τις φίλες της, με μουσικές και καμώματα, αλλά έτρεμε από το φόβο του και εξαφανιζόταν μόλις ερχόταν η όμορφη, πάνοπλη και επιβλητική θεά Άρτεμις. Ο Δίας όμως δεν φοβόταν την Άρτεμη, ήτανε δα και κόρη του, την είχε δίδυμη με τον Απόλλωνα. Σας είπα, πως ο Δίας ξετρελάθηκε με την ομορφιά της Καλλιστώς. Πρώτος των πρώτων θεός ήταν, κυβερνούσε θεούς και ανθρώπους δε δυσκολεύτηκε να κάνει την Καλλιστώ να τον ερωτευτεί. Έτσι έμεινε έγκυος, κάτι που έκανε έξαλλη την Άρτεμη, που μεταμόρφωσε την όμορφη κόρη σε αρκούδα. Ο Δίας την πήρε και την έβαλε στην καλύτερη θέση στον ουρανό.
Η Ήρα, που ζήλευε πολύ την Καλλιστώ, ζήτησε από τον Ωκεανό να μην αφήσει ποτέ την Άρκτο- Καλλιστώ να λουστεί και να πλυθεί στα νερά του. Γι` αυτό όλα τ` άστρα που σχηματίζουν την αρκούδα -Καλλιστώ φαίνονται πάντα εκεί στα βόρεια του ουρανού και δεν βασιλεύουν ποτέ στο πέλαγος, φρουροί ακοίμητοι και πάντα με την ανεκπλήρωτη λαχτάρα για ένα δροσερό μπάνιο στα ζαφειρένια και κρυστάλλινα νερά του Ωκεανού.
Σας είπα αγαπημένα μου παιδιά πως το αγόρι που γέννησε η Καλλιστώ, το γιο του Δία, τον είπαν Αρκάδα και έδωσε τ` όνομα του στον όμορφο τόπο μας την Αρκαδία.
Είμαστε περήφανοι που ο τόπος μας, έχει τόσα πολλά μνημεία της αρχαίας εποχής και μια αδιάκοπη, λαμπρή ιστορία. Η φύση της Αρκαδίας είναι ιδιαίτερη και πρέπει εσείς, η νέα γενιά, να την προστατεύσετε.
Μην ξεχνάτε ότι και ο Θεός Ερμής εδώ γεννήθηκε. Μια άλλη φορά θα σας πω περισσότερα για τον Πάνα, την Στύμφαλο, Ερύμανθο, Κερύνεια, τους Κένταυρους της Φολόης, την Αύγη, Τήλεφο, Αταλάντη, Αγκαίο και πολλά- πολλά άλλα του τόπου μας.
Τα πρόσωπα που αναφέρονται( γιαγιά Καλλιώ, Αργύρης Πετρονώτης, Κωσταντής Δημόπουλος, Αριστείδης,..) επινοήθηκαν για να εξυπηρετήσουν τη μυθοπλασία. Το παραμύθι το άκουσα στο Βαλτεσινίκο μια χιονισμένη βραδιά του Φεβρουαρίου του 1977, δίπλα στο αναμμένο τζάκι, από μια εκατοχρονίτισσα.
Ο γνωστότερος μύθος της Καλλιστώς και του Αρκάδα.
Η πλέον επικρατούσα μυθολογική εκδοχή για τους αστερισμούς της Μεγάλης και Μικρής Άρκτου.
Η Καλλιστώ ήταν κόρη του Λυκάονα, βασιλιά της Αρκαδίας. Ήταν καλλονή και όπως συνέβαινε με όλες τις όμορφες νεαρές κοπέλες, την ερωτεύτηκε ο Δίας, και έκανε μαζί της έναν γιο, τον Αρκάδα. Ο Αρκάς είχε πολλά χαρίσματα και αρετές. Στο κυνήγι δεν του παράβγαινε κανείς. Η μητέρα του, η Καλλιστώ, καμάρωνε για την ομορφιά, τις χάρες και την λεβεντιά του γιού της Αρκάδα. Η ζηλιάρα Ήρα, σύζυγος του Δία, άστραψε και βρόντησε για την έπαρση της Καλλιστώς. Την μεταμόρφωσε σε αρκούδα. Η Καλλιστώ- αρκούδα- τριγύριζε στα δάση σκεπτόμενη σαν άνθρωπος. Στα πυκνά και πάνδροσα αρκαδικά δάση η Καλλιστώ, μια μέρα συνάντησε το γιο της Αρκάδα, να κυνηγάει με τους φίλους του. Με λαχτάρα και αγάπη, για το παιδί της, έτρεξε να το αγκαλιάσει και να το χαϊδέψει. Εκείνη τη στιγμή ξέχασε την αρκουδίσια μορφή της και επικράτησε το γυναικείο μητρικό ένστικτο. Ο Αρκάς όμως μόλις είδε μια αρκούδα να τρέχει προς αυτόν, τρόμαξε. Ύψωσε το δόρυ του εναντίον της έτοιμος να διαπράξει το δεινό έγκλημα της μητροκτονίας. Ο Δίας εποπτεύοντας, από τις κορυφές του Ολύμπου, τον κόσμο, αντελήφθη το κακό που ετοιμαζόταν να γίνει και αρπάζοντας την αρκούδα-Καλλιστώ την απόθεσε ψηλά στον ουρανό σαν αστερισμό. Το όνομα αυτού του μεγάλου και ωραίου αστερισμού είναι Μεγάλη Άρκτος. Την ίδια στιγμή μεταμόρφωσε τον Αρκάδα σε άλλον, επίσης αειφανή αστερισμό, την Μικρή Άρκτο, και τον τοποθέτησε κοντά στη Μητέρα του, την Μεγάλη Άρκτο.
Ο κυνηγός Αρκάς, έχει ανάμεσα στα πολλά αστέρια του, ένα, που οδηγεί τους ανθρώπους. Είναι ο Πολικός Αστέρας που μας δείχνει πάντα, όταν τον κοιτάμε, την κατεύθυνση του Βοριά. Βοράστρι το λέει ο Νίκος Καζαντζάκης και η θέαση του είναι η αιώνια θέαση των ανθρώπων προς τα βόρεια.
Η αστρονομία, περισσότερο από κάθε άλλο, διδάσκει στους ανθρώπους ταπεινοφροσύνη. Άρθουρ Κλαρκ, 1917-2008, Βρετανός συγγραφέας.
Τ’ αστέρι του βοριά.( απόσπασμα)
Στίχοι: Νίκος Γκάτσος. Μουσική: Μάνος Χατζιδάκις
Τ’ αστέρι του βοριά θα φέρει η ξαστεριά,..
Άστρα μη με μαλώνετε.(απόσπασμα)
Στίχοι, μουσική: Λευτέρης Καμπουράκης:
Άστρα μη με μαλώνετε που τραγουδώ τη νύχτα ..
..στ’ άστρα θα πω τον πόνο μου πού δεν τον μαρτυρούνε
..Ρώτησε τ` άστρα τ` ουρανού και κείνα θα σου πούνε,..
Παραδοσιακό τραγούδι: «Απ’ όλα τ’ άστρα τ’ ουρανού»( απόσπασμα)
Απ’ όλα τ’ άστρα τ’ ουρανού ένα είναι που σου μοιάζει ένα που βγαίνει το πουρνό, όταν γλυκοχαράζει. Κυπαρισσάκι μου ψηλό, ποια βρύση σε ποτίζει, που στέκεις πάντα δροσερό, κι ανθείς και λουλουδίζεις. Να ’χα το σύννεφο άλογο και τ’ άστρι χαλινάρι το φεγγαράκι της αυγής να ’ρχόμουν κάθε βράδυ. Αν μ’ αγαπάς κι είν’ όνειρο, ποτέ να μην ξυπνήσω γιατί με την αγάπη σου ποθώ να ξεψυχήσω.
*Αρχιτέκτων, Ιστορικός Αρχιτεκτονικής, Ιστορικός Τέχνης.
**Αφιερωμένο στο γιο μου Χαράλαμπο, Ιατρό. Με το τηλεσκόπιο του «διαβάζει» συχνά τον νυχτερινό ουρανό.
Πέμπτη 23.7.20 Ο Αγ. Βασίλειος Βιάννου κάποτε (μέχρι το 1970)
Αποτελούσε μια αυτοτελή, παραγωγική και σχεδόν αυτάρκη οικονομικά κοινωνία. Έτσι κάπως ήταν τα περισσότερα χωριά της Κρήτης αλλά και της Ελλάδας.
Αρμονία στην Ησιόδεια Θεογονία, στον Ηράκλειτο, στον Αριστοτέλη. Η αρμονία του Σύμπαντος.
Η προκαθορισμένη Αρμονία του Λάιμπνιτς( Leibniz)
H αρμονία του Παρθενώνος.
Με τον Άρη, που όταν πολεμά, τρυπά τις βαριές δερμάτινες ασπίδες , γέννησε η Κυθέρεια Αφροδίτη τους δεινούς, τρομερούς και φοβερούς, Δείμο και Φόβο που όταν πολεμούν με τον εκπορθητή των πόλεων, πατέρα τους Άρη, διαλύουν και συγκλονίζουν τις πυκνές φάλαγγες των στρατιωτών όσο κρατά ο κρύος πόλεμος. Κόρη του ίδιου ζευγαριού, του Άρεως και της Αφροδίτης, ήταν η Αρμονία που παντρεύτηκε ο μεγαλόψυχος Κάδμος. Ησίοδος, Θεογονία, 934- 937.( το αρχαίο κείμενο στη Σημ.1.)
Από τον Ησίοδο μαθαίνουμε ότι η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Άρης ήταν «παρών» σε κάθε πολεμική σύγκρουση, σε κάθε εχθρότητα, σε κάθε εκστρατεία σε κάθε εξοπλιστική πράξη. Ανδροπρεπής, ρωμαλέος, πανέμορφος. Η Αφροδίτη, θεά του Έρωτα, πάγκαλος, με αφοπλιστική θηλύτητα, δονούμενη από ερωτικό πάθος, ωραιότερη όλων των θνητών και αθανάτων γυναικών, ήταν το απόλυτο σύμβολο του σαρκικού αλλά και του ψυχικού έρωτος. Στοιχεία δομικά του χαρακτήρα της ήταν η εκδικητικότητα και η ευθιξία. Το κάλλος δεν της έφτανε για να προκαλεί ανίκητα ερωτικά αισθήματα αλλά στην υπηρεσία του λάγνου ερωτισμού της βασικό ρόλο έπαιζαν τα ενδύματα και η ζώνη που όποιος θεός ή θνητός την αντίκριζε έχανε κάθε έλεγχο, «έλειωνε» από έρωτα και πόθο.
Στη γνωστή φράση, ο έρωτας είναι πόλεμος διακρίνουμε την ανίκητη έλξη και ταύτιση των δύο θεών, του Άρη και της Αφροδίτης. Καρπός του έρωτα τους η όμορφη Αρμονία. Το ζητούμενο της Αρμονίας ,σε κάθε ερωτικό ζευγάρι, είναι μια ομαλή σχέση ισορροπίας όπου κανείς εκ των δύο, δεν υπάρχει εις βάρος του άλλου. Το πάθος που χαρακτήριζε τους δύο θεούς απέκτησε μέτρο και ευγένεια με τη γέννηση της Αρμονίας.
Η Αρμονία με τον βασιλιά της Θήβας Κάδμο απέκτησε πολλά παιδιά, ανάμεσα τους και την Σεμέλη, τόσο όμορφη, που ο Δίας έσμιξε μαζί της για να γεννηθεί ένας ακόμα θεός, ο Διόνυσος. Η Αρμονία, κόρη της Αφροδίτης και του Άρη αποδεικνύει αυτό που λέγεται από την αρχαιότητα: « τα αντίθετα έλκονται» ή μήπως συμβαίνει ακριβώς το αντιδιαμετρικό « αν δεν ταιριάζαμε δεν θα συμπεθεριάζαμε» ; Απαντήσεις υπάρχουν πολλές, αφού ο μύθος , ο κάθε μύθος, αφήνει χώρο για τόσες εξηγήσεις όσοι είναι και οι άνθρωποι που τον διηγούνται, τον γράφουν, τον μεταφέρουν στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στην τέχνη,..
Ας θυμηθούμε και το σύνθημα των Hippies, Make love not war, όπου πάλι οι δύο θεοί της αγάπης και του πολέμου τίθενται στα άκρα των επιλογών των νέων.
Ίσως η φύση να μη θέλει τα όμοια, αλλά να επιθυμεί τα ενάντια, τα αντίθετα. Με τα αντίθετα συνθέτει η φύση τις συναινετικές, αρμονικές, φιλικές ενέργειες της. Έτσι η φύση οδηγεί το άρρεν προς το θήλυ και με την ένωση τους επιτυγχάνεται δια των εναντίων η πρώτη ομόνοια. Η φύση δεν οδηγεί το αρσενικό σε αρσενικό ούτε το θηλυκό σε θηλυκό. Ένώνει τα αντίθετα και όχι τα όμοια. Φαίνεται ότι και η τέχνη μιμείται την φύση και ακολουθεί τις επιλογές της. Στη ζωγραφική προκειμένου ο καλλιτέχνης να αποδώσει όσο πιο φυσικά αυτά που ζωγραφίζει αναμειγνύει τα λευκά με τα μαύρα , την ώχρα με τα κόκκινα,..
Η αρμονία στη μουσική επιτυγχάνεται δια της συνθέσεως αντιθέτων ήχων, οξείς ήχοι συνδυάζονται με βαρείς, οι μακροί με βραχείς.
Η γραμματική συνθέτει και αυτή τα αντίθετα: τα έχοντα φωνή φωνήεντα με άφωνα γράμματα και έτσι δημιουργείται η τέχνη του λόγου και της γραφής. Αυτό ακριβώς διδάσκει ο σκοτεινός Ηράκλειτος: Συνάψιες όλα και ούχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνάδον διάδον, και εκ πάντων έν, και εξ ενός πάντα. Αριστοτέλης, Περί κόσμου 5, 396b,7.( το αρχαίο κείμενο στη Σημ.2.).
Ο Αριστοτέλης, αναφερόμενος βιβλιογραφικά, στον Σκοτεινό, όπως γράφει, Ηράκλειτο, υποστηρίζει ότι δια της συνθέσεως των αντιθέτων στις ανθρώπινες σχέσεις, στην τέχνη, στη μουσική, στο λόγο, στη γραφή,..επιτυγχάνεται Αρμονία. Αναφέρεται στη θεωρία του Ηράκλειτου γνωστή ως Αρμονία των αντιθέτων.
Η Αρμονία των Σφαιρών, είναι η κίνηση του Σύμπαντος η οποία παράγει μουσική και προκαθορίζεται ( Σημ.3) από τους αριθμούς. (Η άποψη αυτή αποδίδεται στον Πυθαγόρα).
Ο αστρονόμος, γνωστός και ως «Νομοθέτης του Ουρανού», Κέπλερ (Johannes Kepler), αλλά και σχεδόν όλοι οι στοχαστές από την αρχαιότητα έως σήμερα, αντιλαμβανόταν τον Κόσμο οργανωμένο σε μια τάξη σύμφωνα με τις αρμονικές μαθηματικές σχέσεις. Αυτό θεωρείται από πολλούς πυθαγόρειο αξίωμα.
Η αρμονία και η τάξη του ουράνιου θόλου προκαλεί τον θαυμασμό από τότε που ο άνθρωπος έστρεψε το βλέμμα του στη μεγαλύτερη οθόνη του Σύμπαντος κόσμου, στον έναστρο ουρανό.
Η Προκαθορισμένη Αρμονία του Λάιμπνιτς.
Η αρμονία του ανθρώπου πηγάζει από την εσωτερική του αρμονία και από την αρμονική του σχέση με το σύνολο. Η πραγματικότητα των φαινομένων των αντιληπτικών όντων έγκειται στην αρμονία του κάθε αντιληπτικού όντος με τον εαυτό του και με τα άλλα αντιληπτικά όντα. Ένα από τα στοιχεία της Προκαθορισμένης Αρμονίας του Λάιμπνιτς είναι η σωτηρία εκείνων των φαινομένων που είναι ριζωμένα με επάρκεια ώστε να αξίζει να σωθούν.
Σχετικά με την αρμονία: Μιλάμε για αρμονική ταλάντωση, αρμονική κίνηση, αρμονική συνάρτηση, αρμονική διαίρεση ευθείας, συμμετρία, αναλογικότητα, ευρυθμία, συμμετρική διάταξη πραγμάτων, φαινομένων, ήχων, μια εύτακτη αναλογία.
Αρμονία, ρυθμός, μελωδία είναι τα 3 βασικά δομικά στοιχεία της μουσικής. Η συνήχηση των μουσικών φθόγγων λέγεται Αρμονία.
Harmony(αγγλικά), harmonie( γαλλικά) Ηarmonie ( γερμανικά),..Το Η, h, είναι η δασεία που εδώ μας θυμίζει την αρμονική και κομψή της ύπαρξη ως ιερό απομεινάρι που μας έρχεται σαν πολύτιμο δώρο από τις ξένες γλώσσες.
Δυσαρμονία είναι το αντίθετο της Αρμονίας. Η αρχαία ελληνική θρησκεία- μυθολογία, εμπεριέχει την δυσαρμονία, την έλλειψη τάξεως και συμμετρίας στον κόσμο. Πλήθος τέρατα, μειξογενή πλάσματα, γίγαντες, κύκλωπες,.. βρίσκονται στον αντίποδα της συμπαντικής αρμονίας, βρίσκονται στη σφαίρα της δυσαρμονίας σε σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπου.
Η Αρμονία στον Παρθενώνα.
Ο Παρθενών είναι το κορυφαίο επίτευγμα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, ένα από τα κορυφαία, λαμπρότερα και τελειότερα κατορθώματα του ανθρώπινου πνεύματος. Οι αναλογικές σχέσεις στο μνημείο συνθέτουν ένα σύνολο αρμονικό και ισορροπημένο. Αν θα ζητούσαμε ένα ορισμό της Αρμονίας θα μας τον έδινε η αρχιτεκτονική του Παρθενώνος: Αρμονία είναι η εύρυθμη διάταξη των μελών του Παρθενώνος προς το σύνολο.
Το μνημείο δονείται από ένα παλμό ζωής, μία έκφραση ενός ζωντανού οργανισμού, ένα ζωτικόν φαίνεσθαι. Η σκόπιμη ελάφρυνση της ύλης, οι οπτικές εκλεπτύνσεις του Παρθενώνος συνθέτουν πλήθος μελετημένων μη κανονικών αρχιτεκτονικών μορφών και χαράξεων, ένα σύνολο λειτουργικών ακανονιστιών οι οποίες «κτίζουν» ένα έργο με ζωντανή πνευματικότητα και πολύ προχωρημένες καλλιτεχνικές προθέσεις.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε στους αρμούς ώσεως του Παρθενώνα. Το σύνολο των αρχιτεκτονικών μελών και ανάγλυφων του μνημείου συνδέονται μεταξύ τους με τις τελειότερες και τεχνολογικά πολύ εξελιγμένες αρμόσεις που θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθούν ακόμα και στη σημερινή εποχή. (Σημ. 4).
Η λέξη αρμονία έχει την ίδια ρίζα με τις λέξεις αρμό, αρμόζω ( συνάπτω, συνδέω). Αν οι αρμοί του μνημείου δεν είχαν τόσο τέλεια συναρμογή μεταξύ τους δεν θα είχαμε αυτό το λαμπρό μνημείο σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού. O Παρθενών στηρίζει όλη του τη μεγαλοπρέπεια και αρμονία πάνω στους αφανείς αρμούς του. Η Ηρακλείτεια σοφία: Δια της συνθέσεως των αντιθέτων επιτυγχάνεται αρμονικό αποτέλεσμα. Οι τέλειες αφανείς αρμόσεις επιτρέπουν , μέσω των οπτικών εκλεπτύνσεων, να έχει το μνημείο τις απαραίτητες ακανονιστίες που του χαρίζουν το ζωτικόν φαίνεσθαι.
Πρέπει να μην ξεχάσουμε το ευγενές υλικό δομής του μνημείου, το πολύτιμο πεντελικό μάρμαρο που με τις γεωλογικές αρετές του έδωσε την δυνατότητα στους εμπνευσμένους Φειδία, Ικτίνο και Καλλικράτη να δημιουργήσουν, να συναρμόσουν με τέλειο τρόπο το μνημείο. Ο Παρθενών, σίγουρα, απετέλεσε αντικείμενο υψηλών σκέψεων για τους μεταγενέστερους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Εξ` άλλου η αριστοτελική εντελέχεια των μαρμάρινων όγκων του πεντελικού μαρμάρου οδηγεί στον ίδιο τον Παρθενώνα. Η λανθάνουσα κίνηση που συμβάλλει στη ζωντανή πνευματική αρχιτεκτονική του μνημείου έχει σαν φιλοσοφικό υπόβαθρο την σύνθεση των αντιθέτων του Ηράκλειτου που γεννήθηκε περίπου 100 χρόνια πριν αρχίσει να κτίζεται ο Παρθενών.
..καθένας στην αρμονία σα σε ραβδί αγριλίδας ζυγιασμένος.
Άγγελος Σικελιανός, «Το διάβα του ελαιώνα», απόσπασμα
———–
Σημ. 1. αὐτὰρ Ἄρηι ῥινοτόρῳ Κυθέρεια Φόβον καὶ Δεῖμον ἔτικτε,
δεινούς, οἵ τ᾽ ἀνδρῶν πυκινὰς κλονέουσι φάλαγγας
ἐν πολέμῳ κρυόεντι σὺν Ἄρηι πτολιπόρθῳ,
Ἁρμονίην θ᾽, ἣν Κάδμος ὑπέρθυμος θέτ᾽ ἄκοιτιν.
Σημ.2. Ἴσως δὲ τῶν ἐναντίων ἡ φύσις γλίχεται
καὶ ἐκ τούτων ἀποτελεῖ τὸ σύμφωνον, οὐκ ἐκ τῶν ὁμοίων,
ὥσπερ ἀμέλει τὸ ἄρρεν συνήγαγε πρὸς τὸ θῆλυ καὶ οὐχ
ἑκάτερον πρὸς τὸ ὁμόφυλον, καὶ τὴν πρώτην ὁμόνοιαν διὰ
τῶν ἐναντίων σηνῆψεν, οὐ διὰ τῶν ὁμοίων. Ἔοικε δὲ καὶ ἡ
τέχνη τὴν φύσιν μιμουμένη τοῦτο ποιεῖν. Ζωγραφία μὲν γὰρ
λευκῶν τε καὶ μελάνων, ὠχρῶν τε καὶ ἐρυθρῶν, χρωμάτων
ἐγκερασαμένη φύσεις τὰς εἰκόνας τοῖς προηγουμένοις ἀπε-
τέλεσε συμφώνους, μουσικὴ δὲ ὀξεῖς ἅμα καὶ βαρεῖς, μα-
κρούς τε καὶ βραχεῖς, φθόγγους μίξασα ἐν διαφόροις φω-
ναῖς μίαν ἀπετέλεσεν ἁρμονίαν, γραμματικὴ δὲ ἐκ φω-
νηέντων καὶ ἀφώνων γραμμάτων κρᾶσιν ποιησαμένη τὴν
ὅλην τέχνην ἀπ’ αὐτῶν συνεστήσατο. Ταὐτὸ δὲ τοῦτο ἦν καὶ
τὸ παρὰ τῷ σκοτεινῷ λεγόμενον Ἡρακλείτῳ· «Συνάψιες
ὅλα καὶ οὐχ ὅλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνᾷ-
δον διᾷδον· ἐκ πάντων ἓν καὶ ἐξ ἑνὸς πάντα.»
Σημ. 3. Βλ.εδώ για την Προκαθορισμένη Αρμονία του Λάιμπνιτς.
Σημ. 4.Το θέμα αυτό αποτέλεσε πεδίο μελέτης και διδακτορικής διατριβής του αρχιτέκτονα, μελετητή του Παρθενώνος, καθηγητή Αρχιτεκτονικής του Ε.Μ.Π. και μέλους της Ακαδημίας Αθηνών Μανόλη Κορρέ.
54. αρμονίη αφανής φανερής κρείττων: Η αφανής αρμονία είναι καλύτερη της φανερής. ( Το απόσπασμα αυτό του Ηράκλειτου διεσώθη από τον Ιππόλυτο, Έλεγχος ΙΧ 9.).
** Αφιερώνεται στην αρχαιολόγο Ιωάννα- Μαρίνα Γαλάνη- Καζαμιάκη.
Τετάρτη 15.7.20
Στα Τραγούδια Λέμε ΝΑΙ | Αφιέρωμα στο Γρηγόρη Μπιθικώτση
Η εκπομπή Στα Τραγούδια Λέμε ΝΑΙ, επισκέπτεται το σύμπαν του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ένα πραγματικό, παράλληλο σύμπαν γεμάτο ιστορίες γραμμένες με νότες!
Ξεναγός μας, η κόρη του, Άννα Μπιθικώτση, η οποία με το γλυκό, χαρισματικό της τρόπο μας μεταφέρει τρυφερές εικόνες από τις οικογενειακές τους στιγμές, ενώ, απαγγέλει το συγκινητικό ποίημα που έχει γράψει για τον πατέρα της, υπο τους ήχους της Νύχτας Μαγικιάς!
Ο Κώστας Μακεδόνας ερμηνεύει αγαπημένα τραγούδια με τη χαρακτηριστική φωνή του και μας χαρίζει υπέροχες στιγμές από την τεράστια καριέρα του αγαπημένου βάρδου.
Η μεγάλη ερμηνεύτρια Μαρία Φαραντούρη, μας μιλά για το … μέγεθος Γρηγόρη Μπιθικώτση και τον ιδιαίτερο τρόπο που ο ίδιος μετέφερε την ποίηση στο πλατύ κοινό.
Φυσικά, δε θα μπορούσε να λείπει από το αφιέρωμα η Πίτσα Παπαδοπούλου. Μας θύμισε αγαπημένες επιτυχίες και μας περιέγραψε στιγμές από την προσωπική τους σχέση και συνεργασία.
Για το Γρηγόρη Μπιθικώτση μίλησε ο μοναδικός και πάντα υπέροχος, Μανώλης Μητσιάς.
Πολλοί, ακόμη, φίλοι έσπευσαν να ντύσουν μουσικά το αφιέρωμα στο Γρηγόρη Μπιθικώτση. Ο Γεράσιμος Ανδρεάτος ερμηνεύει Μπιθικώτση και μας μιλά για την αλήθεια του, ενώ τη σκυτάλη παίρνει η Ελένη Δήμου, η οποία με το δικό της τρόπο «αφηγείται» μερικές από τις «μουσικές ιστορίες» του .
Μαζί μας και οι υπέροχοι καλλιτέχνες, Ηλίας Κλωναρίδης, Θεοδοσία Στίγκα, Μιχάλης Δημητριάδης και Σωτήρης Δογάνης, οι οποίοι ερμήνευσαν πολλές επιτυχίες του Γρηγόρη Μπιθικώτση.
Στην παρέα και οι ηθοποιοί Αλίνα Κωτσοβούλου, Κώστας Ανταλόπουλος, Φιλίτσα Καλογεράκου, Κωνσταντίνος Μενούνος και Ναταλί Τσάβεζ, έβαλαν τη δική τους πινελιά στη βραδιά.
Σκηνοθεσία: Κοσμάς Φιλιούσης
Αρχισυνταξία: Τζένη Ιωαννίδου
Υπεύθυνος καλεσμένων: Χρήστος Καρυώτης
Διεύθυνση ορχήστρας: Νίκος Στρατηγός
Οργάνωση παραγωγής: Ελένη Φιλιούση Παρουσίαση: Ναταλία Δραγούμη, Μιχάλης Μαρίνος
Η Αγία Σοφία υπάρχει πάνω και έξω από τις ανθρώπινες αποφάσεις, τα ανθρώπινα μέτρα, τα ανθρώπινα έργα.
Η Αγία Σοφία είναι ιδέα και σύμβολο. Δεν μπορούν να τη βλάψουν ούτε στο ελάχιστο οι άνθρωποι. Η Αγία Σοφία υπερβαίνει κάθε κατάταξη, ταξινόμηση, περιγραφή, ανάλυση. Όσα και να ειπωθούν είναι λίγα και υποδεέστερα της πραγματικότητας. Bιβλία, άρθρα, αναλύσεις, ταινίες, φωτογραφίες, αναπαραστάσεις, δεν δίνουν την εμπειρία του υπερκόσμιου φωτός και του ατέρμονος υπερβατικού χώρου.
Η Αγία Σοφία ως φιλοσοφικό ον, ανήκει στην υπερβατικότητα του Θεού, στην ιδιότητα του Θεού να βρίσκεται έξω και πέρα από τον κόσμο. Ανήκει στην κορυφαία θεϊκή υπέρβαση της ασύγκριτης τελειότητας. Ως έργο τέχνης ανήκει στην ποίηση μιλώντας απευθείας στις ψυχές των ανθρώπων.
Σκηνοθεσία και χορογραφία του φωτός.
Ο φωτισμός και η αρχιτεκτονική σύνθεση ήταν το πρώτο μέλημα του αυτοκράτορα και των αρχιτεκτόνων.
Πριν περάσουμε στον κυρίως ναό διασχίζουμε δύο νάρθηκες. Ήδη η μυσταγωγία είναι παρούσα. Η έκσταση που βιώνεται συγκρίνεται μ` εκείνη που προκαλεί ένα εξαιρετικό μουσικό έργο. Η εμπειρία είναι μοναδική. Εδώ ο φωτισμός είναι σκόπιμα χαμηλός ενώ ο συνδυασμός αρχιτεκτονικής – φωτισμού συνθέτει εξαιρετικές αντιθέσεις.
Περιμετρικά στη βάση του τρούλου, υπάρχουν 40 παράθυρα ώστε να περνά λαμπρό φως στο εσωτερικό. Η εντύπωση είναι ασύλληπτη. Νομίζεις ότι ο τρούλος έχει νικήσει την βαρύτητα και ανάερος κρέμεται από τον ουρανό. Από τα 40 παράθυρα « αεί διαγελά η ημέρα»( Προκόπιος , Περί κτισμάτων, 1,1,41- 46). Εκτός από τα 40 τρουλαία παράθυρα υπάρχουν ακόμα 60. Τα 100 παράθυρα με το φως τους, συνθέτουν ένα πάμφωτο εσωτερικό. Η Αγία Σοφία «συναντά» τα όρια της δύναμης του φωτός. Το φως που έρχεται από τον «ουράνιο» τρούλο υποστηρίζει και υπογραμμίζει, εμπρός από το Ιερό, μια μεταφυσική άγια παρουσία η οποία συγκλονίζει τους πιστούς. Ο τρούλος συμβολίζει τον ουρανό, είναι ο ίδιος ο ουρανός, όπου κατοικεί ο Θεός. Ο χειρισμός του φυσικού φωτός τονίζει την εντύπωση εξαΰλωσης του χώρου και συμβάλλει στην ψυχική ανάταση των παρισταμένων.
…μοιρηθέντα δοχήια φωτός ανοίγει/λεπταλέαις υάλοις κακαλυμμένα, των δια μέσσης/ φαιδρόν απαστράπτουσα ροδόσφυρος έρχεται ηώς. Παύλου Σιλεντάριου, Έκφρασις του ναού της Αγίας Σοφίας, 407- 410.
Η Αγία Σοφία θα μπορούσε να προσθέσει στην αυτοβιογραφία της τον στίχο:
«Κατά βάθος είμαι ζήτημα φωτός», Γ.Σεφέρης, Πάνω σε μια χειμωνιάτικη ακτίνα. Δ`
Στην Ελλάδα το φως δεν μεταφέρει απλώς εικόνες και πρόσωπα, δεν είναι μόνον ο αγγελιαφόρος του Σύμπαντος. Υψώνεται στο επίπεδο του δημιουργού, και με έναν τρόπο μαγικό πλάθει και αναδεικνύει. Γιώργος Γραμματικάκης, Η αυτοβιογραφία του φωτός, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης, 2005, σ.19.
Η Αγία Σοφία συναντά τα όρια καταπονήσεως των υλικών, συναντά τα όρια διαμόρφωσης του χώρου ως απέραντου.
1. Στην κατασκευή της Αγίας Σοφίας βρίσκουμε όρια πραγματικά, φιλοσοφικά, υπερβατικά. Στο μνημείο επετεύχθη η μεγαλύτερη δυνατή έκταση του χώρου, ο ανώτατος βαθμός φυσικού φωτισμού. Οι αρχιτέκτονες φτάνοντας στα όρια καταπονήσεως των υλικών κερδίζουν χώρο, φως, αρμονία και πνευματικότητα. Παρατέντωσε με κι ας σπάσω λέει το πέτρινο τόξο στον καλό μάστορα.
Η Αγία Σοφία είναι μεταφορική εικόνα και ακριβώς γι` αυτό έχει τη δύναμη να στέκεται πέραν των ανθρώπινων αποφάσεων, των ανθρώπινων μέτρων και έργων.
Είναι το σπουδαιότερο μνημείο της εποχής της, το ύψιστο και αντιπροσωπευτικότερο μνημείο της τέχνης του Βυζαντίου, είναι ένας από τους αξεπέραστους αρχιτεκτονικούς θησαυρούς όλου του κόσμου και όλων των εποχών.
2. Η βεβαιότητα του Αυτοκράτορα Ιουστινιανού καθώς και η ικανότητα των Αρχιτεκτόνων (Ἀνθέμιος δὲ Τραλλιανὸς, ἐπὶ σοφίᾳ τῇ καλουμένῃ μηχανικῇ λογιώτατος,…καὶ μηχανοποιὸς σὺν αὐτῷ ἕτερος, Ἰσίδωρος ὄνομα, Μιλήσιος γένος, ἔμφρων..Προκόπιος, Περί κτισμάτων, 1,1,24 ) συνθέτουν μια οριακή περίπτωση πεποίθησης αφού όλες οι πεποιθήσεις ήταν διατεταγμένες σύμφωνα με τη δύναμη της υποκειμενικής πίστης.
Η Αγία Σοφία κράτησε τον τίτλο και το γόητρο της ωραιότερης και μεγαλύτερης εκκλησίας στον κόσμο επί αιώνες. Για τους βυζαντινούς ήταν η Μεγάλη Εκκλησία που αγκάλιαζε και στήριζε τον κάθε πιστό, το κράτος, το αυτοκρατορικό μεγαλείο. Η Αρμονία της είναι εφάμιλλη της υψηλής πνευματικότητος της.
Ο κεντρικός χώρος είναι ελεύθερος. Τα στοιχεία που τον συνθέτουν έχουν απολέσει την υλική τους υπόσταση. Τα πλευρικά κλίτη ορίζονται από κιονοστοιχίες που προσφέρουν ανάταση ψυχής και αίσθηση μεγαλείου. Εδώ τα δεύτερα και τρίτα επίπεδα, φωτισμένα σε ηπιότερους τόνους, υποβάλλουν εντυπώσεις ατέλειωτου χώρου.
Η Αγία Σοφία δεν απογοητεύει ποτέ, έγραψε ο Παναγιώτης Μιχελής στο βιβλίο του : Η Αγία Σοφία.
Το 1453, η Αγία Σοφία έγινε τζαμί. Στα χρόνια της δουλείας προστέθηκαν εξωτερικά μιναρέδες, αντηρίδες και άλλες κατασκευές. Εσωτερικά τοποθετήθηκαν δίσκοι με ρήσεις του Κορανίου. Τίποτα δεν μείωσε την ακτινοβολία και το υπερκόσμιο κάλλος του συνόλου. Για ολόκληρο το διάστημα της Τουρκοκρατίας η Αγία Σοφία ήταν το σύμβολο του Ελληνισμού.
Στη θέση που βρίσκεται σήμερα ο ναός υπήρχε παλιότερη Αγία Σοφία που κάηκε στη στάση του Νίκα.
Οι εργασίες ανέγερσης άρχισαν το 532, μετά την στάση του Νίκα. Τα εγκαίνια έγιναν στις 27 Δεκεμβρίου 537. Οι διαστάσεις είναι 71x 77 μ. Η διάμετρος του τρούλου 32 μ. και το ύψος του φτάνει τα 62 μ. Οι αρχιτέκτονες: Ανθέμιος από τις Τράλλεις και Ισίδωρος από την Μίλητο.
3. Ο Ανθέμιος και Ισίδωρος με υψηλή αρχιτεκτονική κατάρτιση και εμπειρία, όπως γνωρίζουμε από μαρτυρίες της εποχής. Τους αποκαλούσαν μηχανοποιούς.
Τεχνίτες, καλλιτέχνες και υλικά κατέφθασαν από όλη την βυζαντινή επικράτεια. Τα χρήματα για το έργο θεωρήθηκαν υπερβολικά. Πραγματοποιήθηκαν όμως πλείστα αρχιτεκτονικά επιτεύγματα.
Νενίκηκα σε Σολωμών κραύγασε ο Ιουστινιανός, όταν είδε το έργο τελειωμένο. Όσο καιρό κτιζόταν ο Ναός επέβλεπε και παρακολουθούσε με πάθος την πρόοδο των εργασιών.
4. Νενίκηκα σε Σολομών, είπε, θέλοντας να τονίσει ότι η Αγία Σοφία ήταν πολύ ανώτερη σε κάλλος από το ναό του Σολομώντος που ήταν ένα από τα επτά θαύματα του αρχαίου κόσμου.
Κατά τον 6ο μ.Χ. αιώνα η τέχνη αλλά κυρίως η αρχιτεκτονική είχαν μεγάλη και συνεχή εξέλιξη που συμπορευόταν με τον πολιτισμό και την προσπάθεια ισχυροποίησης του κράτους. Η διοίκηση ήταν Ρωμαϊκή αλλά επικρατούσε το ελληνικό πνεύμα, η ελληνική τέχνη, η ελληνική γλώσσα.
Η προσωπικότητα που δεσπόζει, είναι ο Ιουστινιανός που κυβέρνησε περισσότερο από το ένα τρίτο του αιώνος. Έγινε αυτοκράτωρ το 527 έχοντας όνειρα, ιδέες, σχέδια, φιλοδοξίες και πολλές ικανότητες. Η αποκατάσταση του μεγαλείου της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας το Imperium Romanum, ήταν ο πρώτος στόχος. Ασφάλισε τα σύνορα, αντιμετώπισε με επιτυχία τους Πέρσες, κατέκτησε τη Βόρεια Αφρική, επιβλήθηκε σε Ιταλία, Ισπανία και είχε τον πλήρη έλεγχο στη Μεσόγειο.
Πέντε χρόνια μετά την στέψη του ο Ιουστινιανός αντιμετώπισε τη στάση του Νίκα. Στην επανάσταση αυτή η Κωνσταντινούπολη καταστράφηκε. Η φωτιά, διαχρονική πληγή της Πόλης, αφάνισε σπουδαία μνημεία.
Πολλοί, ειδικοί, ισχυρίζονται ότι ο Ιουστινιανός υπήρξε ο μεγαλύτερος προστάτης των τεχνών στην παγκόσμια ιστορία. Ο αυτοκράτωρ λάτρευε την αρχιτεκτονική, ήθελε να κτίσει σπουδαία και επιβλητικά έργα δίνοντας παράλληλα εργασία σε χιλιάδες ανθρώπους. Η πολιτική αυτή έφερε εξαιρετικά και άμεσα αποτελέσματα. Ο ιστορικός εκείνης της εποχής Προκόπιος στο βιβλίο « Περί κτισμάτων» απαριθμεί εκατοντάδες αυτοκρατορικά , εκκλησιαστικά, οχυρωματικά κτίσματα στην Κωνσταντινούπολη και στις επαρχίες.
..ὁ μὲν οὖν βασιλεὺς ἀφροντιστήσας χρημάτων ἁπάντων ἐς τὴν οἰκοδομὴν σπουδῇ ἵετο, καὶ τοὺς τεχνίτας ἐκ πάσης γῆς ἤγειρεν ἅπαντας. Προκόπιος, Περί κτισμάτων 1.1. 24.
Η κωδικοποίηση του Ρωμαϊκού Δικαίου το 533, απέφερε Νόμο απαραίτητο για το αχανές, πολυάνθρωπο, πολύγλωσσο, πολυφυλετικό, πολυπολιτισμικό κράτος.
Δύο πανεπιστήμια λειτουργούσαν αυτήν την περίοδο στην αυτοκρατορία, ένα στην Κωνσταντινούπολη και ένα στη Βηρυτό.
5. Την ίδια εποχή με αυτοκρατορικό διάταγμα καταργούνται οι φιλοσοφικές και ρητορικές σχολές των Αθηνών. Αν ο Ιουστινιανός υπήρξε ο μεγαλύτερος προστάτης των τεχνών στην παγκόσμια ιστορία τι θα ήταν αν δεν έκλεινε τις θαυμαστές σχολές των Αθηνών;
Το Βυζάντιο εξελληνίζεται παρά την εμμονή του αυτοκράτορα στο Imperium Romanum. Οι βυζαντινοί αποδοκιμάζουν τον ρωμαϊκό τρόπο ζωής και στρέφονται στην πνευματικότητα του ελληνικού βίου. Στην Αυλή κυριαρχεί η ελληνική γλώσσα. Οι Προκόπιος και ο Παύλος Σιλεντάριος, ομιλούν και γράφουν ελληνικά.
6…διατμηγείσα δε νώτοις / πένταχα μοιρηθέντα δοχήια φωτός ανοίγει/λεπταλέαις υάλοις κακαλυμμένα, των δια μέσσης/ φαιδρόν απαστράπτουσα ροδόσφυρος έρχεται ηώς. Παύλου Σιλεντάριου, Έκφρασις του ναού της Αγίας Σοφίας, 407- 410.
Η γυναίκα του αυτοκράτορα Θεοδώρα έμεινε στην ιστορία για την προσωπικότητα και την επιρροή της, στη διακυβέρνηση.
Οι νέοι επαναστατικοί τρόποι στέγασης των εκκλησιών απαντούν σε θέματα πνευματικά, θρησκευτικά, δομικά, στατικά, λειτουργικά, καλλιτεχνικά, συμβολικά, υπερβατικά,.. Πολλοί αρχιτεκτονικοί νεωτερισμοί καθιερώνονται.
Ο τρούλος δεσπόζει. Επιβάλλεται για χίλια και πλέον χρόνια. Είναι ένα αρχιτεκτονικό εφεύρημα με συμβολική, κατασκευαστική και λειτουργική αξία. Ο τρούλος πρέπει να «υπερίπταται», να είναι πολύ ψηλά και πολύ μεγάλος: Ένας «ουρανός» στεγάζει την Αγία Σοφία. Ότι και να υπάρξει κάτω από ένα τέτοιο τρούλο αποκτά μεγαλύτερη αξία.
Ο τρούλος στην Αγία Σοφία έχει γιγαντιαίες διαστάσεις για να στεγάσει και να καλύψει ένα γήινο χώρο μεγάλης έκτασης και αρμονίας. Γη και ουρανός. Η γεωμετρία παρούσα: ένα ορθογώνιο στη Γη ένα ημισφαίριο ψηλά.
7. Το δίπολο Ουρανός- Γη κυριαρχεί και στην ελληνική μυθολογία αφού κατά την επικρατέστερη μυθολογική άποψη ο Ουρανός και η Γαία υπήρξαν τα πρώτα όντα.
* Αρχιτέκτων, Ιστορικός Αρχιτεκτονικής, Ιστορικός Τέχνης.
Δευτέρα 6.7.20 Άρθρο του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη.
Εντελέχεια: Μια λέξη που «γέννησε» ο Αριστοτέλης
Η θητεία μου στην αρχαία Ελληνική γλώσσα υπήρξε η σπουδαιότερη πνευματική μου άσκηση. Στη γλώσσα αυτή υπάρχει η πληρέστερη αντιστοιχία ανάμεσα στην λέξη και το εννοιολογικό της περιεχόμενο. Werner Heisenberg, 1901-1976, Γερμανός φυσικός (απόσπασμα από την ομιλία του κατά τη βράβευσή του από το ΕΜΠ το 1966).
Τη λέξη εντελέχεια την έπλασε ο Αριστοτέλης, όπως και πολλές άλλες λέξεις, για να κατανοήσει, να αναλύσει, να ερμηνεύσει, και να διδάξει παλιότερες λέξεις, εκφράσεις, απόψεις ή νέες επιστημονικές και φιλοσοφικές έννοιες δικές του. Η εντελέχεια είναι ένας, καθαρά, αριστοτελικός όρος που δηλώνει τη μετάβαση της ύλης από την αδρανή στην ενεργό κατάσταση, με την λήψη μορφής (είδος, αρχ.) αλλά και την αιτία αυτής της μετάβασης.
Τη λέξη εντελέχεια την χρησιμοποιεί πολλές φορές στα έργα του ο Αριστοτέλης, ως «εργαλείο», για να εκφραστεί πληρέστερα, καθαρότερα, σαφέστερα, επιστημονικότερα και με φιλοσοφικό τρόπο.
Advertisement
Η λέξη εντελέχεια, αποτελεί απόδειξη ότι η ελληνική γλώσσα έχει πλήρη και ουσιαστική αντιστοιχία ανάμεσα στην ίδια την λέξη και στην έννοια της (στο εννοιολογικό της περιεχόμενο). Αυτός ο όρος δημιουργήθηκε από τον Αριστοτέλη από τις δύο λέξεις εντελές + έχειν άρα εντελεχής είναι ο έχων το «τέλος», τον σκοπό εντός του, συνεπώς ο πλήρης, ο ολοκληρωμένος.
Παραδείγματα για την κατανόηση της εντελέχειας
-Η ψυχή για τον Αριστοτέλη είναι η εντελέχεια του σώματος.
Αναγκαίον άρα την ψυχήν ουσίαν είναι ως είδος σώματος φυσικού δυνάμει ζωήν έχοντος, η δ` ουσία εντελέχεια, τοιούτου άρα σώματος εντελέχεια.
Η πορεία από το σώμα στην ψυχή είναι εντελέχεια.
Αριστοτέλους, Περί ψυχής, Β, 412α, 20-22.
– Ο τελικός σκοπός του σπόρου που έγινε φυτό, είναι και εκφράζεται με την λέξη εντελέχεια διότι η τέλεια- τελική μορφή του φυτού προέκυψε από το σπόρο. Έτσι περάσαμε από την φαινομενικά αδρανή κατάσταση της ύλης( από τον σπόρο) σε μια ζωντανή- ενεργό φάση που είναι το φυτό που προήλθε από το σπόρο. Η πορεία από τον σπόρο στο φυτό είναι εντελέχεια.
– Ο όγκος μαρμάρου που από το λατομείο μεταφέρεται στο εργαστήριο του γλύπτη και ο γλύπτης μετατρέπει τον μαρμάρινο όγκο σ` ένα περίτεχνο ιωνικό κιονόκρανο ή σ` ένα γλυπτό, με ζωτικόν φαίνεσθαι και κάλλος, εκφράζεται πάλι με την λέξη εντελέχεια. Η πορεία από τον μαρμάρινο ογκόλιθο στο άγαλμα είναι εντελέχεια.
– Ο κορμός ενός δέντρου που ο τεχνίτης, το μετατρέπει σε ξυλόγλυπτο ή έπιπλο είναι πάλι εντελέχεια. Το ωραίο έπιπλο ή ξυλόγλυπτο είναι η εντελέχεια του ξύλινου κορμού.
Η μετεξέλιξη από την αρχική κατάσταση στην εν ενεργεία κατάσταση εκφράζεται από την λέξη εντελέχεια.
-Οι δύο λέξεις της φράσεως εντελές έχειν, της αρχαίας ελληνικής γλώσσας, βοήθησαν τον Αριστοτέλη να συλλάβει και να συνθέσει εκ συναρπαγής τη λέξη εντελέχεια. Αυτή η πράξη του Αριστοτέλη είναι μία εντελεχής πράξη. Η λέξη εντελέχεια πλάστηκε από τον εντελεχή Αριστοτέλη με εντελέχεια.
Στη λέξη εντελέχεια υπάρχει μια μαθηματική, μια γεωμετρική ακρίβεια. Πρόκειται για μια υπέρκομψη μαθηματική εξίσωση, ή για ένα γεωμετρικό τόπο.
-Η εξίσωση εντελές έχειν= εντελέχεια είναι μια εντελεχής εξίσωση.
-Η γεωμετρική πρόταση: Δύο παράλληλες ευθείες δεν τέμνονται ποτέ όσο και να προεκταθούν είναι μια εντελέχεια, μία εντελεχής γεωμετρική πρόταση.
-Η εξίσωση του Αϊνστάιν E=mc2 είναι μια εξίσωση εντελεχής( χαρακτηρίζεται από τελειότητα και αυτάρκεια)
-Η γεωμετρική πρόταση: Ο Γεωμετρικός Τόπος των άπειρων σημείων που απέχουν ίδια απόσταση R, από ένα σημείο Κ, είναι ο κύκλος με κέντρο το Κ και ακτίνα R. Η γεωμετρική αυτή πρόταση που είναι πρόταση ενός γεωμετρικού τόπου χαρακτηρίζεται από τελειότητα και αυτάρκεια, είναι μια εντελεχής πρόταση. Ο Γεωμετρικός Τόπος- κύκλος είναι η εντελέχεια των άπειρων σημείων που ανήκουν σ` αυτόν και απέχουν όλα, ίδια απόσταση R από το σημείο Κ που είναι το κέντρο του κύκλου.
Το τέλος, μέσα στη λέξη εντελέχεια, σύμφωνα με τον Αριστοτέλη, προσδίδει σε κάθε ον τη μορφή(αρχ. είδος), την πληρότητά του. Έτσι το τέλος είναι το τέλειον. Άρα, όταν μια μορφή έμψυχης ή άψυχης ύλης φθάσει στο τέλος της( την τελειότητα της), την πληρότητά της, τότε πραγματώνει τη φύση της, δεν έχει καμιά έλλειψη, γίνεται βέλτιστη, αποκτά αυτάρκεια.
…η δ’ αὐτάρκεια καὶ τέλος καὶ βέλτιστον. Εκ τούτων ούν φανερόν ,ότι των φύσει η πόλις εστί, και ότι ο άνθρωπος φύσει πολιτικόν ζώον, (Αριστοτέλης, Πολιτικά” 1253a).
Άλλο εντελέχεια, άλλο ενδελέχεια
Πρόκειται για δύο διαφορετικές λέξεις που, πολλές φορές, μπερδεύουν τους ανθρώπους, από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, αφού είναι σχεδόν ομόηχες. Διαφέρουν όμως και στην ετυμολογία και στη σημασία. Ενδελεχής είναι ο μακρύς, σχοινοτενής, εκτενής, διηνεκής, ακατάπαυστος, συνεχής, επιμελημένος, λεπτομερής, προσεκτικός.
* Αρχιτέκτων. Ιστορικός Αρχιτεκτονικής. Ιστορικός Τέχνης.
** Στον φίλο, αληθινό καλλιτέχνη και σκεπτόμενο άνθρωπο, Γιάννη Βέτσο που μελετώντας τον αριστοτελικό Λόγο ατενίσαμε, πολλά χρόνια μετά και από πολύ μακριά, την εντελέχεια.
Πέμπτη 25.6.20 Άρθρο του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη. Το τρισυπόστατο μεταφυσικό έργο του Μάνου Χατζιδάκι «ο καπετάν Μιχάλης»
Αφιερωμένο στη Μνήμη του εξαδέλφου μου Κώστα Ι. Καζαμιάκη που λάτρευε τη μουσική του Μάνου Χατζιδάκι.
Τρεις κορυφαίοι δημιουργοί συναντώνται στο μουσικό έργο « Ο καπετάν Μιχάλης». Είναι οι: Νίκος Καζαντζάκης, Μάνος Χατζιδάκις, Φλέρη Νταντωνάκη. Τρισυπόστατο έργο, αφού η κάθε μία από τις τρεις προσωπικότητες που συνέβαλαν σ` αυτό το έργο συνιστούν μια ύψιστη υπόσταση, μια ανεξάρτητη, πραγματική οντότητα. Αυτές οι τρεις μυθικές υποστάσεις, οι τρεις κορυφαίες ποιότητες, οι τρεις δυναμικές συνιστώσες συντίθενται σε μία συνισταμένη στο μουσικό έργο « ο καπετάν Μιχάλης». Αξίζει να επαναλάβουμε τις τρεις αυτές συνιστώσες: Ο λόγος του Νίκου Καζαντζάκη, η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, η κρυστάλλινη, διαυγής, πολύχρωμη φωνή της Φλέρης Νταντωνάκη. Τυχεροί οι Κρητικοί, κυρίως οι Ηρακλειώτες, τρισόλβιοι, με τέτοιο θησαυρό, με τέτοιο ύμνο για την πόλη τους.
Μάνου Χατζιδάκι: «Ο καπετάν Μιχάλης», 1966, έργ. 22.
Επιλογή από το κείμενο του Νίκου Καζαντζάκη.
1. ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΥΝΑΙ Η ΚΡΗΤΗ. 2.50
2. ΔΕΝ ΗΤΑΝ ΝΗΣΙ. 3.37
3. ΚΥΡΑ ΜΟΥ ΑΜΠΕΛΙΩΤΙΣΣΑ. 2.40
4. Η ΚΡΑΣΟΓΙΩΡΓΑΙΝΑ. 3.57
5. ΜΕΓΑΛΟΒΔΟΜΑΔΟ. 1.32
6. ΕΡΩΤΙΚΟΣ ΑΝΕΜΟΣ( Βαριά απόψε η νύχτα). 2.19
7. ΠΟΥ ΕΙΝΑΙ Ο ΘΕΟΣ. 2.55
Τραγουδά η Φλέρη Νταντωνάκη. Στο πιάνο ο συνθέτης. (Από το οπισθόφυλλο του δίσκου.)
Από το μυθιστόρημα « ο καπετάν Μιχάλης» του Νίκου Καζαντζάκη επελέγησαν, από τον Γεράσιμο Σταύρου με τη συνεργασία του Μάνου Χατζιδάκι, 7 εδάφια. Απ` αυτά προέκυψαν τα 7 τραγούδια του δίσκου που φέρει το ίδιο όνομα με το μυθιστόρημα.
Παρακάτω αναγράφονται τα αυθεντικά εδάφια του μυθιστορήματος και αμέσως μετά οι στίχοι που τραγούδησε η Φλέρη Νταντωνάκη.
1 Το κείμενο στο μυθιστόρημα: Παντέρμη Κρήτη! Μουρμούρισε ο καπετάν Μιχάλης κι έδωκε σπιρουνιά στη φοράδα του, πόσες γενιές φωνάζεις, κακομοίρα, ποιος σ` ακούει! Φοβέρα θέλει κι ο Θεός για να κάμει το θάμα του, φοβέρα θέλουν κι οι δυνατοί της γης, πιάσε, μωρή, πάλι το τουφέκι,..
Αναστέναξε( ο καπετάν Μιχάλης) αργοτράβηξε από την θάλασσα στον κάμπο κι από τον κάμπο στα βουνά, θολωμένα τα μάτια του, έπαιξε τα ρουθούνια του, μοσκομύριζαν οι κρητικές πέτρες θυμάρι και φασκομηλιά.
-Όμορφη που `ναι η Κρήτη, μουρμούρισε, όμορφη! Έ, και να `μουνα αετός να την καμάρωνα όλη απ` την κορφή του αέρα!
Νίκος Καζαντζάκης, ο καπετάν Μιχάλης, σ.73.
1.Το τραγούδι: Όμορφη πούναι η Κρήτη.
Όμορφη που `ναι η Κρήτη, όμορφη!
Έ, και να `μουνα αετός
να την καμάρωνα όλη, απ’ την κορφή του αγέρα!
Παντέρμη Κρήτη, πόσες γενιές φωνάζεις,
ποιος σ’ ακούει..
Φοβέρα θέλει κι ο Θεός
για να κάνει το θάμα του.
Πιάσε το τουφέκι, πιάσε πάλι το τουφέκι.
2.Δεν ήταν νησί, ήταν ένα θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα. Ήταν η Γοργόνα η αδερφή του Μεγαλέξαντρου, που θρηνούσε και καταχτυπούσε την ουρά της και φουρτούνιαζε το πέλαγο…σ.101.
« Άμα λευτερωθεί η Κρήτη, στοχάζουνταν κάποτε, θα λευτερωθεί και μένα η καρδιά μου, άμα λευτερωθεί η Κρήτη, θα γελάσω.» σ.100.
2. Δεν ήταν νησί:
Δεν ήταν νησί
ήταν θεριό που κείτουνταν στη θάλασσα.
Ήταν η Γοργόνα η αδερφή του Μέγαλέξανδρου
που θρηνούσε και φουρτούνιαζε το πέλαγο…
Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα λευτερωθεί κι εμένα η καρδιά μου
Άμα λευτερωθεί η Κρήτη
θα γελάσω!
3.-Κυρά Αμπελιώτισσα μου, που προστατεύεις τις ταβέρνες και τους ταβερνιάρηδες, σου αφήνω γεια, πάω, κατεβαίνω στο υπόγειο του καπετάν Μιχάλη, καταλαβαίνεις του λόγου σου τι πάει να πει αυτό, βοήθεια! Εγώ, καλά το ξέρεις, παράδες έδωκα και μπακαλιάρο και ρακή για να σε κάμουν, βοήθα με το λοιπόν… και φώτισε, Παρθένα μου, το ανήμερο αυτό θεριό, τον καπετάν Μιχάλη, να μας σκολάσει γρήγορα. Πολύ `ναι οχτώ μερόνυχτα, Παναγιά μου, πολύ `ναι, αμάν! σ.102.
3. Κυρά μου Αμπελιώτισσα.
Κυρά μου Αμπελιώτισσα,
κυρά μου αφέντρα του κρασιού και της χαράς
σ’ αφήνω γεια, σ’ αφήνω γεια,
τσιμπούσι έχει ο καπετάν Μιχάλης!
Βοήθα με να βαστάξω, βοήθα με!
Παρθένα μου φώτισε, τ’ ανήμερο θεριό
να ξεθυμάνει γρήγορα,
να πάω στο σπιτάκι μου!
4… Nειρεύονταν (η Kρασογιώργαινα) πως ήταν, λέει, αρραβωνιασμένη, και σεργιάνιζε σ` ένα κλειστό περιβόλι, και κρατούσε τον αρραβωνιαστικό της από το χέρι, κι αυτός την κρατούσε, λέει, χεραγκαλιά από τη μέση. Και δεν ήταν ο Κρασογιώργης ο χοντρομπαλάς, παρά ένα λυγερό διωματάρικο παλικάρι, με στριμμένο αγκάθα το μουστάκι του, με μακριά κορακάτα μαλλιά, με ασημοπίστολα στη ζώνη, κι η αναπνιά του μύριζε κανέλα. Ίδιος απαράλλαχτος,…ο Αθανάσιος Διάκος,..σ.60-61
4.Η Κρασογιώργαινα:
Nειρεύονταν η Kρασογιώργαινα, «Πως ήτανε»λέει, με τον καλό της
σ’ ένα κλειστό περβόλι και χαμογελούσε…
Δεν ήταν ο Kρασογιώργης ο χοντρομπαλάς
παρά ένα λυγερό παλληκάρι…
Στριμμένο αγκάθα το μουστάκι του,
μαλλιά μακριά, κορακάτα,
στη ζωνη ασημοπίστολα
κι η αναπνιά του μύριζε κανέλλα…
Ίδιος, απαράλλακτος ο Aθανάσιος Διάκος!
5. Μεγαλοβδόμαδο. Δυο μονάχα σε όλο το Μεγάλο Κάστρο ξεστράτισαν απόψε και δεν είχαν το νου τους στο Θεό. Ο ένας( καπετάν Πολυξίγκης) την άγια τούτη νύχτα, κρατάει στην αγκαλιά του μια Κερκέζα( Εμινέ, η χανούμη του Νουρήμπεη), κι ο άλλος( καπετάν Μιχάλης) ανακαθισμένος στο στρώμα του, μέσα στο σκοτάδι, καπνίζει το ένα τσιγάρο απάνω στο άλλο και χυμάει σα δαγκανιάρικος σκύλος ο νους στα στενοσόκακα και στέκεται και γαβγίζει μπροστά από μια πράσινη πόρτα. σ.194-195.
Ο καπετάν Πολυξίγκης είναι το δεύτερο σημαντικό , μετά τον καπετάν Μιχάλη, πρόσωπο στο μυθιστόρημα. Η περιφρόνηση του για τον θάνατο, η απαγωγή της Εμινέ Χανούμ και ο μέγας έρωτας του για αυτήν την όμορφη και άγρια Κερκέζα καθώς και τα γλέντια που έκανε μέσα στον τάφο του- τον είχε κτίσει ευρύχωρο για να χωρούν 5-6 γλεντιστάδες( ο ένας γλεντιστής ήταν ο περίφημος λυράρης Βεντούζος)- συνθέτουν έναν άξιο πρωταγωνιστή δίπλα αλλά και απέναντι από τον αδάμαστο καπετάν Μιχάλη. Τρίτος σε παλικαροσύνη και αντρειά είναι ο Τουρκοκρητικός Νουρήμπεης που έχει «αγοράσει» σε σκλαβοπάζαρο την αισθησιακή και πανέμορφη Εμινέ Χανούμ. Το λογοτεχνικό αλλά και στοχαστικό εύρημα του Καζαντζάκη που αφορά τους τρεις τρανούς άντρες του Μεγάλου Κάστρου είναι το εξής: Η Εμινέ Χανούμ διεγείρει την ερωτική διάθεση και των τριών. Ο μοιραίος ανεκπλήρωτος έρωτας του καπετάν Μιχάλη για την Εμινέ Χανούμ, η απαγωγή της από τον καπετάν Πολυξίγκη και ο βαρύς τραυματισμός του «ιδιοκτήτη» της Νουρήμπεη συνθέτουν ένα παράλληλο κόσμο με εκείνον των ξεσηκωμών των επαναστάσεων, των πολέμων και των σφαγών των χριστιανών..
5. Μεγαλοβδόμαδο.
Μεγαλοβδόμαδο, ζύγωσε η Ανάσταση.
Μα δυο μονάχα, δυο άντρες στο Μεγάλο Κάστρο,
ξεστράτισαν απόψε
και δεν έχουν το νου τους στο Θεό.
Ο ένας την άγια τούτη νύχτα
κρατάει στην αγκαλιά του μια Κερκέζα
κι ο άλλος ο άλλος αχ βουλιάζει μέσα στα μάτια της
και στέκει ο νους του σε μια πράσινη πόρτα.
6.Βαριά απόψε στο Μεγάλο κάστρο, γεμάτη ανοιξιάτικη κουφόβραση η νύχτα. Λίγο πριν τα μεσάνυχτα έπεσε το τσουχτερό βοριαδάκι, και σηκώθηκε ένας άνεμος ζεστός, ογρός, φουσκοδεντρίτης.
Ξεκινούσε από την Αραπιά, διαπερνούσε το Λιβυκό πέλαγο, σβάρνιζε τον κάμπο της Μεσαράς, από το Τυμπάκι και τους Καλούς Λιμιώνες ως την Αγιά- Βαρβάρα, άφηνε πίσω του τα ξακουστά αρχανιώτικα αμπέλια, καβαλίκευε τα καστρινά μουράγια, έμπαινε από τις χαραμάδες της πόρτας και από τις ποδιές των παραθυριών κι έπεφτε απάνω στις γυναίκες σαν άντρας κι απάνω στους άντρες σα γυναίκα, και δεν τους άφηνε να κοιμηθούν. Αργοπάτητα, μαριόλικα, σε μια νύχτα, ο Απρίλης πάτησε την Κρήτη. σ. 52.
6.Ερωτικός άνεμος.( Βαριά απόψε η νύχτα).
Βαριά απόψε η νύχτα στο Μεγάλο Κάστρο.
Σηκώθηκε ένας άνεμος ζεστός, ογρός, φουσκοδεντρίτης.
Ξεκινούσε απ’ την Αραπιά, σβάρνιζε τον κάμπο της Μεσσαράς,
καβαλίκευε τα καστρινά μουράγια…
κι έπεφτε πάνω στις γυναίκες σαν άντρας
και πάνω στους άντρες σαν γυναίκα.
Κι ο καπετάν Μιχάλης περίμενε άγρυπνος να ξημερώσει…
7. Ξημέρωσε ο Θεός, φωτολαμπάδισαν οι κορφές, απλώθηκε το φως στα βουνοδισκάρια. Χύθηκε στις πλαγιές, πλημμύρισε τους κάμπους, κι έλαμψε πάνω στη λουλακιά θάλασσα. Έλαμψε το τυρρανισμένο κορμί της Κρήτης.
Αν καταδέχουνταν ο Θεός να σκύψει και να τη δει, όσο κι αν ήταν Θεός θα την πονούσε. Θα `βλεπε σπίτια να καίγουνται, γυναίκες να συρομαδιούνται, παιδιά αρφανεμένα να γυρίζουν τα βουνά γυμνά και πεινασμένα, κι άντρες άγριους κι απροσκύνητους να πιάνουν τα διάσελα και τις βουνοκορφές, να σηκώνουν μια πήχη πανί, με κεντημένο απάνω του το σταυρό, να κινούν για πόλεμο. Χωρίς ψωμί, χωρίς φυσέκια, ξυπόλητοι. Μ` ένα μονάχα παλιοτούφεκο. Πόσες γενεές σηκώνουν τα χέρια στο Θεό και φωνάζουν; Πότε έσκυψε ο Θεός να τους ακούσει; Κουφάθηκε ο ουρανός, αλλαξοπίστησε ο Θεός, απλώνουν το λοιπόν κι αυτοί τα χέρια τους στο τουφέκι. σ.354, Η αρχή του Χ κεφαλαίου.
7.Που είναι ο Θεός;
Ξημέρωσε ο Θεός
απλώθηκε το φως στον Ψηλορείτη
κι έλαμψε το πληγωμένο κορμί της Κρήτης
κι η θάλασσα…
Τα σπίτια καίγονται
θρηνούνε οι γυναίκες
γυρίζουν τα παιδιά ορφανεμένα
κι οι άντρες απροσκύνητοι
πιάνουν τα διάσελα
χωρίς ψωμί, χωρίς φυσέκια…
Πού είναι ο Θεός
την Κρήτη μας να δει
να την πονέσει!
Έτσι που η Φλέρη Νταντωνάκη τραγουδάει τον «καπετάν Μιχάλη» δεν νομίζω πως μπορεί άλλη να το ξαναπή… Με το μεγάλο ταλέντο της καθιερώνει την αληθινή μορφή της μουσικής μου. Μάνος Χατζιδάκις, Σημείωμα στο οπισθόφυλλο του LP «ο καπετάν Μιχάλης» και « ο κύκλος του C.N.S.», ΝΟΤΟΣ 3902.
Ο Καπετάν Μιχάλης είναι το κορυφαίο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του συγγραφέα και έχει μεταφραστεί σε 28 γλώσσες. Τα γεγονότα αναφέρονται στον ξεσηκωμό της Κρήτης το 1889. Κεντρικός ήρωας είναι ο καπετάν Μιχάλης που μένει ασυμβίβαστος, επιθετικός, απρόσιτος, αγέλαστος, άγριος, ανυπόταχτος, στιφύς, μαυροντυμένος και αξύριστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη, όπως δήλωνε ο ίδιος. Ο τόπος της δράσης του μυθιστορήματος είναι μερικά χωριά και κοντινές περιοχές του Ηρακλείου αλλά και το ίδιο το Ηράκλειο που ο Καζαντζάκης το αναφέρει με τ` όνομα Μεγάλο Κάστρο. Ακουγόταν όμως και ως Χάνδακας, ως Χώρα, αλλά και ως Κάντια( Candia). Τα 5 αυτά ονόματα( Ηράκλειο, Μεγάλο Κάστρο, Χάνδαξ, Κάντια, Χώρα) πολλές φορές ήταν σε ταυτόχρονη χρήση από τους Ηρακλειώτες, τους χωρικούς και τους αλλοδαπούς.
Γεννήθηκα και μεγάλωσα στο Ηράκλειο. Το 1969, στα 18 μου, μετακομίσαμε οικογενειακώς στην Αθήνα. Η πόλη μου το Ηράκλειο αλλά και ολόκληρη η Κρήτη αποδομήθηκαν και μεταμορφώθηκαν σε απούσες ποιότητες και σε τόπους ονείρων. Εδραιώθηκε μέσα μου μια κατάσταση που λειτουργούσε ως πόνος. Για τον πόνο ψάχνεις ανακούφιση και μία τέτοια ήταν η μουσική που σε ταξιδεύει, σε ηρεμεί. Ο συνδυασμός του Καζαντζακικού λόγου, της μουσικής του Χατζιδάκι και της κρυστάλλινης φωνής της Νταντωνάκη ύφαιναν ένα σύνολο αποκαλυπτικό- εκφραστικό που με γέμιζε. Την κορυφαία θέση στις μουσικές των πρώτων χρόνων της «προσφυγιάς» είχε «ο καπετάν Μιχάλης». Μα για μένα γράφτηκε, αναρωτιόμουν, καθώς άκουγα και ξανάκουγα τα 7 τραγούδια του δίσκου. Μιλούσε για το Ηράκλειο την αγαπημένη πόλη που γεννήθηκα, μιλούσε για την Κρήτη, για τον ήρωα καπετάν Μιχάλη, για τον αγώνα των κρητικών να διώξουν την Τουρκιά. Μιλούσε στην καρδιά μου αυτός ο δίσκος. Με πήγαινε αμέσως στην αγαπημένη γενέθλια πόλη. Άκουγα τη φωνή της Κρήτης, τις καμπάνες του προστάτη του Ηρακλείου του Άϊ Μηνά, τα αστραπόβροντα στα μπεντένια, την ανατριχιαστική κραυγή των έξαλλων και διψασμένων για αίμα νιζάμηδων και γενιτσάρων: Σφαγή, σφαγή, στους Γκιαούρηδες. Όλα τα υπόλοιπα μου τα θύμιζε το μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη « ο καπετάν Μιχάλης» που μιλούσε για τα απροσκύνητα βουνά, τις θάλασσες, τα κάστρα, τα χωριά, τους λυράρηδες, τους τραγουδιστές, τους χορευτές, για τους παππούδες και τις γιαγιάδες, για τις θαλασσινές και τις βουνίσιες μυρωδιές για τ` αρώματα των λουλουδιών, για τις αυλές τις όμορφες και τα νοικοκυρεμένα σπίτια,.. μιλούσε για όλα όσα άφησα στο όνειρο. Αν είσαι Ηρακλειώτης έχεις τον Όμηρο σου, και αυτός είναι ο Καζαντζάκης. Δεν τελειώνεις ποτέ με τον «καπετάν Μιχάλη», αντλείς πάντα από την αστείρευτη αυτή πηγή όπως ένας χριστιανός αντλεί από τη Βίβλο. Βλέπεις την Κρήτη με τα μάτια του καπετάν Μιχάλη, τη βλέπεις , όχι σα νησί, παρά σαν γοργόνα , σαν θεριό που κείτεται στη θάλασσα και νιώθεις σιγουριά που σε προστατεύει ένα τέτοιο ανίκητο, γαληνό πλάσμα. Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκης.
Τρίτη 23.6.20 Πως μαζεύουν την υγρασία στη Σαντορίνη. Οι κουλουριασμένες ρίζες, είναι γεμάτες πέτρες μέσα που μετατρέπουν την νυκτερινή υγρασία σε σταγόνες. Έτσι επιβιώνουν τα υπέροχα αμπέλια, αλλά και οι ντοματιές. Θα μπορούσε να εφαρμοσθεί και στις υγρές περιοχές της περιοχής μας.
Δευτέρα 15.6.20 Το 1821 στο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, «ο καπετάν Μιχάλης» από τον Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη, Αρχιτέκτονα, Ιστορικό Αρχιτεκτονικής, Ιστορικό Τέχνης.
Ο Καπετάν Μιχάλης είναι το κορυφαίο μυθιστόρημα του Νίκου Καζαντζάκη, ένα από τα καλύτερα μυθιστορήματα της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Το βιβλίο κυκλοφόρησε λίγα χρόνια πριν τον θάνατο του συγγραφέα και έχει μεταφραστεί σε 28 γλώσσες. Τα γεγονότα αναφέρονται στον ξεσηκωμό του 1889. Κεντρικός ήρωας είναι ο καπετάν Μιχάλης που μένει ασυμβίβαστος, επιθετικός, απρόσιτος, αγέλαστος, άγριος, ανυπόταχτος, στιφύς, μαυροντυμένος και αξύριστος μέχρι να ελευθερωθεί η Κρήτη, όπως δήλωνε ο ίδιος. Ο τόπος της δράσης του μυθιστορήματος είναι μερικά χωριά και κοντινές περιοχές του Ηρακλείου αλλά και το ίδιο το Ηράκλειο που ο Καζαντζάκης το αναφέρει με τ` όνομα Μεγάλο Κάστρο. Ακουγόταν όμως και ως Χάνδακας, ως Χώρα, αλλά και ως Κάντια (Candia). Τα 5 αυτά ονόματα (Ηράκλειο, Μεγάλο Κάστρο, Χάνδαξ, Κάντια, Χώρα) πολλές φορές ήταν σε ταυτόχρονη χρήση από τους Ηρακλειώτες, τους χωρικούς και τους αλλοδαπούς.
Το θεϊκό νταηλίκι. Στο μυθιστόρημα αναφέρονται οι ήρωες: Μακρυγιάννης, Καραϊσκάκης, Κανάρης, Κολοκοτρώνης, Μιαούλης, Οδυσσέας Ανδρούτσος. Υπάρχει και μια συγκινητική αναφορά στη Φιλική Εταιρεία. Από τους κρητικούς ήρωες αναφέρονται πολλοί, κυρίως οι: Δασκαλογιάννης, Κριάρης, Κόρακας και ο ηπειρώτης Χατζημιχάλης Νταλιάνης που έπεσε μαχόμενος στο Φραγκοκάστελο των Σφακίων. Οι Σφακιανοί συνέδεσαν το οπτικό φαινόμενο των Δροσουλιτών στα τέλη κάθε Μαΐου, με την τραγική κατάληξη αυτής της μάχης.
Κρητικές Επαναστάσεις (οι πιο σημαντικές) κατά την Τουρκοκρατία: 1770 επανάσταση του Δασκαλογιάννη, 1821-1830, 1841, 1866- 1869, 1878, 1889, 1897-1898, 1905 και η επανάσταση του Θερίσου όπου πρωταγωνίστησε ο Ελευθέριος Βενιζέλος το 1905.
Ο διαπρεπής αρχαιολόγος, επιγραφικός, συγγραφέας, τ. διευθυντής του Αρχαιολογικού Μουσείου Ηρακλείου και του Επιγραφικού Μουσείου Αθηνών, άνθρωπος των γραμμάτων, σοφός δάσκαλος, Χαράλαμπος Κριτζάς, μου έστειλε την ιδιαίτερα πολύτιμη και διαφωτιστική μελέτη του «Στα χίλια οχτακόσα ογδοήντα εννέα…». Τον ευχαριστώ πολύ για όλα.
Κάθε αναφορά στα γεγονότα ή σε αγωνιστές του 1821, στις 541 σελίδες του μυθιστορήματος «Ο καπετάν Μιχάλης», μεταφέρεται, επί λέξει, στα 10 αποσπάσματα που ακολουθούν.
1. Ο άνθρωπος… εξακολουθεί με πίστη και με πείσμα να κυνηγάει το αδύνατο, τότε γίνεται το θάμα,.. το αδύνατο γίνεται δυνατό.
Το ελληνικό γένος αν σώθηκε ως τα σήμερα, αν επέζησε ύστερα από τόσους εχθρούς- εξωτερικούς κι εσωτερικούς, προπάντων εσωτερικούς- ύστερα από τόσους αιώνες κακομοιριά, σκλαβιά και πείνα, το χρωστάει όχι στη λογική- θυμηθείτε τους τρεις εμποράκους που ίδρυσαν τη Φιλική εταιρεία, θυμηθείτε το 21- Το χρωστάει στο θάμα. Στην ακοίμητη σπίθα που καίει μέσα στα σωθικά της Ελλάδας. Ευλογημένη η σπίθα αυτή που αψηφάει τις φρόνιμες συμβουλές της λογικής, κι όταν φτάσει το Γένος στα χείλια του Γκρεμού, βάζει φωτιά σε ολόκληρη την ψυχή και φέρνει το θάμα. Στα θάματα χρωστάει η Ελλάδα τη ζωή της.
Πατρίδα, πατρίδα, αναστενάζει ο Μακρυγιάννης, ήσουνα άτυχη από ανθρώπους να σε κυβερνήσουν! Μόνος ο Θεός… σε κυβερνεί και σε διατηρεί ακόμη! Αλήθεια μόνο ο Θεός, μόνο η σπίθα, τη στιγμή που κιντυνεύει σε μια μεριά της Ελλάδα να σβήσει, πετιέται σε μιαν άλλη και γίνεται πυρκαγιά. Νίκος Καζαντζάκης, “ο καπετάν Μιχάλης”.
2.Από πολύ νωρίς… είχαμε ψυχανεμιστεί πως στον κόσμο τούτον δυο μεγάλες δυνάμεις παλεύουν: Ο Χριστιανός κι ο Τούρκος, το Καλό και το Κακό, Η Ελευθερία κι η Τυραννία, και πως η ζωή δεν είναι παιχνίδι, είναι αγώνας.
3.Υπάρχει στον κόσμο τούτον ένας μυστικός νόμος- αν δεν υπήρχε, ο κόσμος θα ήταν από χιλιάδες χρόνια χαμένος- σκληρός κι απαραβίαστος: το κακό πάντα στην αρχή θριαμβεύει και πάντα στο τέλος νικάται… η ελευθερία είναι το πιο ακριβαγόραστο αγαθό, δε δίνεται δωρεάν μήτε από τον άνθρωπο μήτε από τον Θεό. Πηγαίνει από χώρα σε χώρα, όπου τη φωνάζουν, από καρδιά σε καρδιά, ανύπνωτη, ανυπόταχτη, χωρίς συμβιβασμό.
4.Η τύχη μας έχει τους Έλληνες, λέει πάλι ο Μακρυγιάννης, πάντοτε ολίγους… παλαιόθεν και ως τώρα, όλα τα θεριά πολεμούν να μας φάνε και δεν μπορούνε. Τρώνε από μας και μένει και μαγιά. Αυτή τη μαγιά τήνε λέω σπίθα. Είναι η σπίθα που καίει αθάνατη μέσα στα σωθικά της Ελλάδας.
5.Ο Άγιος Καραΐσκος.
Βαριά σιωπή πλάκωσε το σπίτι. Ο καπετάν Μιχάλης σηκώθηκε, έβαλε πάλι το μεϊτάνι*1, έδεσε δυο γύρους το μαύρο μαντήλι στο κεφάλι του, τράβηξε κατά την πόρτα. Ζυγάρισε (ζύγιασε) τη γνώμη του, κοντοστάθηκε, έριξε γρήγορη ματιά γύρα του, οι αγωνιστές του `21 φέγγριζαν ολόγυρα στους τοίχους, με τα` άρματα, τα φισεκλίκια, τις κουμπούρες. Τα μουστάκια τους ήταν στριμμένα σα σκοινιά, τα μαλλιά τους έπεφταν στους ώμους…
Κάμποσην ώρα ο καπετάν Μιχάλης αποξεχάστηκε, τους κοίταζε και τους χαιρετούσε έναν ένα*2. Δεν κάτεχε καλά τα ιστορικά τους, που πολέμησαν, τι ανδραγαθίες έκαμαν, από πού κρατούσε η σκούφια τους, – Ρουμελιώτες, Μοραΐτες, Νησιώτες, Κρητικοί. Μα μήτε και νοιάζουνταν, ένα μονάχα κάτεχε: πως όλοι τούτοι πολέμησαν τον Τούρκο, κι αυτό του έφτανε. Όλα τ` άλλα είναι για τους δασκάλους.
Σ` έναν αγωνιστή μπροστά έκαιγε ένα καντηλάκι, σα να ήταν ιερό κόνισμα. Κι όποιος έμπαινε και τον ρωτούσε το γιατί: – Είναι ο Άγιος Καραΐσκος, αποκρίνουνταν ξερά κι έκοβε την κουβέντα. Ετούτος (ο Καραϊσκάκης) ήταν καπετάνιος του παππού του, του Ντελή-Μιχάλη. Μια νύχτα που `ταν ταμπουρωμένοι οι Έλληνες στο Φάληρο, κοντά στην Αθήνα, κι είχαν στήσει αντίκρα οι Τουρκαλάδες τα τσαντίρια τους, ο παππούς (του καπετάν Μιχάλη), μέθυσε. Ο αρχηγός (Καραϊσκάκης) είχε βγάλει διαταγή, κανένας μην κουνήσει από το ταμπούρι του, ωσότου καταφτάσουν το πρωί κι άλλοι καπεταναίοι. Λίγοι ήταν, μαθές, οι χριστιανοί, χιλιάδες οι Τούρκοι. Μα ο παππούς του (ο Ντελή- Μιχάλης) μέθυσε μαζί και με άλλους Κρητικούς- ποιος μπορούσε να τους κάμει ζάφτι; Χίμηξαν όξω από τα ταμπούρια τους, μπήκαν στα τούρκικα τσαντίρια, άρχισαν τις κουμπουριές… Πιάστηκαν χριστιανοί και Τούρκοι πριν της ώρας κι ο Καραϊσκάκης σκοτώθηκε.
Τον πήρε στο λαιμό του, τον πήρε στο λαιμό του… μουρμούρισε ο καπετάν Μιχάλης. Δεν πειράζει. Κι ο παππούς μου σκοτώθηκε. Όλοι θα σκοτωθούμε.
*1.Το μεϊτάνι μπαίνει πάνω από το γελέκι. Έχει μανίκια, και είναι ανοιχτό.
*2. Ο αδούλωτος και αγέλαστος καπετάν Μιχάλης στέκει μπροστά στις ζωγραφιές των ηρώων του 1821 και τους χαιρετά έναν- ένα, όπως κάνουμε συχνά στις εικόνες των αγίων. Μια τελετουργία, μιαπράξη συμβολική, επικοινωνιακή. Μπροστά στην εικόνα του Καραϊσκάκη καίει μέρα νύχτα ένα καντηλάκι για τον αναπαημό( ανάπαυση) της ψυχής του ήρωα, του άγιου ήρωα. Ο καπετάν Μιχάλης «πνίγεται» από την αδικία, οι κρητικοί δεν ησύχασαν λεπτό στα χρόνια της τουρκοκρατίας, έπραξαν το σωστό, πάλευαν χωρίς σταματημό να διώξουν από την Κρήτη το κακό, και το κακό αυτό ήταν η Τουρκιά. Μένουν όμως στη σκλαβιά γιατί όλες οι Μεγάλες Δυνάμεις και η Τουρκία θεωρούν την Κρήτη το στρατηγικότερο τόπο στη Μεσόγειο και όλα αυτά τα` αρπακτικά όρνια την έχουν βάλει στο μάτι. Αυτό επιβεβαιώθηκε και στον Β! παγκόσμιο πόλεμο( με τη δόλια στρατηγική του Τσώρτσιλ) και δυστυχώς φτάνει στις μέρες μας, στα 2020, με τα άθλια και παράνομα σχέδια των Τούρκων για γεωτρήσεις και άλλες παράλογες απαιτήσεις.
6.Σκυμμένος σ` ένα χοντρό βιβλίο, μελετούσε το μεγάλο σηκωμό του `21 και σάστιζε ο νους του- τι αδερφοφαγωμάρες, τι κλεψιές και προδοσιές, και συνάμα, από τους ίδιους αγωνιστές, τι `ταν εκείνες οι αντραγαθιές της ράτσας μας, η λεβεντιά, ο έρωτας της λευτεριάς, το θεϊκό νταηλίκι! Κάθε τόσο ο Τίτυρος έβγαζε και σκούπιζε τα ματογυάλια του, θαρούσε πως αυτά του `φταιγαν και θάμπωναν τα γράμματα και δεν έβλεπε, μα ήταν τα μάτια του που βούρκωναν,..
Ο Τίτυρος, αδελφός του καπετάν Μιχάλη, δάσκαλος, αδύναμος, δειλός και διστακτικός, μεταμορφώνεται σιγά-σιγά σε άξιο πολεμιστή. Το Τίτυρος είναι παρατσούκλι που του κόλλησαν όταν ρώτησε τον πατέρα του, τον καπετάν Σήφακα: Τι τυρός είναι αυτός πατέρα; Τι τυρός, Τίτυρος. Μια κουβέντα αρκεί για ένα νέο όνομα, τόσο δυνατό που το κανονικό όνομα δεν αναφέρεται ποτέ πια. Να θυμηθούμε πως και ο καπετάν Μιχάλης είχε το παρατσούκλι καπετάν Κάπρος.
7.Μια φορά του `τυχε να διαβάσει σε μια φυλλάδα ένα λόγο που του `χε κάμει μεγάλη εντύπωση: Ρώτησαν, λέει, μια μέρα τον Κανάρη, πως μπόρεσε κι έκαμε τόσες αντραγαθιές, κι ο Ψαριανός μπουρλοτιέρης αποκρίθηκε; «Γιατί πάντα μου, μωρέ παιδιά, έλεγα: Κωσταντή, θα πεθάνεις!» Από τη μέρα εκείνη ο καπετάν Πολυξίγκης έβαλε στραβά το φέσι του, κι είτε πια πόλεμος ξεσπούσε μπροστά του είτε γλέντι, « Πολυξίγκη, θα πεθάνεις!» μουρμούριζε κι έμπαινε πάντα πρώτος.
Ο καπετάν Πολυξίγκης είναι το δεύτερο σημαντικό , μετά τον καπετάν Μιχάλη, πρόσωπο στο μυθιστόρημα. Η περιφρόνηση του για τον θάνατο, η απαγωγή της Εμινέ Χανούμ και ο μέγας έρωτας του για αυτήν την όμορφη Κερκέζα καθώς και τα γλέντια που έκανε μέσα στον τάφο του- τον είχε κτίσει ευρύχωρο για να χωρούν 5-6 γλεντιστάδες (ο ένας γλεντιστής ο περίφημος λυράρης Βεντούζος)- συνθέτουν έναν άξιο πρωταγωνιστή δίπλα αλλά και απέναντι από τον αδάμαστο καπετάν Μιχάλη. Τρίτος σε παλικαροσύνη και αντρειά είναι ο Τουρκοκρητικός Νουρήμπεης που έχει «αγοράσει» σε σκλαβοπάζαρο την αισθησιακή και πανέμορφη Εμινέ Χανούμ. Το λογοτεχνικό αλλά και στοχαστικό εύρημα του Καζαντζάκη που αφορά τους τρεις τρανούς άντρες του Μεγάλου Κάστρου είναι το εξής: Η Εμινέ Χανούμ διεγείρει την ερωτική διάθεση και των τριών. Ο μοιραίος ανεκπλήρωτος έρωτας του καπετάν Μιχάλη για την Εμινέ Χανούμ, η απαγωγή της από τον καπετάν Πολυξίγκη και ο βαρύς τραυματισμός του «ιδιοκτήτη» της Νουρήμπεη συνθέτουν ένα παράλληλο κόσμο με εκείνον των ξεσηκωμών των επαναστάσεων, των πολέμων και των σφαγών των χριστιανών. Μία τραγωδία που το τέλος βρίσκει και τους τρεις άντρες αλλά και την Εμινέ νεκρούς. Η αιώνια αντιπαράθεση και συμμαχία: Έρως- Πόλεμος. Η θεά του έρωτα Αφροδίτη διατηρεί παράνομη σχέση με τον Θεό του πολέμου Άρη. Ένα από τα παιδιά τους είναι η πεντάμορφη Αρμονία.
8.…έπιναν, κι ύστερα έπιασαν τους μεγάλους αγωνιστές της Κρήτης, τον Κόρακα, το Χατζημιχάλη, τον Κριάρη, το Δασκαλογιάννη, κι έπιναν. Κι ύστερα έφτασαν στο Αρκάδι, ήπιαν τρεις μεγάλες κούπες στην υγειά του, κι ύστερα πήδηξαν στο `21 ήπιαν στην υγειά του Κολοκοτρώνη, του Καραϊσκάκη, του Μιαούλη, του Οδυσσέα Αντρούτσου.
9.-Και τι χαμπάρια μας φέρνεις, λεβέντη μου, από κει απάνω, από την Ελλάδα; Ρώτησε κι έδειξε βορινά πέρα κατά τον ουρανό. Δεν έχετε πια τουρκαλάδες εσείς, ποιος τη χάρη σας!
-Δεν έχουμε Τούρκους, αποκρίθηκε ο Μήτρος, μα έχουμε κοτζαμπάσηδες και χωροφυλάκους και βουλευτάδες, ας` τα, μην τα ξεψαχνίζεις, γέροντα.
Ένας εθελοντής τσολιάς από τη Ρούμελη συζητά με τον καπετάν Σήφακα, τον πατέρα του καπετάν Μιχάλη. Η κουβέντα γίνεται στην αυλή του καπετάν Σήφακα το 1889.
10…ένας σπόρος είναι η λευτεριά, μα δεν ποτίζεται αυτός με νερό για να πιάσει, παρά με αίμα.
Τρίτη 9.6.20 Ο Θουκυδίδης γράφει για τον λοιμό της Αθήνας (430 π.Χ.)Γράφει ο Δημήτρης Τζήκας
Μόλις τελείωσε ο πρώτος χρόνος του Πελοποννησιακού πολέμου, στην αρχή του θέρους, οι Πελοποννήσιοι και οι σύμμαχοί τους, με τα δύο τρίτα της συνολικής τους δύναμης, εισέβαλαν στην Αττική. Αρχηγός τους ήταν ο Αρχίδαμος του Ζευξιδάμου, ο βασιλιάς των Λακεδαιμονίων. Οργάνωσαν το στρατόπεδο τους και άρχισαν να λεηλατούν την ύπαιθρο χώρα. Τότε ακριβώς εμφανίστηκε ο λοιμός, που προκάλεσε τον θάνατο ενός μεγάλου ποσοστού των κατοίκων της Αθήνας, ανάμεσα στους και ο Περικλής μαζί με τα μέλη της οικογενείας του. Εκτιμάται ότι ο λοιμός σκότωσε από το 1/4 έως τo 1/3 του πληθυσμού της πόλης ο οποίος ανερχόταν τότε σε 300.000· νόσησαν και πέθαναν περίπου 300 ιππείς και 1.400 οπλίτες
Η επιδημία ξεκίνησε από το επίνειο της πόλης, τον Πειραιά. Διαδόθηκε το ίδιο καλοκαίρι, όταν ο Άγνων του Νικίου και ο Κλεόπομπος του Κλεινίου, που ήσαν συστρατηγοί του Περικλή, πήραν το εκστρατευτικό σώμα που είχε χρησιμοποιήσει εκείνος και πήγαν να χτυπήσουν τους Χαλκιδείς της Θράκης και την Ποτίδαια. Από τους τέσσερις χιλιάδες οπλίτες του σώματος αυτού η επιδημία «θέρισε» χίλιους πενήντα μέσα σε σαράντα μέρες: «Ούτε την Ποτίδαια πήραν ούτε άλλη καμιά επιτυχία είχαν, και τούτο επειδή ο στρατός είχε μεταφέρει, μαζί του, την λοιμική που έκανε θραύση στους οπλίτες, σε βαθμό που και αυτοί ακόμα οι οπλίτες της πρώτης εκστρατείας, οι οποίοι ήσαν υγιείς, κόλλησαν την αρρώστια από εκείνους που είχαν έρθει με τον Άγνωνα.»
Λοιμός σε αρχαία πόλη, πίνακας του 17ου αιώνα του Μίχιελ Σβέιρτς, ο οποίος θεωρείται πως αναφέρεται στο λοιμό των Αθηνών.
Παραδόξως η νόσος δεν μεταδόθηκε στα στρατεύματα των Σπαρτιατών, αν και έμειναν στην Αττική περισσότερο από κάθε άλλη φορά και την κατάστρεψαν ολόκληρη, και δεν επεκτάθηκε στην Πελοπόννησο, τουλάχιστον σε βαθμό άξιο λόγου: «Όσο καιρό οι Πελοποννήσιοι ήσαν στην Αττική και οι Αθηναίοι στην εκστρατεία, η επιδημία εξακολουθούσε να θερίζει και μέσα στην πολιτεία και στο εκστρατευτικό σώμα. Διαδόθηκε, μάλιστα, ότι οι Πελοποννήσιοι φοβήθηκαν την επιδημία —το έμαθαν από αυτομόλους και από τις πολλές φωτιές όπου οι Αθηναίοι έκαιγαν τους νεκρούς —κι έφυγαν γρήγορα από την Αττική. Ο λοιμός εμφανίστηκε και σε άλλες περιοχές της ανατολικής Μεσογείου κι επέστρεψε δύο φορές, το 429 π.Χ. και τον χειμώνα του 427/426 π.Χ. Ο Θουκυδίδης μολύνθηκε ο ίδιος αλλά κατάφερε να επιζήσει: «Εγώ, που αρρώστησα ο ίδιος και είδα, με τα μάτια μου, άλλους ν᾽ αρρωσταίνουν, θα περιγράψω την αρρώστια και τα συμπτώματά της, ώστε αν τύχει και ξανάρθει ποτέ, να τα έχει ο καθένας υπόψη του και να ξέρει την αρρώστια για να πάρει καλά τα μέτρα του.»
Ο λοιμός των Αθηνών συχνά θεωρείται πως ήταν ένα ξέσπασμα βουβωνικής πανώλης σε μια από τις πολλές μορφές της, αλλά διάφορες επανεκτιμήσεις των κριτηρίων σχετικά με τα επιδημιολογικά συμπτώματα, έκαναν τους ειδικούς να θεωρήσουν πιθανές και άλλες αρρώστιες όπως τύφο, ανεμοβλογιά, ιλαρά, και σύνδρομο τοξικού σοκ ή την ασθένεια του άνθρακα, η οποία εμφανίστηκε με την συγκέντρωση χιλιάδων προσφύγων εντός των τειχών καθώς και με τον συνωστισμό των παραγωγικών ζώων. Κατά τα τέλη του 20ού αιώνα υπήρξαν εκτιμήσεις ότι μπορεί να πρόκειται για τον Αιμορραγικό Πυρετό Έμπολα, επειδή τα συμπτώματα έχουν πολλές ομοιότητες με τα αντίστοιχα στην Αφρικανική ήπειρο, όπου εκδηλώθηκαν οι ασθένειες αυτές και ταυτοποιήθηκαν, ενώ ο Θουκυδίδης είχε αναφέρει την Αιθιοπία ως τόπο προέλευσης του ιού.
Το επόμενο κείμενο είναι από το Β’ Βιβλίο της Ιστορίας του Πελοποννησιακού πολέμου· η μετάφραση είναι του Άγγελου Βλάχου.
«Δεν ήσαν πολλές μέρες στην Αττική όταν, για πρώτη φορά, παρουσιάστηκε στην Αθήνα η λοιμική. Λέγεται ότι η αρρώστια είχε άλλοτε παρουσιαστεί και σ᾽ άλλα μέρη, στην Λήμνο και σ᾽ άλλους τόπους, αλλά πουθενά δεν θυμόνταν επιδημία σε τόση έκταση και τόσο θανατηφόρα. Ούτε οι γιατροί, που για πρώτη φορά αντιμετώπιζαν την αρρώστια και δεν την ήξεραν, μπορούσαν να βοηθήσουν (αντίθετα, πέθαιναν οι περισσότεροι επειδή έρχονταν σ᾽ επαφή με τους αρρώστους) ούτε τίποτε άλλο. Και οι παρακλήσεις στους Θεούς και στα μαντεία δεν ωφέλησαν σε τίποτε και οι άνθρωποι, αποκαμωμένοι από την λοιμική, τα παράτησαν και αυτά.
Η λοιμική πρωτοφάνηκε, όπως λένε, στην Αιθιοπία, πέρα από την Αίγυπτο. Έπειτα κατέβηκε στην Λιβύη και σε πολλά μέρη της αυτοκρατορίας του Βασιλέως. Στην Αθήνα έπεσε ξαφνικά. Πρώτα εμφανίστηκε στον Πειραιά, όπου διαδόθηκε ότι οι Πελοποννήσιοι είχαν δηλητηριάσει τα πηγάδια (ο Πειραιάς δεν είχε ακόμα βρύσες) και μετά απλώθηκε και στην απάνω πόλη, όπου άρχισαν να πεθαίνουν πάρα πολλοί.
Αφήνω στον καθένα, γιατρό ή αδαή, να εξηγήσει, κατά τα όσα ξέρει, από πού ήρθε και ποιά ήταν η αιτία της λοιμικής που προκαλούσε τέτοιαν αναταραχή στον οργανισμό, οδηγώντας τον από την υγεία στον θάνατο. Εγώ, που αρρώστησα ο ίδιος και είδα, με τα μάτια μου, άλλους ν᾽ αρρωσταίνουν, θα περιγράψω την αρρώστια και τα συμπτώματά της, ώστε αν τύχει και ξανάρθει ποτέ, να τα έχει ο καθένας υπόψη του και να ξέρει την αρρώστια για να πάρει καλά τα μέτρα του. Τον χρόνο εκείνο, όπως το παραδέχονται όλοι, σημειώθηκαν πολύ λίγες άλλες αρρώστιες και όσοι υπέφεραν από κάτι άλλο προγενέστερα, πάθαιναν όλοι λοιμική. Όλοι, όμως, όσοι ήσαν υγιείς πάθαιναν την αρρώστια ξαφνικά. Στην αρχή με δυνατούς πονοκεφάλους, ψηλό πυρετό, με φλόγωση των ματιών, που κοκκίνιζαν. Το στόμα βρωμούσε. Μετά απ᾽ αυτό άρχιζε φτέρνισμα και η αρρώστια κατέβαινε ύστερα από λίγο στο στήθος, προκαλώντας δυνατό βήχα. Όταν κατέβαινε στην καρδιά, προκαλούσε μεγάλη αναταραχή και πολύ οδυνηρούς εμετούς και κενώσεις κάθε είδους χολής, απ᾽ τα όσα έχουν περιγράψει οι γιατροί. Μετά, τους περισσότερους τους έπιανε λόξιγκας που προκαλούσε δυνατούς σπασμούς. Σ᾽ άλλους σταματούσε γρήγορα, σ᾽ άλλους κρατούσε πολύ. Το σώμα, εξωτερικά, δεν ήταν, στην αφή, πολύ θερμό ούτε κίτρινο, αλλά κοκκινωπό και χλωμό, γεμάτο φουσκαλίδες κι εξανθήματα. Όμως, ο εσωτερικός πυρετός ήταν τόσο μεγάλος, ώστε οι άρρωστοι δεν μπορούσαν να υποφέρουν ούτε τα πιο λεπτά ρούχα ούτε σεντόνια ούτε άλλο τι και ήθελαν να μένουν γυμνοί. Ένιωθαν μεγάλη ανακούφιση αν μπορούσαν να μπουν σε δροσερό νερό. Και πολλοί, που δεν είχαν κανένα να τους προσέχει, αυτό έκαναν, κι έπεφταν στις στέρνες τυραννισμένοι από ακατάπαυτη δίψα που όσο κι αν έπιναν δεν μπορούσαν να την σβήσουν. Δεν μπορούσαν να βρουν καμιά ανάπαυση και τους βασάνιζε η αϋπνία. Όσο η αρρώστια ήταν στην οξεία φάση της, το σώμα άντεχε καταπληκτικά και δεν αδυνάτιζε. Έτσι, οι περισσότεροι πέθαιναν ή την εβδόμη ή την ενάτη μέρα από τον ψηλό πυρετό, ενώ είχαν ακόμα δυνάμεις. Αν περνούσαν αυτό το στάδιο, τότε η αρρώστια κατέβαινε στην κοιλιά όπου προκαλούσε έλκος και ακατάσχετη διάρροια και, τότε, οι περισσότεροι πέθαιναν από εξάντληση. Η αρρώστια διαπερνούσε όλο το σώμα. Αρχίζοντας απ᾽ το κεφάλι, κατέβαινε σ᾽ ολόκληρο το σώμα κι αν κανείς άντεχε, περνούσε στα άκρα όπου φανερώνονταν τα σημάδια της. Πρόσβαλλε τα γεννητικά όργανα και τα χέρια και τα πόδια. Πολλοί σώθηκαν, άλλοι έμειναν παράλυτοι στα άκρα τους. Άλλοι έχασαν το φως τους και άλλοι πάθαιναν αμνησία. Όταν έγιναν καλά, δεν ήξεραν ποιοί ήσαν οι ίδιοι και δεν αναγνώριζαν τους συγγενείς τους και τους φίλους τους.
Η αρρώστια ήταν τέτοια, ώστε οι λέξεις δεν φτάνουν για να την περιγράψει κανείς, και χτυπούσε τόσο βαριά, ώστε δεν ήταν δυνατόν ν᾽ ανθέξει ανθρώπινη φύση. Ότι η αρρώστια αυτή δεν έχει καμιά σχέση με τις συνηθισμένες αρρώστιες, φάνηκε καθαρά από το ότι τα όρνια και τ᾽ άλλα τετράποδα ζώα, όσα τρώνε ανθρώπινο κρέας, δεν ζύγωναν τα πολλά άταφα σώματα κι αν τ᾽ άγγιζαν ψοφούσαν. Και είναι βέβαιο ότι τα όρνια αυτά εξαφανίστηκαν και δεν τα ᾽βλεπε κανείς ούτε γύρω από τα πτώματα ούτε αλλού. Για τους σκύλους ήταν ακόμα πιο φανερό, αφού είναι κατοικίδια ζώα.
Αυτά ήσαν γενικά τα χαρακτηριστικά της αρρώστιας, αν και παραλείπω πολλά ασυνήθιστα συμπτώματα που διαφέραν από περίπτωση σε περίπτωση. Όσο διαρκούσε η επιδημία αυτή, δεν παρουσιάστηκε καμιά απ’ τις συνηθισμένες αρρώστιες, κι αν παρουσιαζόταν κατέληγε στην λοιμική. Πέθαιναν οι άνθρωποι, και όσοι δεν είχαν καμιά περιποίηση και άλλοι, παρ᾽ όλες τις περιποιήσεις. Μπορεί κανείς να πει ότι κανένα αποτελεσματικό φάρμακο δεν βρέθηκε, γιατί εκείνο που ωφελούσε τον ένα έβλαπτε τον άλλο. Καμιά κράση, ισχυρή ή αδύνατη, δεν μπορούσε ν᾽ αντισταθεί στην αρρώστια που τους σάρωνε όλους, ακόμα κι εκείνους τους οποίους νοσήλευαν με κάθε φροντίδα. Το χειρότερο απ᾽ όλα δεν ήταν μόνο η κατάθλιψη εκείνων που αρρώσταιναν κι απελπίζονταν αμέσως, αφήνοντας τον εαυτό τους αντί ν᾽ αντιδράσουν, αλλά και το ότι, νοσηλεύοντας ο ένας τον άλλο, κολλούσαν την αρρώστια και πέθαιναν σαν τα πρόβατα. Αυτό προκάλεσε την μεγαλύτερη καταστροφή και τούτο επειδή ή αποφεύγαν, από φόβο, να περιποιηθούν τους αρρώστους και αυτοί πέθαιναν έρημοι —κι έτσι άδειασαν πολλά σπίτια γιατί δεν ήταν κανείς να τους κοιτάξει— ή τότε επικοινωνούσαν με τους αρρώστους, κολλούσαν την λοιμική και πέθαιναν. Τούτο συνέβαινε κυρίως σε όσους, από καλοσύνη και φιλότιμο πήγαιναν, αψηφώντας τον εαυτό τους, σε αρρώστους φίλους τους. Αλλού πάλι, και αυτοί οι συγγενείς, τσακισμένοι από την συμφορά, παρατούσαν και τα μοιρολόγια ακόμα. Τον μεγαλύτερο οίκτο για τους αρρώστους και τους ετοιμοθάνατους ένιωθαν όσοι είχαν πάθει την αρρώστια και είχαν σωθεί. Ήξεραν τί σημαίνει η αρρώστια, ενώ οι ίδιοι δεν είχαν πια φόβο. Η αρρώστια δεν πρόσβαλλε ποτέ τον ίδιο άνθρωπο δεύτερη φορά ή, αν τούτο συνέβαινε, δεν ήταν θανατηφόρα. Οι άλλοι μακάριζαν όσους είχαν σωθεί, και οι ίδιοι απ᾽ την μεγάλη τους χαρά, είχαν την μάταιη ελπίδα ότι δεν θα πέθαιναν πια ποτέ από άλλη αρρώστια.
Εκείνο που χειροτέρεψε πολύ την κατάσταση ήταν η συγκέντρωση μέσα στην πόλη όλου του πληθυσμού της υπαίθρου. Υπέφεραν περισσότερο οι πρόσφυγες. Μη έχοντας σπίτια, ζούσαν σε πνιγηρές καλύβες μέσα στο καλοκαίρι και πέθαιναν ανάκατα ο ένας απάνω στον άλλο ή σέρνονταν μες στους δρόμους μισοπεθαμένοι, ενώ άλλοι, από την άσβηστη δίψα τους, μαζεύονταν γύρω από τις βρύσες. Οι περίβολοι των ναών, όπου είχαν κατασκηνώσει, ήσαν γεμάτοι νεκρούς που πέθαιναν εκεί, γιατί καθώς φούντωνε το κακό, οι άνθρωποι, βασανισμένοι απ᾽ την αρρώστια, έφταναν σε απόγνωση κι αδιαφορούσαν πια για τα ιερά και τα όσια. Δεν τηρούσαν πια καμιά απ᾽ τις τελετές για την ταφή των νεκρών κι ο καθένας έθαβε τους δικούς του όπως μπορούσε. Πολλοί, που, απ᾽ τους πολλούς θανάτους στην οικογένειά τους, τους είχαν λείψει τα χρειαζούμενα, μεταχειρίζονταν άπρεπους τρόπους. Άλλοι αποθέταν τον δικό τους νεκρό σε ξένη έτοιμη πυρά κι έβαζαν φωτιά στα ξύλα κι άλλοι έριχναν τον νεκρό τους επάνω σε πυρά όπου καιγόταν άλλος νεκρός κι έφευγαν γρήγορα.
Αλλά η λοιμική προκάλεσε και πολλά άλλα κακά που πρώτη φορά αναφάνηκαν στην πολιτεία, γιατί ο καθένας τολμούσε πιο φανερά, τώρα, να κάνει πράγματα που πριν τα έκανε κρυφά, και τούτο επειδή έβλεπαν πόσο απότομη είναι η μεταβολή της τύχης του ανθρώπου. Πλούσιοι πέθαιναν ξαφνικά και φτωχοί, που δεν είχαν ποτέ τίποτε, τους κληρονομούσαν κι έπαιρναν αμέσως όλη τους την περιουσία. Έτσι, οι περισσότεροι, βλέποντας πόσο εφήμερος είναι ο πλούτος και αβέβαιη η ζωή, βιάζονταν να ξοδέψουν τα χρήματά τους και να τα χαρούν. Κανείς δεν ήταν πια πρόθυμος να υποβληθεί σ᾽ οποιοδήποτε κόπο για κάτι που άλλοτε μπορούσε να φανεί χρήσιμο, και τούτο επειδή σκεπτόταν ότι ήταν πιθανό να πεθάνει προτού τελειώσει εκείνο για το οποίο θα κόπιαζε. Η ευχαρίστηση της στιγμής και το άμεσο κέρδος κατάντησε να θεωρείται και καλό και χρήσιμο. Ούτε ο φόβος των Θεών ούτε οι νόμοι των ανθρώπων τους συγκρατούσαν. Επειδή έβλεπαν ότι όλοι πέθαιναν, χωρίς διάκριση, δεν είχαν πια την αίσθηση του τί ήταν ευσέβεια και τί δεν ήταν και κανείς δεν πίστευε πως θα γλυτώσει απ᾽ την αρρώστια για να δώσει λόγο και να τιμωρηθεί για τις άδικες πράξεις του. Όλοι θεωρούσαν ότι η τιμωρία, που κρεμόταν κιόλας πάνω απ᾽ το κεφάλι τους, ήταν πολύ βαρύτερη από κάθε άλλην κι έπρεπε, προτού την υποστούν, να χαρούν κάπως τη ζωή.
Τέτοιες ήσαν οι συμφορές που πάθαιναν οι Αθηναίοι. Μέσα στην πολιτεία πέθαιναν οι άνθρωποι κι έξω στην ύπαιθρο τα κτήματά τους καταστρέφονταν. Μέσα στην συμφορά θυμήθηκαν μερικοί, όπως ήταν φυσικό, και άλλες προφητείες, αλλά και τον ακόλουθο χρησμό που, καθώς έλεγαν οι γεροντότεροι, τον έψελναν άλλοτε:
«Θά ᾽ρθει πόλεμος δωρικός και μαζί του λοιμός».
Πολλές φιλονικίες έγιναν τότε, γιατί άλλοι έλεγαν ότι στον χρησμό δεν γινόταν λόγος για λοιμό (αρρώστια) αλλά για λιμό (πείνα), επικράτησε όμως η γνώμη ότι το σωστό ήταν λοιμός, επειδή οι άνθρωποι ερμήνευαν τον χρησμό ανάλογα με τα παθήματά τους. Νομίζω ότι, αν ποτέ ξαναγίνει δωρικός πόλεμος και τύχει να έρθει μαζί λιμός, θα τον ερμηνέψουν όπως θα ταιριάζει στην περίσταση. Θυμήθηκαν τότε —όσοι τον ήξεραν— και τον χρησμό που είχε δώσει ο θεός, όταν τον ρώτησαν οι Λακεδαιμόνιοι αν έπρεπε να κηρύξουν πόλεμο και είχε αποκριθεί ότι, αν πολεμούσαν με όλες τους τις δυνάμεις, θα νικούσαν και ότι ο ίδιος θα τους βοηθήσει. Γι᾽ αυτό και θεωρούσαν ότι τα όσα συνέβαιναν είχαν σχέση με τον χρησμό, γιατί η επιδημία άρχισε μόλις είχαν κάνει εισβολή οι Πελοποννήσιοι, και δεν επεκτάθηκε στην Πελοπόννησο, τουλάχιστον σε βαθμό άξιο λόγου, αλλά θέρισε κυρίως την Αθήνα και μερικά άλλα πυκνοκατοικημένα μέρη. Αυτά είναι τα της επιδημίας.»
Δευτέρα 8.6.20 Μπίλη Χρόνια Πολλά!
Ελευσίνα. Πολιτιστική πρωτεύουσα της Ευρώπης το 2021. Άρθρο του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη.
Πάμε τώρα με τραγούδια, τη βασίλισσα Θεά, την καρποφόρο Δήμητρα να τιμήσουμε, με τους μελωδικότερους ύμνους και να χορέψουμε με τα ρυθμικότερα τραγούδια.
Ω! Δήμητρα των αγνών και ιερών Μυστηρίων, μεγάλη βασίλισσα, συμπαραστάσου μας, φώτισε μας, σώσε το πανηγύρι που κάνουμε για σένα την ολοήμερη, χαρούμενη γιορτή. Πολλά κωμικά θα πούμε αλλά και πολλά σοβαρά και σπουδαία όπως αρμόζει στην πάνσεπτη γιορτή σου. Και εγώ (ο Αριστοφάνης) με τα κωμικά και τα σοβαρά θα νικήσω τον θεατρικό αγώνα και θα βραβευτώ. Αριστοφάνους, Βάτραχοι, 384-395.
Ο Διόνυσος θεός της βλαστήσεως, του αμπελιού, του κρασιού, της μέθης, της έκστασης και του Θεάτρου συναντάται με τη μεγάλη ελευσίνια θεότητα, την Δήμητρα, στην Γαία (Γή). Οι δύο μέγιστες αυτές χθόνιες θεότητες, θεότητες έχουν ρίζες στην Γαία Μητέρα, στη Γή.
Η λαϊκή θρησκεία του Διόνυσου, όπως και της Δήμητρας, έχουν χαρακτήρα χθόνιο, μυστηριακό, εκστατικό, οργιαστικό.
Το έργον των Θεών διακόπτομεν εμείς,
τα βιαστικά και άπειρα όντα της στιγμής.
Στης Ελευσίνας και της Φθίας τα παλάτια
η Δήμητρα κι` η Θέτις αρχινούν έργα καλά
μες σε μεγάλες φλόγες και βαθύν καπνόν. Αλλά
πάντοτε ορμά η Μετάνειρα από τα δωμάτια
του βασιλέως, ξέπλεγη και τρομαγμένη,
και πάντοτε ο Πηλεύς φοβάται κ` επεμβαίνει.
Κ.Π.Καβάφης (1863-1933), “Διακοπή”, Ποιήματα 1897-1933, Ίκαρος.
Η Ελευσίνα ήταν ένα από τα σημαντικότερα ιερά στην αρχαία εποχή. Μια ιερή πόλη με οικουμενική ακτινοβολία και αδιάκοπη παρουσία για περισσότερα από 1800 χρόνια.
Ιερή πόλη, ανάμεσα στις ιερότερες της αρχαιότητος, έμεινε γνωστή στην παγκόσμια ιστορία, για τα Ελευσίνια Μυστήρια και τις τελετές Μυήσεως των Μυστών.
Υπήρξε κέντρο λατρείας της Δήμητρας και της Κόρης Περσεφόνης και κατ` επέκταση της Γης Μητέρας. Η θεά Δήμητρα, θεά της Γης, της γονιμότητας, της σωστής καλλιέργειας και φροντίδας της γης λατρεύτηκε στην Ελευσίνα από τον 14ο αι π.Χ. μέχρι το τέλος του 4ου αι μ.Χ. Ψήγματα και επιρροές των ελευσίνιων τελετών και μυστηρίων έφτασαν μέχρι τη σύγχρονη εποχή.
Δύο ιερές πόλεις, η Αθήνα της θεάς Αθηνάς και η Ελευσίνα της θεάς Δήμητρας, συνδέονται με την ονομαστή Ιερά Οδό, μήκους περίπου 22χιλιομέτρων.
…δεν πρέπει να κυκλοφορούν αυτοκίνητα στην Ιερά Οδό. Είναι ιεροσυλία να χρησιμοποιείς την Ιερά Οδό σαν να είναι αυτοκινητόδρομος. Πρέπει να περπατάμε, να βαδίζουμε όπως οι αρχαίοι πάνω σ` αυτόν τον ιερό δρόμο και ν` αφήνουμε όλο μας το είναι να ξεχειλίζει από φως.
Τον ιερό αυτό δρόμο τον χάραξαν πόδια ευλαβικά, παγανιστικά καθώς όδευαν προς την ιερή Ελευσίνα, προς την Μύηση.
Χένρι Μίλερ (1891-1980), Ο κολοσσός του Μαρουσιού, και Πρώτες εντυπώσεις από την Ελλάδα.
Η ΕΛΕΥΣΙΝΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΠΡΩΤΕΥΟΥΣΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ ΤΟ 2021.
Ο θεσμός της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης λειτουργεί από το 1985 με πρώτη τιμώμενη πόλη την Αθήνα. Η ιδέα ανήκε στην Μελίνα Μερκούρη που ήταν τότε Υπουργός Πολιτισμού. Άλλες ελληνικές πόλεις που είχαν αυτή τη διάκριση ήταν η Θεσσαλονίκη, το 1997 και η Πάτρα το 2006.
Η Ελευσίνα θα είναι η τέταρτη ελληνική πόλη που θα γίνει Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης και μάλιστα την ίδια χρονιά που θα τιμούμε τα 200 χρόνια από το 1821.
Άλλες ευρωπαϊκές πόλεις που τιμήθηκαν με τη διάκριση αυτή είναι η Φλωρεντία (1986), Άμστερνταμ (1987), Βερολίνο (1988), Παρίσι (1989), Μαδρίτη (1992), Λισαβόνα (1994), Κοπεγχάγη (1996), Πράγα (2000), Κωνσταντινούπολη (2010) κ.α.
Απομένει ένας χρόνος μέχρι την «έλευση» του 2021. Τότε η Ελευσίνα θα είναι η τιμώμενη πόλη της Ευρώπης. Αν εμείς, οι σύγχρονοι Έλληνες, καταφέρουμε να αποδώσουμε στην Ιερή Πόλη της Ελευσίνας, ένα μέρος της λαμπρότητας, της πνευματικότητος, της φυσικής ομορφιάς και του μυστηρίου που είχε στο παρελθόν, τότε θα μπορέσει… η Περσεφόνη στου κόσμου το μπαλκόνι να ξαναβγεί.
Ο Νίκος Γκάτσος (1914-1992), έγραψε το ποίημα “ο εφιάλτης της Περσεφόνης” που μελοποίησε ο Μάνος Χατζηδάκις το 1976.
Ο ποιητής, θρηνώντας για την κατάσταση της Ελευσίνας, μας λέει πως η ωραιότερη, ευφορώτερη, πνευματικότερη και φωτεινότερη πόλη της αρχαιότητος έγινε στα χρόνια μας, ένας απέραντος μολυσμένος και φονικός σκουπιδότοπος.
Εκεί που φύτρωνε φλισκούνι κι άγρια μέντα
κι έβγαζε η γη το πρώτο της κυκλάμινο
τώρα χωριάτες παζαρεύουν τα τσιμέντα
και τα πουλιά πέφτουν νεκρά στην υψικάμινο.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που σμίγανε τα χέρια τους οι μύστες
ευλαβικά πριν μπουν στο θυσιαστήριο
τώρα πετάνε αποτσίγαρα οι τουρίστες
και το καινούργιο πάν να δουν διυλιστήριο.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Εκεί που η θάλασσα γινόταν ευλογία
κι ήταν ευχή του κάμπου τα βελάσματα
τώρα καμιόνια κουβαλάν στα ναυπηγεία
άδεια κορμιά σιδερικά παιδιά κι ελάσματα.
Κοιμήσου Περσεφόνη στην αγκαλιά της γης
στου κόσμου το μπαλκόνι ποτέ μην ξαναβγείς.
Σημ. 1. Άγε νυν ετέραν ύμνων ιδέαν την καρποφόρον βασίλειαν
Δήμητρα θεάν επικοσμούντες ζαθέαις μολπαίς κελαδείτε.
Δήμητερ αγνών οργίων
άνασσα συμπαραστάτει,
και σώζε τον σαυτής χορόν,
και μ’ ασφαλώς πανήμερον
πασαί τε και χορεύσαι,
και πολλά μεν γέλοιά μ’ εί-
πείν, πολλά δε σπουδαία, και
της σης εορτής αξίως
παίσαντα και σκώψαντα νι-
κήσαντα ταινιούσθαι.
Κυριακή 7.6.20 Κάθε Κυριακή μεσημέρι, ωραία παρέα, ωραία ατμόσφαιρα, ωραίοι καλλιτέχνες, αξίζει τον κόπο να το επισκεφθείτε, Αριστοφάνους 13 Ψυρρή
Σάββατο 6.6.20 ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΗΜΟΥ ΒΙΑΝΝΟΥ ΣΤΗΝ ΑΤΤΙΚΗ «Ο ΔΙΑΒΑΤΗΣ»
ΔΕΛΤΙΟ ΤΥΠΟΥ Αθήνα 5.6.2020
Αγαπητά μέλη του «Διαβάτη», αγαπητοί συνδημότες
Εδώ και μήνες βιώνουμε μια πρωτόγνωρη και πολύπλευρη υγειονομική κρίση, η οποία αγγίζει τον πυρήνα της ζωής μας και της επικοινωνίας μας με περιορισμούς και εύλογα συναισθήματα φόβου αλλά και την αδήριτη ανάγκη προστασίας των ευάλωτων μελών μας. Ως Διοικητικό Συμβούλιο ενός εκ των ιστορικών κρητικών συλλόγων στην Αττική από την πρώτη στιγμή ανταποκριθήκαμε στις απαιτήσεις των καιρών αναστέλλοντας τη δραστηριότητά μας με τη ματαίωση των μαθημάτων χορού, την αναβολή έναρξης του μουσικού τμήματος και την αναστολή των προγραμματισμένων μηνιαίων συναντήσεών μας. Εγκαταλείψαμε, επίσης, τον σχεδιασμό ανοιξιάτικης εκδρομής του Συλλόγου, την οποία περίμεναν πολλά μέλη μας, που έχουν τακτική παρουσία στα δρώμενα του «Διαβάτη».
Ωστόσο, η αναβολή των πολιτιστικών εκδηλώσεων μάς πονάει ακόμη περισσότερο. Αξίζει να σημειωθεί ότι με πρωτοβουλία του Προέδρου του Περιφερειακού Συμβουλίου Κρήτης κ. Παύλου Μπαριτάκη, ο «Διαβάτης» μαζί με την Περιφέρεια, τον Δήμο Βιάννου και τα πολιτιστικά Σωματεία της Βιάννου επρόκειτο να συμμετέχει ενεργά στην επέτειο της εκατοεντηρίδας από τον θάνατο του Ι. Κονδυλάκη. Μάλιστα υπήρξε και προφορική αρχική συμφωνία του Διαβάτη με την Ε.Σ.Η.Ε.Α. για συνδιοργάνωση συνεδρίου και στην Αθήνα στο πλαίσιο των εκδηλώσεων για τα 100 χρόνια από το θάνατο του Ιωάννη Κονδυλάκη. Ομιλίες, εκδοτικές προσπάθειες, πολιτιστικές εκδηλώσεις συμπλήρωναν τον σχεδιασμό μας μέχρι το τέλος του έτους με ειδική μνεία στις τεράστιες απώλειες για τον Σύλλογό μας, αυτές του καθηγητή Εμμ. Μικρογιαννάκη και της ιατρού Τιτίκας Μανδαλάκη. Επίσης αναβλήθηκε για το Φθινόπωρο η έναρξη του κύκλου πνευματικών συναντήσεων του Διαβάτη, που ήταν προγραμματισμένη για τις 23 Μαρτίου 2020 με αφιέρωμα στην συμβολή της Κρήτης στην Επανάσταση του 1821.
Είναι προφανές ότι οφείλουμε να αναπροσαρμόσουμε τους σχεδιασμούς μας σύμφωνα με τους όρους που οι ειδικοί επιβάλλουν. Θα κάνουμε ό,τι είναι απαραίτητο για να προφυλάξουμε τους ανθρώπους μας και να τους ξαναβρούμε υγιείς μόλις οι περιστάσεις το επιτρέψουν.
Δηλώνουμε, εντούτοις, ότι, σε κάθε περίπτωση, θα βρούμε τρόπο, να τιμήσουμε τη μνήμη των εκτελεσθέντων υπό των γερμανικών στρατευμάτων κατοχής στο Ολοκαύτωμα της επαρχίας Βιάννου. Η οφειλόμενη τιμή στους προγόνους μας ούτε αναστέλλεται, ούτε αναβάλλεται.
Τέλος, το Δ.Σ. κάνει έκκληση στα μέλη του να διατηρήσουν την επαφή τους με τον Σύλλογο, με επισκέψεις στην ενδιαφέρουσα ιστοσελίδα μας (odiavatis.gr), με το Facebook του «Διαβάτη» (Diavatis Viannos), μέσω ηλεκτρονικού ταχυδρομείου (odiavatis@gmail.com), ή μέσω τηλεφωνικής κλήσης στα μέλη του Δ.Σ. Παρατηρήσεις, ιδέες και προτάσεις παρεμβάσεων είναι καλοδεχούμενες και αναγκαίες. Ακόμη και στην κρίση πανδημίας ο «Διαβάτης» θα παραμείνει το σημείο αναφοράς των Βιαννιτών στην Αττική.
Εν όψει της εορτής της Πεντηκοστής και του Αγίου Πνεύματος ευχόμαστε χρόνια πολλά σε όλους!
Παρασκευή 5.6.20 Ανέκδοτο από τον Στ. Μονιάκη: Η συκιά
Δευτέρα 1.6.20 ΙΑΤΡΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ Διπολική διαταραχή από τη Βικιπαίδεια
Διπολική διαταραχή χαρακτηρίζεται από δύο συναισθηματικές διαταραχές, τη μανία και την κατάθλιψη.
Συμπτώματα mood swing, anhedonia, Αϋπνία, Υπερυπνία, αυταπάτη, Αφασία, hallucination, υπερσεξουαλικότητα, Μανία, Υπομανία, Κατάθλιψη, Κούραση, psychomotor agitation Edit this on Wikidata
Η διπολική διαταραχή (γνωστή και ως διπολική συναισθηματική διαταραχή, μανιοκαταθλιπτική διαταραχή ή απλώς μανιοκατάθλιψη), είναι μια ψυχική νόσος. Τα άτομα με διπολική διαταραχή βιώνουν επεισόδια ανεβασμένης ή ευερέθιστης διάθεσης γνωστά ως μανία εναλλασσόμενα με επεισόδια κατάθλιψης. Αυτά τα επεισόδια μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα στην ικανότητα του ανθρώπου να λειτουργήσει φυσιολογικά στην καθημερινότητα του. Σχεδόν το 4% των ανθρώπων παγκοσμίως έχουν διπολική διαταραχή, είναι το ίδιο συχνή σε άνδρες και γυναίκες και εμφανίζεται συνήθως σε νεαρή ηλικία. Η αιτία που προκαλεί την διαταραχή δεν είναι ξεκάθαρη αλλά οι γενετικοί και περιβαλλοντικοί παράγοντες θεωρείται πως παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της διαταραχής. Η θεραπεία περιλαμβάνει σταθεροποιητές διάθεσης όπως το λίθιο, αντιεπιληπτικά φάρμακα καθώς και ψυχοθεραπεία.
Υπάρχουν γενικευμένα προβλήματα με κοινωνικό στίγμα, στερεότυπα καθώς και προκατάληψη ενάντια σε άτομα με διπολική διαταραχή, ωστόσο η διπολική διαταραχή έχει συνδεθεί και με την δημιουργικότητα και ακόμη και την ιδιοφυΐα, και πολλοί καλλιτέχνες, όπως ο ζωγράφος Βίνσεντ βαν Γκογκ, η ηθοποιός και συγγραφέας Κάρι Φίσερ, η συγγραφέας Βιρτζίνια Γουλφ, και ο Καλλιτέχνης Kanye West, έπασχαν και πάσχουν από αυτή.
• Συμπτωματολογία
Η μανία είναι κυρίαρχο χαρακτηριστικό της διπολικής διαταραχής και μπορεί να συμβεί με διαφορετικά επίπεδα σοβαρότητας. Σε ηπιότερα επεισόδια μανίας, γνωστά ως υπομανία, τα άτομα εμφανίζονται ενεργητικά, ευερέθιστα, και μπορεί να είναι πολύ παραγωγικά. Όταν η μανία γίνεται πιο σοβαρή, τα άτομα αρχίζουν να συμπεριφέρονται αλλοπρόσαλλα και παρορμητικά, παίρνοντας συχνά λανθασμένες αποφάσεις και έχουν μη ρεαλιστικές ιδέες για το μέλλον, ενώ η ανάγκη για ύπνο μειώνεται σημαντικά. Σε πολύ σοβαρά επεισόδια μανίας, τα άτομα μπορεί να βιώσουν πολύ διαστρεβλωμένες πεποιθήσεις για τον κόσμο και την πραγματικότητα, αυτό είναι γνωστό και ως ψύχωση.
Τα άτομα που βιώνουν μανιακά επεισόδια, επίσης, συχνά βιώνουν και καταθλιπτικά επεισόδια. Κάποιοι βιώνουν μια κατάσταση στην οποία παρουσιάζονται ταυτόχρονα χαρακτηριστικά μανίας και κατάθλιψης, αυτά ονομάζονται μικτά επεισόδια και είναι τα πιο ευμετάβλητα στο πλαίσιο της διαταραχής. Τα μανιακά και καταθλιπτικά επεισόδια διαρκούν από λίγες ημέρες έως μερικούς μήνες.
• Μανιακά επεισόδια
Η μανία είναι μια περίοδος αυξημένης ή ευερέθιστης διάθεσης, η οποία μπορεί να λάβει τη μορφή της ευφορίας, και διαρκεί για τουλάχιστον μία εβδομάδα (λιγότερο εάν απαιτείται νοσηλεία).
Στο κατώφλι της αιωνιότητας, πίνακας του Βίνσεντ βαν Γκογκ από τα 1890 που συμβολίζει την απόγνωση που χαρακτηρίζει την κατάθλιψη, ο Βαν Γκογκ έπασχε από διπολική διαταραχή, κάποιοι υποθέτουν ότι κατά την διάρκεια μικτού επεισοδίου έκοψε το ίδιο του το αυτί.
Τα άτομα με μανία συνήθως βιώνουν μια αύξηση στην ενέργεια και μειωμένη ανάγκη για ύπνο, και πολλές φορές μπορεί να κοιμούνται μόλις τρεις ή τέσσερις ώρες κάθε νύχτα. Μερικοί μπορεί να περάσουν μέρες χωρίς ύπνο. Ένα μανιακό άτομο μπορεί να εμφανίζει ταχύ ρυθμό ομιλίας και να εμφανίζει την αίσθηση της πίεσης του λόγου, καθώς και οι σκέψεις του φαίνεται να αλλάζουν με ταχύ ρυθμό. Κατά την διάρκεια της μανίας η προσοχή ενός ατόμου διασπάται εύκολα. Η κριτική ικανότητα του ανθρώπου επίσης επηρεάζεται αρνητικά και οι πάσχοντες μπορεί να κάνουν μεγάλες δαπάνες ή να παρουσιάζουν επικίνδυνη συμπεριφορά που δεν είναι φυσιολογική γι’ αυτούς. Η χρήση ουσιών είναι συχνή και η συμπεριφορά τους μπορεί να γίνει επιθετική και ενοχλητική. Μπορεί να αισθάνονται εκτός ελέγχου ή σαν να έχουν «επιλεγεί για μια ειδική αποστολή» καθώς εμφανίζουν μεγαλοπρεπείς και παραληρητικές ιδέες. Η σεξουαλική ορμή μπορεί να αυξηθεί. Στην πιο ακραία μορφή μανίας, ένα άτομο μπορεί να εμφανίσει ψύχωση ή διάσπαση από την πραγματικότητα, όπου η σκέψη επηρεάζεται μαζί με την διάθεση. Αυτό μπορεί μερικές φορές να οδηγήσει σε βίαιες συμπεριφορές. Μερικοί άνθρωποι με μανία βιώνουν έντονο άγχος και ευερεθιστότητα (σε σημείο οργής), ενώ άλλοι είναι αισιόδοξοι και ευφορικοί.
Η έναρξη ενός μανιακού επεισοδίου συχνά προαναγγέλλεται από διαταραχές του ύπνου. Αλλαγές στη διάθεση, ψυχοκινητικές αλλαγές και αλλαγές στην όρεξη καθώς και μια αύξηση του άγχους μπορεί επίσης να εμφανιστούν έως τρεις εβδομάδες πριν από την ανάπτυξη ενός μανιακού επεισοδίου.
• Υπομανιακά επεισόδια
Η υπομανία χαρακτηρίζεται από ήπια έως μέτρια επίπεδα αυξημένης διάθεσης όπως αισιοδοξία, πίεση του λόγου και αυξημένη δραστηριότητα καθώς και μειωμένη ανάγκη για ύπνο. Σε γενικές γραμμές, η υπομανία δεν προκαλεί δυσλειτουργία όπως η μανία. Πολλά άτομα με υπομανία είναι στην πραγματικότητα πιο παραγωγικοί από ό,τι συνήθως, ενώ τα μανιακά άτομα έχουν δυσκολία να ολοκληρώσουν τις εργασίες που τους ανατίθενται. Μερικοί άνθρωποι με υπομανία δείχνουν αυξημένη δημιουργικότητα, αν και άλλοι επιδεικνύουν κακή κρίση και ευερεθιστότητα. Πολλοί παρουσιάζουν έντονη σεξουαλική ορμή. Στην υπομανία ωστόσο δεν παρουσιάζονται ψυχωσικά χαρακτηριστικά.
Η υπομανία μπορεί να είναι ευχάριστη για το άτομο που την βιώνει. Έτσι, ακόμα και όταν η οικογένεια και οι φίλοι αναγνωρίζουν εναλλαγές της διάθεσης, το άτομο συχνά θα αρνηθεί ότι κάτι δεν πάει καλά με την διάθεση του. Εάν αφεθεί χωρίς θεραπεία, ένα επεισόδιο υπομανίας μπορεί να διαρκέσει οπουδήποτε από λίγες ημέρες έως αρκετά χρόνια, όμως συνήθως τα συμπτώματα διαρκούν για μερικές εβδομάδες έως μερικούς μήνες.
• Καταθλιπτικά επεισόδια
Τα σημεία και συμπτώματα της καταθλιπτικής φάσης της διπολικής διαταραχής περιλαμβάνουν αίσθημα θλίψης, άγχους, ενοχής, θυμό, απομόνωση και απελπισία καθώς και διαταραχές στον ύπνο και την όρεξη. Κόπωση και απώλεια ενδιαφέροντος σε συνήθως ευχάριστες δραστηριότητες, προβλήματα συγκέντρωσης, μοναξιά, απέχθεια προς τον εαυτό, απάθεια ή αδιαφορία, αποπροσωποποίηση, απώλεια ενδιαφέροντος για σεξουαλική δραστηριότητα, κοινωνικό άγχος, ευερεθιστότητα, χρόνιος πόνος (με ή χωρίς γνωστή αιτία), έλλειψη κινήτρων και σκέψεις αυτοκτονίας επίσης εμφανίζονται. Σε σοβαρές περιπτώσεις, το άτομο μπορεί να γίνει ψυχωτικό, μια κατάσταση γνωστή ως διπολική κατάθλιψη με ψυχωσικά χαρακτηριστικά. Αυτά τα συμπτώματα περιλαμβάνουν ψευδαισθήσεις ή, λιγότερο συχνά, παραισθήσεις, συνήθως δυσάρεστες. Ένα μείζον καταθλιπτικό επεισόδιο διαρκεί για τουλάχιστον δύο εβδομάδες, και μπορεί να συνεχιστεί για πάνω από έξι μήνες, αν αφεθεί χωρίς θεραπεία.
Όσο πιο νωρίς εμφανιστεί η διαταραχή στην ζωή ενός ανθρώπου τόσο πιο πιθανό είναι τα πρώτα επεισόδια να είναι καταθλιπτικά. Επειδή η διπολική διάγνωση απαιτεί μανιακά ή υπομανιακά επεισόδια, πολλοί ασθενείς αρχικά διαγιγνώσκονται και αντιμετωπίζονται σαν να έχουν μείζονα κατάθλιψη.
• Μικτά επεισόδια
Στο πλαίσιο της διπολικής διαταραχής, μια μικτή κατάσταση είναι μια κατάσταση κατά την οποία τα συμπτώματα της μανίας και της κατάθλιψης συμβαίνουν ταυτόχρονα. Τυπικά παραδείγματα περιλαμβάνουν κλάμα κατά τη διάρκεια ενός καταθλιπτικού επεισοδίου ή ταχείες σκέψεις κατά τη διάρκεια ενός μανιακού επεισοδίου. Τα άτομα μπορούν επίσης να αισθάνονται έντονη απογοήτευση σε αυτή την κατάσταση, για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να έχει σκέψεις «μεγαλείου» ενώ ταυτόχρονα να αισθάνεται αποτυχημένος. Τα μικτά επεισόδια είναι συχνά η πιο επικίνδυνη περίοδος της διπολικής διαταραχής, κατά την οποία οι κίνδυνοι της κατάχρησης ουσιών, διαταραχής πανικού, απόπειρες αυτοκτονίας, και άλλες επιπλοκές αυξάνονται σημαντικά.
Συνδεδεμένα χαρακτηριστικά
Τα συνδεδεμένα χαρακτηριστικά είναι κλινικά φαινόμενα που συχνά ακολουθούν την διαταραχή αλλά δεν είναι μέρος των διαγνωστικών κριτηρίων. Στους ενήλικες η διαταραχή συνοδεύεται με μεταβολές στις γνωστικές διεργασίες και ικανότητες. Αυτές περιλαμβάνουν μειωμένη προσοχή και μειωμένες εκτελεστικές ικανότητες καθώς και εξασθενημένη μνήμη. Το πώς το άτομο αντιλαμβάνεται τον κόσμο επίσης εξαρτάται από την φάση της διαταραχής, με διαφοροποιητικά χαρακτηριστικά μεταξύ των μανιακών, υπομανιακών και καταθλιπτικών φάσεων. Μερικές έρευνες έχουν διαπιστώσει μια σημαντική συσχέτιση μεταξύ της διπολικής διαταραχής και της δημιουργικότητας. Μερικοί ασθενείς μπορεί να έχουν δυσκολία στη διατήρηση των σχέσεων. Υπάρχουν πολλοί κοινοί προάγγελοι που εμφανίζονται σε παιδιά που αργότερα διαγιγνώσκονται με διπολική διαταραχή. Αυτοί περιλαμβάνουν ανωμαλίες στην διάθεση, πλήρη μείζονα επεισόδια κατάθλιψης καθώς και διαταραχή ελλειμματική προσοχής – υπερκινητικότητας (ADHD).
• Συνοσηρότητα
Η διάγνωση της διπολικής διαταραχής μπορεί να γίνει πιο περίπλοκη από συνυπάρχουσες ψυχιατρικές παθήσεις όπως η ιδεοψυχαναγκαστική διαταραχή, κοινωνική φοβία, διαταραχή πανικού και διαταραχή ελλειμματική προσοχής – υπερκινητικότητας. Η κατάχρηση ουσιών μπορεί να προϋπάρχει της εμφάνισης των συμπτωμάτων διπολικής διαταραχής, περιπλέκοντας περαιτέρω τη διάγνωση. Μια προσεκτική ανάλυση κατά μήκος των συμπτωμάτων και επεισοδίων, εμπλουτισμένη αν είναι δυνατόν από φίλους και μέλη της οικογένειας, είναι ζωτικής σημασίας για τη θέσπιση ενός σχεδίου θεραπείας, ειδικά όταν υπάρχουν αυτά τα συνυπάρχοντα νοσήματα.
Αιτιολογία
Τα αίτια της διπολικής διαταραχής ενδέχεται να διαφέρουν μεταξύ των ατόμων . Οι μελέτες σε διδύμους έχουν δείξει μια σημαντική γενετική συμβολή, καθώς και την επίδραση του περιβάλλοντος. Για τη διπολική διαταραχή Ι, τα ποσοστά αντιστοιχίας στις σύγχρονες μελέτες είναι σταθερά γύρω στο 40% σε μονοζυγωτικά δίδυμα (ίδια γονίδια), σε σύγκριση με το 0 έως το 10% σε διζυγωτικά δίδυμα. Η συνολική κληρονομικότητα της διπολικής διαταραχής έχει τεθεί σε 0,71. Η σχετικά χαμηλή αντιστοιχία μεταξύ διζυγωτικών δίδυμων που μεγαλώνουν μαζί δείχνει ότι οι οικογενειακές περιβαλλοντικές επιπτώσεις είναι περιορισμένες.
• Γενετικά αίτια
Γενετικές μελέτες έχουν δείξει πολλές χρωμοσωμικές περιοχές και υποψήφια γονίδια που φαίνεται να σχετίζονται με την ανάπτυξη της διπολικής διαταραχής, αλλά τα αποτελέσματα δεν είναι συνεπή και συχνά δεν αντιγράφονται.
Αν και η πρώτη γενετική εύρεση για τη μανία ήταν το 1969, οι μελέτες σύνδεσης έχουν ασυνέπειες.
Τα ευρήματα συνηγορούν στην ετερογένεια, με διαφορετικά γονίδια να εμπλέκονται σε διαφορετικές οικογένειες. Επιμέρους γονίδια είναι πιθανό να έχουν μόνο μια μικρή επίδραση και να συμμετέχουν σε κάποια πτυχή που σχετίζεται με τη διαταραχή (και σε ένα ευρύ φάσμα τις φυσιολογικής ανθρώπινης συμπεριφοράς) και όχι στη διαταραχή αυτή καθαυτή.
Η προχωρημένη ηλικία του πατέρα έχει συνδεθεί με μια κάπως αυξημένη πιθανότητα της διπολικής διαταραχής στους απογόνους, σύμφωνα με την υπόθεση της αύξησης νέων γενετικών μεταλλάξεων.
• Ψυχολογικά αίτια
Μελέτες απεικονίσεως αποκάλυψαν διαφορές στον όγκο διάφορων περιοχών του εγκεφάλου ανάμεσα σε ασθενείς με διπολική διαταραχή και υγιείς ανθρώπους.
Ανωμαλίες στη δομή και λειτουργία ορισμένων κυκλωμάτων του εγκεφάλου θα μπορούσαν να κρύβουν τη διπολική διαταραχή. Αναλύσεις MRI σε άτομα με διπολική διαταραχή αναφέρουν αύξηση του όγκου των πλαγίων κοιλιών, της ωχράς σφαίρας καθώς και την αύξηση των ποσοστών λευκής ουσίας. Ευρήματα της λειτουργικής μαγνητικής τομογραφίας δείχνουν μία ανώμαλη διαφοροποίηση μεταξύ περιοχών του προμετωπιαίου και στεφανιαίου λοβού, ιδιαίτερα στην αμυγδαλή, που ενδέχεται να συμβάλει στην κακή ρύθμιση των συναισθημάτων και των συμπτωμάτων της διάθεσης.
Σύμφωνα με μία υπόθεση, όταν οι άνθρωποι που έχουν γενετική προδιάθεση προς την διπολική διαταραχή βιώνουν στρεσογόνα γεγονότα, το όριο του στρες στο οποίο συμβαίνουν οι αλλαγές της διάθεσης γίνεται σταδιακά χαμηλότερο, μέχρι τα επεισόδια τελικά να ξεκινήσουν (και να επαναληφθούν) χωρίς προειδοποίηση. Υπάρχουν στοιχεία στον άξονα υποθαλάμου-υπόφυσης-επινεφριδίων, πως μπορεί να αναπτύξει ανωμαλίες στη διπολική διαταραχή που οφείλεται στο στρες.
Άλλα συστατικά του εγκεφάλου που έχουν προταθεί ότι παίζουν ένα ρόλο είναι τα μιτοχόνδρια, και μια αντλία τριφωσφορικής αδενοσίνης νατρίου, προκαλώντας κυκλικές περιόδους κακής πυροδότησης των νευρώνων (κατάθλιψη) καθώς και υπερευαισθησίας των νευρώνων (μανία).
• Περιβαλλοντικά αίτια
Τα στοιχεία δείχνουν ότι οι περιβαλλοντικοί παράγοντες παίζουν σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη και την πορεία της διπολικής διαταραχής, και ότι οι ατομικές ψυχοκοινωνικές μεταβλητές μπορεί να αλληλεπιδράσουν με γενετικές προδιαθέσεις. Υπάρχουν αρκετά συνεπή στοιχεία από μελέτες που δείχνουν ότι πρόσφατα γεγονότα στην ζωής και στις διαπροσωπικές σχέσεις συμβάλλουν στην πιθανότητα υποτροπών της διπολικής διαταραχής, όπως και στην μείζονα κατάθλιψη. Υπήρξαν επανειλημμένες αναφορές ότι το ένα τρίτο έως το ήμισυ των ενηλίκων που έχει διαγνωστεί με διπολική διαταραχή αναφέρουν τραυματικές/βίαιες εμπειρίες στην παιδική ηλικία, κάτι που συνδέεται με γρηγορότερη εμφάνιση καθώς και χειρότερη εξέλιξη της διαταραχής. Ο συνολικός αριθμός αυτών που αναφέρουν στρεσογόνα γεγονότα στην παιδική ηλικία είναι υψηλότερος σε εκείνους που διαγνώσθηκαν με διπολική διαταραχή στην ενήλικη ζωή τους σε σύγκριση με εκείνους χωρίς ιδιαίτερα στρεσογόνα γεγονότα.
• Νευρολογικά αίτια
Λιγότερο συχνά η διπολική διαταραχή μπορεί να συμβεί σε συνδυασμό με μια νευρολογική πάθηση ή βλάβη όπως εγκεφαλικό επεισόδιο, τραυματική βλάβη εγκεφάλου, μόλυνση από HIV, πολλαπλή σκλήρυνση, πορφυρία και πιο σπάνια από επιληψία κροταφικού λοβού.
• Νευροενδοκρινολογικά αίτια
Η ντοπαμίνη, ένας γνωστός νευροδιαβιβαστής υπεύθυνος για την εναλλαγή της διάθεσης έχει αποδειχθεί ότι αυξάνεται κατά τη διάρκεια της μανίας. Δύο επιπλέον νευροδιαβιβαστές, το γάμμα-αμινοβουτυρικό οξύ και το γλουταμικό, έχει ανακαλυφθεί ότι προκαλούν ανεβασμένα επίπεδα διάθεσης. Το γλουταμικό αυξάνεται σημαντικά εντός του αριστερού πλαγιοπίσθιου προμετωπιαίου φλοιού κατά τη διάρκεια της μανιακής φάσης της διπολικής διαταραχής, και επιστρέφει σε φυσιολογικά επίπεδα μόλις το επεισόδιο τελειώσει. Το γάμμα-αμινοβουτυρικό βρίσκεται σε υψηλότερες συγκεντρώσεις σε άτομα με διπολική διαταραχή οδηγώντας στην μείωση υποδοχέων γάμμα-αμινοβουτυρικού. Η αύξηση του γάμμα-αμινοβουτυρικού είναι πιθανόν να προκαλείται από μια διαταραχή στην πρόωρη ανάπτυξη που με τη σειρά της προκαλεί μια διαταραχή της μετανάστευσης των κυττάρων και του σχηματισμού φυσιολογικής ανάπτυξης των δομών του εγκεφάλου που συνδέονται συνήθως με τον εγκεφαλικό φλοιό.
• Πρόληψη
Η πρόληψη της διπολικής διαταραχής έχει επικεντρωθεί στο στρες (όπως στις αντιξοότητες της παιδικής ηλικίας ή μιας πολύ συγκρουσιακής οικογένειας), κάτι το οποίο παρόλο που δεν είναι διαγνωστικός παράγοντας για την διπολική διαταραχή, θέτει κάποια γενετικά και βιολογικά ευάλωτα άτομα σε κίνδυνο για μια πιο άσχημη πορεία της νόσου. Έχει υπάρξει συζήτηση και προβληματισμός γύρω από την χρήση κάνναβης και την διπολική διαταραχή.
• Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται σε προσωπικές εμπειρίες του ασθενούς καθώς και ανωμαλίες στην συμπεριφορά που έχουν παρατηρηθεί από μέλη της οικογένειας, φίλους ή συναδέλφους. Η διάγνωση συνεχίζεται με σημάδια που παρατηρεί ο ψυχίατρος ή ο ψυχολόγος ως οι μόνοι αρμόδιοι. Υπάρχει μια λίστα με κριτήρια που πρέπει να υπάρχουν για να διαγνωσθεί τελικά η διπολική διαταραχή, αυτά βασίζονται στην ύπαρξη και την διάρκεια ορισμένων συμπτωμάτων ή σημείων.
Αρχικά μπορεί ο ασθενής να εξεταστεί από έναν ιατρό. Παρόλο που δεν υπάρχουν βιολογικές εξετάσεις που να επιβεβαιώνουν την διπολική διαταραχή, μπορεί να γίνουν κάποιες για να αποκλειστούν παθήσεις και ασθένειες που παρουσιάζονται με παρόμοια συμπτώματα.
• Διπολικό φάσμα
Το διπολικό φάσμα αναφέρεται σε μια κατηγορία διαταραχών που παρουσιάζουν ασυνήθιστα ανεβασμένη ή καταθλιπτική διάθεση. Αυτές οι διαταραχές κυμαίνονται από διπολική διαταραχή I, πλήρη μανιακά επεισόδια, κυκλοθυμία, υπομανιακά επεισόδια έως διαταραχές που πληρούν μόνο μερικά από τα κριτήρια μανίας ή υπομανίας. Αυτές οι διαταραχές συνήθως περιλαμβάνουν τα καταθλιπτικά συμπτώματα ή επεισόδια που μπορούν να εναλλαχτούν με ανεβασμένη διάθεση ή ακόμα και μικτά επεισόδια που εμφανίζουν τα συμπτώματα και των δύο πόλων. Η έννοια του διπολικού φάσματος είναι η ίδια με αυτή του Emil Kraepelin, της μανιοκαταθλιπτικής ασθένειας. Αυτή τη στιγμή η μανιοκαταθλιπτική ασθένεια αναφέρεται συνήθως ως διπολική διαταραχή. Ένα απλό ονοματολογικό σύστημα συστήθηκε το 1978 για να ξεχωρίζει πιο εύκολα το σημείο που βρίσκεται το άτομο μέσα στο διπολικό φάσμα.
• Διαφορική Διάγνωση
Υπάρχουν διάφορες άλλες ψυχικές διαταραχές οι οποίες μπορεί να παρουσιάζουν παρόμοια συμπτώματα με τη διπολική διαταραχή. Αυτές περιλαμβάνουν τη σχιζοφρένεια, διαταραχή ελλειμματικής προσοχής και υπερκινητικότητας (ADHD), και κάποιες διαταραχές της προσωπικότητας, συμπεριλαμβανομένης της οριακής (μετεχμιακής) διαταραχής προσωπικότητας.
Έχει παρατηρηθεί ότι η διάγνωση για διπολική διαταραχή γίνεται βάσει του ιστορικού του ασθενούς, έτσι ώστε, από τεχνική άποψη, ο καθένας με μια ιστορία υπομανίας και κατάθλιψης έχει διπολική διαταραχή, ανεξάρτητα από την τρέχουσα ή μελλοντική του ψυχική κατάσταση. Αυτό έχει περιγραφεί ως «ένα ηθικό και μεθοδολογικό ζήτημα», καθώς αυτό σημαίνει ότι κανείς δεν μπορεί να θεωρηθεί ως θεραπευμένος (παρά μόνο χαρακτηρίζεται «σε ύφεση») από διπολική διαταραχή. Αυτή θεωρείται ιδιαίτερα προβληματική κατάσταση, δεδομένου ότι τα σύντομα υπομανιακά επεισόδια είναι ευρέως διαδεδομένα μεταξύ των ανθρώπων και δεν συνδέονται κατ’ ανάγκην με την δυσλειτουργία.
• Θεραπεία
Το λίθιο είναι το μόνο φάρμακο που θεραπεύει τη μανία στα παιδιά.
Η διπολική διαταραχή δεν μπορεί να θεραπευτεί, αντιθέτως η θεραπεία εστιάζει στο να βοηθήσει κάποιο άτομο να ελέγχει τα υπάρχοντα επεισόδια και στο να μην αναπτύξει άλλα επεισόδια στο μέλλον. Η θεραπεία γίνεται με φαρμακευτική αγωγή και ψυχοθεραπεία. Νοσηλεία ίσως χρειαστεί, ειδικά σε επεισόδια μανίας.
• Ψυχοθεραπευτική προσέγγιση
Η ψυχοθεραπεία έχει ως στόχο την ανακούφιση των συμπτωμάτων, αναγνωρίζει τι πυροδοτεί το κάθε επεισόδιο, μειώνει τα αρνητικά συναισθήματα που εκφράζονται στις σχέσεις, αναγνωρίζει αρχικά συμπτώματα πριν από την πλήρη υποτροπή καθώς και αναγνωρίζει τους παράγοντες που οδηγούν στην διατήρηση της ύφεσης. Η γνωσιακή συμπεριφοριστική θεραπεία, θεραπεία με επίκεντρο την οικογένεια και ψυχοεκπαίδευση έχουν την μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα και βοηθάνε στην πρόληψη των υποτροπών, ενώ η θεραπεία κοινωνικού ρυθμού και η διαπροσωπική ψυχοθεραπεία φαίνεται να είναι οι πιο αποτελεσματικές όσον αφορά τα καταθλιπτικά συμπτώματα. Οι περισσότερες μελέτες έχουν βασιστεί μόνο σε ασθενείς με διπολική διαταραχή, όμως, και η θεραπεία κατά τη διάρκεια της οξείας φάσης μπορεί να είναι μια ιδιαίτερη πρόκληση.
• Φαρμακευτική αγωγή
Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός φαρμάκων που χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διπολικής διαταραχής. Η φαρμακευτική αγωγή με το καλύτερο αποτέλεσμα είναι το λίθιο, το οποίο είναι αποτελεσματικό στη θεραπεία της οξείας μανίας καθώς και στην πρόληψη των υποτροπών περισσότερο για μανιακά αντί για καταθλιπτικά επεισόδια. Το λίθιο μειώνει τον κίνδυνο της αυτοκτονίας και αυτοτραυματισμού σε άτομα με διπολική διαταραχή.
• Πρόγνωση
Για πολλά άτομα με διπολική διαταραχή μια καλή πρόγνωση προκύπτει από μια καλή θεραπεία, η οποία με τη σειρά της, προκύπτει από μια σωστή διάγνωση. Επειδή η διπολική διαταραχή μπορεί να έχει ένα υψηλό ποσοστό λανθασμένης διάγνωσης,[12] είναι συχνά δύσκολο για τα άτομα με την διαταραχή να λάβουν έγκαιρη και κατάλληλη θεραπεία.
Η διπολική διαταραχή μπορεί να είναι μια σοβαρή ιατρική κατάσταση. Ωστόσο τα άτομα με διπολική διαταραχή μπορεί να ζήσουν μια ολοκληρωμένη και ικανοποιητική ζωή. Αρκετά συχνά, η φαρμακευτική αγωγή είναι απαραίτητη για την επίτευξη του στόχου αυτού. Τα άτομα με διπολική διαταραχή μπορεί να έχουν περιόδους φυσιολογικής ή σχεδόν φυσιολογικής λειτουργίας μεταξύ των επεισοδίων (νορμοθυμία).
• Αυτοκτονία
Η διπολική διαταραχή μπορεί να προκαλέσει αυτοκτονικό ιδεασμό που οδηγεί σε απόπειρες αυτοκτονίας. Ένα στα τρία άτομα με διπολική διαταραχή έχουν κάνει απόπειρες αυτοκτονίας στο παρελθόν ή έχουν αυτοκτονήσει. Το ποσοστό θνησιμότητας από αυτοκτονία στη διπολική διαταραχή είναι μεταξύ 18-25%.
• Ιστορία της διαταραχής
Ο Γερμανός ψυχολόγος Emil Kraeplin ήταν ο πρώτος που έκανε τον διαχωρισμό ανάμεσα στην μανιοκαταθλιπτική ασθένεια και την σχιζοφρένεια στα τέλη του 19ου αιώνα.
Παραλλαγές της διάθεσης και διαφοροποιήσεις στα επίπεδα ενέργειας έχουν παρατηρηθεί στην ιστορία προ αμνημονεύτων χρόνων. Οι λέξεις «μελαγχολία» (μια παλιά λέξη για την κατάθλιψη) και «μανία» προέρχονται από την αρχαία Ελλάδα. Η λέξη μελαγχολία προέρχεται από το μέλας, που σημαίνει «μαύρο» και χόλος που σημαίνει «χολή», ενδεικτικό της προέλευσης του όρου στις προ-Ιπποκράτη θεωρίες. Εντός των θεωριών αυτών η μανία θεωρήθηκε πως βγαίνει από περίσσεια κίτρινη χολή, ή ένα μείγμα από μαύρη και κίτρινη χολή. Οι γλωσσικές ρίζες της μανίας, ωστόσο, δεν είναι τόσο ξεκάθαρες. Κάποιες ετυμολογίες που προτείνει ο Ρωμαίος ιατρός, Aυρηλιανός, συμπεριλαμβανομένων των αρχαίων ελληνικών λέξεων «ἀνία», που σημαίνει «να παράγει μεγάλη ψυχική οδύνη» και «μανός», που σημαίνει «χαλαρός», το οποίο προσεγγίζει σε υπερβολική χαλάρωση του νου και της ψυχής. Υπάρχουν τουλάχιστον πέντε άλλες υποψήφιες ετυμολογίες, και μέρος της σύγχυσης που περιβάλλει την ακριβή ετυμολογία της λέξης «μανία» είναι η ποικίλη χρήση της στην προ-Ιπποκράτειο ποίηση και μυθολογία.
Στις αρχές της δεκαετίας του 1800, ο Γάλλος ψυχίατρος Jean – Étienne Dominique Esquirol και οι «συναισθηματικές μονομανίες», ήταν η πρώτη προσέγγιση σε ό,τι ήταν να εξελιχθεί στη σύγχρονο κατάθλιψη. Η βάση της τρέχουσας σύλληψης της μανιοκατάθλιψης μπορεί να εντοπιστεί στη δεκαετία του 1850, στις 31 Ιανουαρίου του 1854, ο Jules Baillarger περιγράφει στη Γαλλική Αυτοκρατορική Ακαδημία Ιατρικής μία διφασική ψυχική ασθένεια που προκαλεί επαναλαμβανόμενες ταλαντώσεις μεταξύ μανίας και της κατάθλιψης, την οποία ονόμασε folie à double forme («διπλής μορφής παραφροσύνη»). Δύο εβδομάδες αργότερα, στις 14 Φεβρουαρίου 1854, ο Jean – Pierre Falret παρουσίασε μια περιγραφή στην Ακαδημία σχετικά με το τι ήταν ουσιαστικά η ίδια διαταραχή, και ορίζεται folie circulaire («κυκλική παραφροσύνη») από αυτόν.
Αυτές οι έννοιες αναπτύχθηκαν περαιτέρω από τον Γερμανό ψυχίατρο Emil Kraepelin, ο οποίος, χρησιμοποιώντας την προσέγγιση του Kahlbaum σχετικά με την κυκλοθυμία, κατηγοριοποιεί και μελετά τη φυσική πορεία των ασθενών με διπολική διαταραχή οι οποίοι δεν λάμβαναν κανένα είδος θεραπείας. Αυτός επινόησε τον όρο μανιοκαταθλιπτική ψύχωση, αφού διαπίστωσε ότι οι περίοδοι της οξείας ασθένειας, μανίας ή κατάθλιψης, γενικά χαρακτηρίζονταν από διαστήματα όπου ο ασθενής ήταν σε θέση να λειτουργήσει κανονικά.
Ο όρος «μανιοκαταθλιπτική αντίδραση» εμφανίστηκε στο πρώτο διαγνωστικό εγχειρίδιο της Αμερικανικής Ψυχιατρικής Εταιρείας το 1952, επηρεασμένη από την κληρονομιά του Adolf Meyer ο οποίος είχε προτείνει την ασθένεια ως αντίδραση βιογενετικών παραγόντων από ψυχολογικές και κοινωνικές επιρροές. Οι υποτύποι της διπολικής διαταραχής προτάθηκαν για πρώτη φορά από τον Γερμανό ψυχίατρο Karl Leonhard το 1957 ο οποίος ήταν και ο πρώτος που εισήγαγε τον όρο διπολικός (για άτομα με μανία) και μονοπολικός (για άτομα με καταθλιπτικά επεισόδια).
Π Ε Ρ Ι Ε Χ Ο Μ Ε Ν Α (Σύσταση για όσους βλέπουν από το κινητό: η οθόνη να είναι οριζόντια και η ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΑΠΛΟΠΟΙΗΜΕΝΗΣ ΠΡΟΒΟΛΗΣ καλύτερα να είναι ανοικτή
77. Η Μάχη της Κρήτης: Παλλαϊκή Αντίσταση – Τομή στη Σύγχρονη Ιστορία 76. Β’ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ, 3 ΑΦΙΕΡΩΜΑΤΑ 75. Η εποχή του Ερωτόκριτου από τον Κωστή Καζαμιάκη 73. Το Χρονικό της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου 72. Πελαργοί φώλιασαν για πρώτη φορά στον κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου 71. Οι Κρήτες εθελοντές στην απελευθέρωση της Χίου, 2 φωτογραφίες με σημασία 70. Ψαραντώνης και Νίκη Ξυλούρη στο GRTimes: Χωρίς Θεό, χωρίς παλμό, δεν υπάρχει ζωή 69. Ιστορία των Αρβανιτών και της αρβανίτικης γλώσσας, Χρόνια Πολλά σε όλες τις μητέρες του κόσμου 68. Λουδοβίκος Των Ανωγείων Λιζέτα Καλημέρη – Ω! Παναγιά μου Ανωγειανή 67. Η Γενοκτονία της Χίου! Ανατριχιαστικές λεπτομέρειες από τα «Απομνημονεύματα» του Βαχίτ-πασά 66. ΜΙΑ ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟ 2008 ΤΟΥ Δρ.GREGER ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥΣ 65. Πρωτομαγιά του 2020 64. Αρμονία 63. O Πεντηκοστός (Ν) Ψαλμός του Δαυίδ 62. «ΑΡΒΗ» ΕΝΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ, ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ 61. Τα Ιμαλάια φαίνονται από την Ινδία, πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια 60. Σήμερα του Αγίου Γεωργίου, ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε όλους τους εορτάζοντες60. Σήμερα του Αγίου Γεωργίου, ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε όλους τους εορτάζοντες 59. Ο Βασίλης Διακάκης μας στέλνει τα παρακάτω βίντεο 58. Τηλεοπτική συνέντευξή του Αριστομένη Συγγελάκη στον Πάρι Καρβουνόπουλο 57. Όταν οι Έλληνες έφθασαν στην Υπερβόρεια (Σκανδιναβία): … 56. Θρήνος για τη Ζαχαρένια στις Αγιές Παρασκιές 55. History Repeats Itself Every 100 Years 54. Οι διαφορές μιας βυζαντινής και μιας δυτικής εικόνας με θέμα την Σταύρωση (του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη) 53. Το τελευταίο φύλο της εφημερίδας Κρητικές Αθιβολές 52. Το Δ.Σ. του ΔΙΑΒΑΤΗ εύχεται… 51. Η Ιστορία του Θεού με τον Morgan Freeman 50. Η ΑΠΟΚΑΛΥΨΗ ΑΠΟΚΑΛΥΠΤΕΤΑΙ 49. Locomondo ‘Το Πλατανιώτικο νερό’ live, σαββατόβραδο διασκέδασης… 48. Nadja’s Top 10 Pranks – Best Of Just For Laughs Gags, λίγο γέλιο… 47. The seriously made my day, ευρηματικοί πιανίστες 46.ΤΑ ΑΝΩΓΕΙΑ ΦΤΥΝΟΥΝ ΤΗΝ ΧΡΥΣΗ ΑΥΓΗ ΚΑΙ ΔΕΝ ΤΗΝ ΨΗΦΙΖΟΥΝ… 45. ΜΕΓΑΛΗ ΑΠΩΛΕΙΑ 44. Ένα κουβανέζικο τραγούδι για την Αθήνα. 43. ΜΙΝΩΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΛΟΙ & ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑ 42.Δρομολόγιο κρητικής ακτοπλοΐας στις αρχές του 20ου αιώνα 41. ΑΠΙΘΑΝΑ ΤΑΞΙΔΙΑ ΜΕ ΤΡΕΝΟ – ΕΛΛΑΔΑ 40. Κρουσοκεφαλόκριτος 39. ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΗΛΩΣΗ ΚΟΡΩΝΟΪΟΥ 38. Εκπομπή Συνεχείας “ΣΤΑ ΑΚΡΑ” (Απρίλιος 2010): Θεοδόσιος – Ρήγας Παναγιώτου Τάσιος 37. Αφιέρωμα στο Μανώλη Γλέζο και τον Απόστολο Σάντα (του Βασίλη Διακάκη) 36. Δείτε θέατρο με ένα κλικ 35. Η αντάρτικη, πατριωτική, οικουμενική συνείδηση (του Αριστομένη Ι. Συγγελάκη) 34. Φωτογραφία: Κάτοικοι 2. Ρυθμοί αδιατάρακτοι. Της φύσης… 33. Η απώλεια ενός μεγάλου αγωνιστή και σπουδαίου φίλου (από τον Γιώργο Στρατογιαννάκη) 32. Μανώλης Γλέζος: Αποχαιρετισμός στον τελευταίο παρτιζάνο – Μεσίστια η σημαία στην Ακρόπολη 31. Roby Facchinetti – Rinascerò, Rinascerai 30. Ένα τραγούδι από την Κρήτη για την ενίσχυση του νοσοκομείου “Σωτηρία” 29. ΤΗΣ ΕΛΠΙΔΑΣ ΤΟ ΚΕΡΙ… 28. Η πανούκλα στην Κρήτη τον Μεσαίωνα 27. Απολύμανση επιφανειών, Νίκ. Κατσαρός 23-3-20 26. ΘΕΜΑΤΑ ΥΓΙΕΙΑΣ 1ο. Εμβόλια με λίγα λόγια από το Μάνθο Αγγελάκη 25. «Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…» Δυο λέξεις – διπλή γιορτή 24. Μια φωτογραφία – ένα ποίημα του Βασίλη Διακάκη 23. «Το Θαύμα Των Ελλήνων»: Το Γαλλικό Ντοκιμαντέρ Που Μας Κάνει Περήφανους 22. Καψώνι του Πούτιν στον Ερντογάν στη Μόσχα 21. ΠΡΟΤΑΣΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ…2 20. ΠΡΟΤΑΣΗ ΦΙΛΟΞΕΝΙΑΣ…1 19. Έλληνες της Κωνσταντινούπολης ανοίγουν ξανά εκδοτικό οίκο μετά από πενήντα χρόνια 18. Πρακτικές οδηγίες Κορωνοϊού 17. ΜΗΝΥΜΑ ΣΥΜΠΑΡΑΣΤΑΣΗΣ 16. ΜΑΝΤΙΝΑΔΕΣ – ΦΑΡΜΑΚΟ ΣΤΗ ΜΕΛΑΓΧΟΛΙΑ, ΑΠΟ ΤΟΝ ΓΙΩΡΓΟ ΚΟΚΟΛΑΚΗ 15. Μαθήματα Κρητικών Παραδοσιακών Οργάνων στον ΔΙΑΒΑΤΗ 14. Η ιστορία της Ελλάδας σε 10 Λεπτά 13. Μπακογιάννης για πλατεία Ομονοίας 12. ΓΕΩΜΥΘΟΛΟΓΙΑ : Ερμηνεύοντας τα ανεξήγητα 11. Αρχαίοι Κρήτες Ανακάλυψαν την Γερμανία 10. ΕΤΥΜΟΛΟΓΩ ΑΡΑ ΥΠΑΡΧΩ «ἄπιτε» 9. Απολογισμός συνεστίασης 9.2.20 8. Η ιστορία της Βηθλεέμ πριν και μετά τη γέννηση του Χριστού 7. Χανιά: Το Κάστρο των Ενετών Φιρκάς μετατρέπεται σε πολιτιστικό κέντρο 6. Ο κατάλογος των δώρων της λαχειοφόρου 5. “Η Κρήτη του Ερωτόκριτου”: Ένα ταξίδι στην ιστορία 4. Σαν σήμερα το 1980 “έφυγε” ο “Αρχάγγελος της Κρήτης” Νίκος Ξυλούρης 3. Μετά την διόρθωση της βλάβης της ιστοσελίδας μας, συνεχίζουμε επανερχόμενοι σε κάποια σημαντικά θέματα 2. Εγκαινιάζουμε τη νέα σελίδα μας, ΔΙΑΒΑΤΗΣ 14, αφιερωμένη στον Μανώλη Μικρογιαννάκη 1. Βιογραφικό Μ. Μικρογιαννάκη από viannitika.gr
Πέμπτη 28.5.20
Τετάρτη 27.5.20 Η Μάχη της Κρήτης: Παλλαϊκή Αντίσταση – Τομή στη Σύγχρονη Ιστορία του Αριστομένη Συγγελάκη *
(…) «Και μένη η Κρήτη… Το νησί όπου κάθε πέτρα έχει να διηγηθή για κάποιο αίμα που χύθηκε σε αγώνα για τη λευτεριά, για κάποιο ηρωισμό που του στάθηκε μάρτυρας. Στην καινούργια αυτή φάση του τιτανείου αγώνα της Ελλάδας μας, όπου η Κρήτη γίνεται ο προμαχώνας της ελευθερίας, καθήκον κάθε Έλληνα είναι να σταθή άξιος στρατιώτης του μεγάλου και ιστορικού αυτού αγώνα που οι συνέπειές της για το μέλλον του ελληνικού λαού θάναι τεράστιες.». Μιλτιάδης Πορφυρογένης, 16.5.1941[1]
«Πόσο διαφορετικός θα ήταν ο ρους της ιστορίας, αν ένα χρόνο πριν οι κάτοικοι της Δύσης είχαν δείξει το ίδιο θάρρος με τους Κρητικούς κατά την εισβολή των Γερμανών στα χωριά τους». Άλαν Κλάρκ (Βρετανός ιστορικός)[2]
Τον Μάιο του 1941 η Κρήτη αποτελεί πλέον το μόνο ελεύθερο έδαφος της ελληνικής επικράτειας. Από τις 23 Απριλίου 1941, λίγες μέρες πριν την είσοδο της Βέρμαχτ στην ανοχύρωτη Αθήνα στις 27.4.1941, έχουν μεταβεί στη Μεγαλόνησο ο βασιλιάς Γεώργιος, ο πρωθυπουργός Τσουδερός και η ελληνική κυβέρνηση και προσπαθούν, σε συνεργασία με τις βρετανικές συμμαχικές δυνάμεις, πολύ καθυστερημένα, να οργανώσουν την αντίσταση του νησιού. Πάνω απ’ όλα όμως, ειδικά ο βασιλιάς, φαίνεται να έχει ως πρωταρχικό του μέλημα την οργάνωση της έγκαιρης αναχώρησής του στην Αίγυπτο, πριν οι Γερμανοί καταλάβουν το νησί…
Στη Μεγαλόνησο η κατάσταση είναι δραματική. Η Αγγλία, παρά τις ρητές διαταγές του Τσώρτιλ να κρατηθεί πάση θυσία η Κρήτη, ελάχιστα έπραξε για να προετοιμάσει την άμυνα του νησιού: μικρό μέρος των προβλεπόμενων συμμαχικών στρατιωτικών δυνάμεων έφτασε στο νησί κι αυτές με ανεπαρκέστατο οπλισμό και πυρομαχικά˙ η αντιαεροπορική άμυνα ήταν υποτυπώδης˙ οι τηλεπικοινωνίες προβληματικές. Επιπροσθέτως η αεροπορική κάλυψη ήταν ισχνή, στοιχείο που μείωνε καθοριστικά την επιχειρησιακή δυνατότητα και των ναυτικών δυνάμεων. Η πλημμελής αυτή προετοιμασία έδινε σαφώς την εντύπωση ότι η Αγγλία επρόκειτο να υπερασπιστεί την Κρήτη στο μέτρο μόνο του γενικότερου σχεδιασμού της στη Μεσόγειο και πάντως σε καμία περίπτωση με όλα τα μέσα! Κάποιοι μάλιστα αναλυτές θεωρούν ότι η Αγγλία με τα λάθη και τις παραλείψεις της παρέδωσε την Κρήτη στους Γερμανούς![3]
Επιπλέον αυτών, η Κρήτη είναι άοπλη, διότι ο Μεταξάς φοβόταν τους Κρητικούς και είχε διατάξει τον αφοπλισμό τους[4] και ουσιαστικά απροετοίμαστη να αντιμετωπίσει την επικείμενη γερμανική καταιγίδα της Επιχείρησης «Ερμής». Και το πιο σημαντικό: η 5η Μεραρχία Κρητών, μία ένδοξη μεραρχία σκληροτράχηλων πολεμιστών που από την ίδρυσή της το 1912 μετέχει όλων των εθνικών αγώνων[5], έχει εγκλωβιστεί στην ηπειρωτική Ελλάδα αφού προηγουμένως πολέμησε γενναία στο αλβανικό μέτωπο, στις πιο σκληρές συνθήκες, καταβάλλοντας βαρύτατο φόρο αίματος με χιλιάδες νεκρούς και τραυματίες.
Στο κενό οι αγωνιώδεις εκκλήσεις για επιστροφή της 5ης Μεραρχίας στην Κρήτη
Είναι χαρακτηριστικό των ιστορικών λαθών της πολιτικής και στρατιωτικής ηγεσίας ότι η 5η Μεραρχία Κρητών πολεμούσε στα βουνά της Τρεμπεσίνας, βαθιά μέσα στο αλβανικό μέτωπο, ενώ οι Γερμανοί είχαν ήδη φτάσει στη Λάρισα! Και τότε οι ηρωικοί στρατιώτες της 5ης Μεραρχίας, αφού κατ’ επανάληψη και με επιμονή ο διοικητής τους υποστράτηγος Γ. Παπαστεργίου είχε ζητήσει την άμεση μεταφορά της Μεραρχίας στην Κρήτη και δεν είχε εισακουστεί, στασίασαν, όχι για να αποφύγουν τον αγώνα αλλά προκειμένου να μεταφερθούν στη μητέρα γη για να την υπερασπιστούν από τον φοβερό εισβολέα. Γράφει χαρακτηριστικά ο Σόλων Γρηγοριάδης[6]: «Και τότε οι Κρήτες μαχητές πήραν την πρωτοβουλία «εκ των κάτω»: άρχισε ραγδαία διαρροή, με μία μόνο σκέψη και κατεύθυνση: «Πίσω στην πατρίδα»». Μία πρωτοβουλία που γρήγορα πήρε διαστάσεις χιονοστιβάδας και δεν κατέστη δυνατό να ανακοπεί ούτε με την αντικατάσταση του Παπαστεργίου από τον συνταγματάρχη Παπαδόγκωνα αλλά ούτε και από την εντολή του Β’ Σώματος Στρατού προς τον συνταγματάρχη Βλαχάβα «να χτυπηθούν οι φεύγοντες της 5ης Μεραρχίας».[7] Όπως με γλαφυρότητα και θαυμασμό γράφει ο στρατηγός Θρασύβουλος Τσακαλώτος: «Έθεσα πάντα το ερώτημα, γιατί η μεραρχία αυτή, η τόσον ηρωική, υπέστη τόσης εκτάσεως διαρροήν. Γιατί τίποτε δεν μπορούσε να την συγκρατήση; (…) Δεν επρόκειτο περί πανικού, δεν επρόκειτο περί διαρροής εκ φόβου. Η Μεραρχία των Κρητών – και είναι προς τιμή των – παρουσίασε, αφ’ ης εδόθη διαταγή συμπτύξεως… συνολικήνανταρσίαν, συνολικήν απαίτησιν, συνολικό σύνθημα και αίτησιν: Μεταφορά στην Κρήτην.»[8].
Δυστυχώς όμως, με ευθύνη κυρίως της δωσιλογικής κατοχικής «κυβέρνησης» Τσολάκογλου, οι άντρες της 5ης Μεραρχίας δεν κατόρθωσαν ποτέ να φτάσουν στην Κρήτη. Στις 4 Μαΐου αρκετοί άντρες της φτάνουν στη Ναύπακτο, στις 9 Μαΐου στην Πελοπόννησο και στις 18 Μαΐου η 5η Μεραρχία διαλύεται επίσημα. Τον Ιούλιο του 1941, χίλιοι τριακόσιοι Κρήτες μαχητές που παραμένουν στην Αθήνα, συλλαμβάνονται από τους Γερμανούς και τους Ιταλούς, μετά από συσσίτιο – παγίδα που οργανώνει η κατοχική «κυβέρνηση», για να οδηγηθούν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης της Λάρισας, όπου οι περισσότεροι εξ αυτών βρήκαν τραγικό θάνατο.
Οι Σχολές Χωροφυλακής και Ευελπίδων σπεύδουν στη Μεγαλόνησο
Παρά τις αρνητικές συνθήκες που είχαν διαμορφωθεί, με τόλμη και εθνική υπερηφάνεια σπεύδουν στην Κρήτη η Σχολή Οπλιτών Βασιλικής Χωροφυλακής (15 αξιωματικοί, 900 οπλίτες), τα Κέντρα Εκπαίδευσης Στρατού Ναυπλίου και Τριπόλεως (85 αξιωματικοί και 4.816 οπλίτες) και το Κέντρο Εκπαίδευσης Καλαμών, με δύναμη 3 ταγμάτων. Νεοσύλλεκτοι, με ολιγοήμερη εκπαίδευση, εκ των οποίων το 1/3 άοπλοι, ενώ οι υπόλοιποι με υποτυπώδη οπλισμό και ελάχιστα πυρομαχικά. Στις 29.4, χωρίς εντολή, με πρωτοβουλία αξιωματικών και μαθητών, καταφτάνει στο Κολυμπάριη Σχολή Ευελπίδων (17 αξιωματικοί, 300 ευέλπιδες και 20 οπλίτες). Πολέμησαν ηρωικά μαζί με τις υπόλοιπες ελληνικές δυνάμεις και τις συμμαχικές απέναντι σε έναν σαφώς υπέρτερο αντίπαλο.
Ο παλλαϊκός ξεσηκωμός της Μάχης της Κρήτης ως καινοτομία του Β’ Π.Π.
Όμως το πιο σημαντικό χαρακτηριστικό, η πραγματική καινοτομία της Μάχης της Κρήτης, ήταν η αυθόρμητη λαϊκή συμμετοχή, η καθολική λαϊκή αντίσταση, ο πάνδημος συναγερμός[9], που αποτέλεσε το έναυσμα και τον καταλύτη για την οικοδόμηση της Ευρωπαϊκής Λαϊκής Αντίστασης, της κυριότερης καινοτομίας του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Ο λαός πήρε την υπόθεση στα χέρια του και άλλαξε τον ρουν της ιστορίας. Οι απλοί πολίτες που κινητοποιήθηκαν στη Μάχη της Κρήτης, σ’ έναν παλλαϊκό ξεσηκωμό χωρίς προηγούμενο, δεν υπεράσπιζαν μόνο την εθνική ανεξαρτησία της Ελλάδας και την ελευθερία τους αλλά έδιναν τον αγώνα για την απόκρουση και τη συντριβή του ναζισμού και της νέας τάξης πραγμάτων, της ισόβιας σκλαβιάς για την ανθρωπότητα.
Ο ανυπότακτος λαός της Κρήτης, έχοντας επίγνωση της σπουδαίας αντιστασιακής και επαναστατικής παράδοσης του Χάνδακα, των Σφακίων, του Αρκαδίου, του Θερίσσου, του Λασιθίου, δεν υπάκουσε στις εντολές της ελληνικής και βρετανικής στρατιωτικής διοίκησης να μην εμπλακεί σε συρράξεις, δεν λογάριασε την παντελή έλλειψη θωράκισης της Μεγαλονήσου, δεν απογοητεύτηκε από την απουσία της 5ης Μεραρχίας Κρητών, ούτε από την θηριώδη γερμανική υπεροπλία. Αψηφώντας κάθε κίνδυνο αντιστάθηκε με απαράμιλλο ηρωισμό στον εισβολέα προκαλώντας στις επίλεκτες γερμανικές δυνάμεις βαρύτατες απώλειες, τις μεγαλύτερες από την έναρξη του πολέμου: από τους 22.000 Γερμανούς περίπου το 1/3 (7.000) σκοτώθηκαν ή τραυματίστηκαν.
Είναι χαρακτηριστικό ότι οι Γερμανοί είχαν στη Μάχη της Κρήτης τετραπλάσιους νεκρούς απ΄ ό,τι σε όλα τα Βαλκάνια[10]! Οι αλεξιπτωτιστές είχαν τις βαρύτερες απώλειες: ένας στους τέσσερις αλεξιπτωτιστές που πολέμησαν στη Μάχη της Κρήτης έχασε τη ζωή του. Συνεπεία αυτού, το επίλεκτο αυτό σώμα άργησε να χρησιμοποιηθεί ξανά[11] και η ναζιστική Γερμανία στερήθηκε της πολύτιμης προσφοράς του.
Αν η 5η Μεραρχία ήταν παρούσα, η ζυγαριά ίσως είχε γύρει προς την πλευρά των αμυνόμενων Κρητικών. Όπως κατέθεσε ο Στούντεντ στη δίκη του ως εγκληματία πολέμου «Εάν ο εχθρός είχεν επιχειρήσει μίαν καθολικήν προσπάθειαν τη νύκτα της 20ης προς την 21ην, ή την πρωία της 22ας, τότε τα κουρασμένα υπόλοιπα του Συντάγματος Εφόδου, δυνατόν να είχαν σαρωθεί.».
Ωστόσο, παρά την πύρρειο νίκη των Γερμανών, η Μάχη της Κρήτης είχε πολύπλευρες θετικές συνέπειες στην εξέλιξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Χωρίς αμφιβολία αποτελεί σταθμό και παράδειγμα υψηλού συμβολισμού στη διαχρονική πάλη του ανθρώπου ενάντια στο ναζισμό και τον ολοκληρωτισμό. Και συνιστά μια βαθιά τομή στη σύγχρονη παγκόσμια Ιστορία!
ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ
[1]Απόσπασμα από άρθρο του Μιλτιάδη Πορφυρογένη, μέλους της Κ.Ε. του ΚΚΕ που είχε αποδράσει από την Κίμωλο, το οποίο δημοσιεύθηκε στις 16.5.1941 στις εφημερίδες «Εσπερινός Ταχυδρόμος» Χανίων και «Κρητικά Νέα» Ηρακλείου.
[2]Περιλαμβάνεται στο βιβλίο του TheFallofCrete(Η Πτώση της Κρήτης), που εκδόθηκε μεταξύ άλλων και από τις εκδόσεις EfstathiadisGroup το 1981.
[3]Φιλιππίδης Η.Α., Κρήτη 1941. Η «παράδοσή» της από τον Τσόρτσιλ στον Χίτλερ, Εκδόσεις Ιωλκός, Αθήνα 2007.
[4]Μετά την έναρξη του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, με το πρόσχημα της ανάγκης συγκέντρωσης και αποστολής όπλων στο Μέτωπο αφαιρέθηκε τεράστια ποσότητα όπλων από τη Μεγαλόνησο. Εμπνευστής της διαταγής ήταν ο υφυπουργός Στρατιωτικών Ν. Παπαδήμας (Γρηγοριάδης Σ.Ν., Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, τόμος Α’, Εκδόσεις Polaris 2009, σελ. 53-54).
[5]Η Μεραρχία όταν εγκατέλειψε την Κρήτη για το Αλβανικό Μέτωπο (Νοέμβριος 1940) είχε δύναμη 18.662 οπλιτών και 566 αξιωματικών.
[6]Γρηγοριάδης Σ.Ν., Ιστορία της σύγχρονης Ελλάδας, τόμος Α’, Εκδόσεις Polaris 2009, σελ. 52).
[7]Γρηγοριάδης Σ.Ν. 2009, ό.π., σελ. 52.
[8]Τσακαλώτος Θ., 40 χρόνια στρατιώτης της Ελλάδος, τόμος Α’, σελ. 180-181.
[9]Μαργαρίτης Γ, Προαγγελία Θυελλωδών Ανέμων… Ο πόλεμος στην Αλβανία και η πρώτη περίοδος της Κατοχής, Εκδόσεις Βιβλιόραμα, Αθήνα 2009.
[10]Σκαλιδάκης Γ. Η Αντίσταση του λαού – Γιατί η Κρήτη κόστισε στον Χίτλερ τετραπλάσιους νεκρούς απ’ όλα τα Βαλκάνια, HOTDOC.HISTORY, τεύχος 13, 14.5.2017.
[11]Το 1943 Γερμανοί αλεξιπτωτιστές πολέμησαν στην Τυνησία και την επόμενη χρονιά στο Μόντε Κασίνο της Ιταλίας και στην απόβαση της Νορμανδίας.
* Οδοντίατρος – Πολιτικός Επιστήμων, Διδάκτωρ Οδοντιατρικής ΕΚΠΑ Συγγραμματέας του Εθνικού Συμβουλίου Διεκδίκησης των Οφειλών της Γερμανίας προς την Ελλάδα και Μέλος της Ένωσης Θυμάτων Ολοκαυτώματος Δήμου Βιάννου.
Στις 2 Ιουνίου 1941, γερμανοί αλεξιπτωτιστές εκτέλεσαν τους άρρενες κατοίκους του χωριού Κοντομαρί των Χανίων, ως αντίποινα για τη συμμετοχή τού ντόπιου πληθυσμού στη Μάχη της Κρήτης (20 Μαΐου – 31 Μαΐου 1941). Η σφαγή στο Κοντομαρί, που βρίσκεται 18 χιλιόμετρα δυτικά των Χανίων και 3 χιλιόμετρα νοτιοανατολικά του αεροδρομίου του Μάλεμε, ήταν τα πρώτα από μία σειρά αντιποίνων που έγιναν στην Κρήτη από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής.
Με την έναρξη της αεραποβατικής επιχείρησης στην Κρήτη, οι αλεξιπτωτιστές του 3ου Τάγματος της 1ης Μεραρχίας Αλεξιπτωστιστών της Βέρμαχτ προσγειώθηκαν στα νοτιοανατολικά του αεροδρομίου του Μάλεμε. Οι εισβολείς αντιμετωπίστηκαν από άνδρες του Νεοζηλανδικού στρατού (21ο και 22ο Τάγμα) και από ντόπιους πολίτες, που έφεραν από πρωτόγονα έως απαρχαιομένα όπλα. Οι γερμανοί αλεξιπτωτιστές αντιμετώπισαν απρόσμενα ισχυρή αντίσταση και υπέστησαν μεγάλες απώλειες. Έχασαν από 400 έως 600 άνδρες, και τον διοικητή τους ταγματάρχη Ότο Σέρμπερ.
Η ίδια τύχη περίμενε τους γερμανούς εισβολείς και στις υπόλοιπες περιοχές της Μεγαλονήσου, στις οποίες επιχείρησαν. Αμέσως άρχισαν να κυκλοφορούν φήμες για κακομεταχείριση των γερμανών αλεξιπτωτιστών από τον ντόπιο πληθυσμό. Γερμανικές στρατιωτικές αναφορές έκαναν λόγο για επιθέσεις κρητικών κατά στρατιωτών τους με μαχαίρια, τσεκούρια, ακόμα και δρεπάνια. Άλλωστε, η Πρωσσική ηθική περί πολέμου ήταν αντίθετη με την εμπλοκή πολιτών στον πόλεμο, τον οποίο όφειλαν να διεξαγάγουν επαγγελματίες στρατιώτες.
Οι φήμες και οι αναφορές γνωστοποιήθηκαν στον αντικαγκελάριο του Τρίτου Ράιχ και βετεράνο πιλότο Χέρμαν Γκέριγκ, ο οποίος διέταξε τον επικεφαλής του Σώματος των Αλεξιπτωπτιστών, Κουρτ Στούντεντ, να προβεί σε ανακρίσεις και αντίποινα αν κρινόταν απαραίτητο. Ο Στούντεντ δεν έχασε χρόνο κι εξέδωσε διαταγή αμέσως μετά την κατάληψη της Κρήτης (31 Μαΐου), με την οποία οι στρατιωτικές μονάδες που ενεπλάκησαν σε μάχες με πολίτες όφειλαν να ενεργήσουν τα αντίποινα.
Ακολουθώντας τη διαταγή του Στούντεντ, ο υπολοχαγός Χορστ Τρέμπες με τους εναπομείναντες άνδρες του 3ου Τάγματος Αλεξιπτωτιστών κατευθύνθηκε προς στο Κοντομαρί, πλησίον του οποίου είχαν βρεθεί τα πτώματα κάποιων στο συμπολεμιστών τους. Αμέσως μετά την άφιξή τους, οι Γερμανοί συγκέντρωσαν τους κατοίκους κι αφού απελευθέρωσαν τα γυναικόπαιδα, πήραν ως ομήρους τους περισσότερους από τους άνδρες του χωριού. Τους οδήγησαν σε ένα ελαιώνα έξω από το χωριό και τους εκτέλεσαν. Ο αριθμός των εκτελεσθέντων ποικίλλει από 23 έως 60. Ο 25χρονος Χορστ Τρέμπες παρασημοφορήθηκε για την πράξη του από τον Γκέρινγκ με τον Σταυρό των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού, αλλά τρία χρόνια αργότερα σκοτώθηκε στη Νορμανδία.
Τη Σφαγή στο Κοντομαρί αποτύπωσε με τον φωτογραφικό του φακό ο Φραντς – Πέτερ Βάιξλερ, ο οποίος υπηρετούσε ως πολεμικός ανταποκριτής στο τμήμα προπαγάνδας της Βέρμαχτ. Λίγους μήνες αργότερα, ο Βάιξλερ απολύθηκε από τον στρατό και κατηγορήθηκε για εσχάτη προδοσία, επειδή βοήθησε κάποιους Κρητικούς να αποδράσουν και δημοσιοποίησε κάποιες από τις φωτογραφίες που τράβηξε στο Κοντομαρί. Αμέσως μετά τον πόλεμο κατέθεσε στη δίκη της Νυρεμβέργης ως μάρτυρας κατηγορίας κατά του Χέρμαν Γκέριγκ και το 1955 επισκέφθηκε το μαρτυρικό χωριό, όπου του επιφυλάχθηκε θερμή υποδοχή από τους κατοίκους.
Το φωτογραφικό υλικό του Βάιξλερ παρέμεινε θαμμένο στα ομοσπονδιακά αρχεία της τότε Δυτικής Γερμανίας έως το 1980, οπότε ανακαλύφθηκε από τον δημοσιογράφο Βάσο Μαθιόπουλο και συσχετίστηκε με τη Σφαγή στο Κοντομαρί από τον δημοσιογράφο Κώστα Παπαπέτρου.
• Ο αφανισμός της Κανδάνου, SanSimera.gr
Στις 3 Ιουνίου 1941 οι γερμανοί κατακτητές κατέστρεψαν ολοσχερώς το χωριό Κάνδανος Χανίων και εκτέλεσαν 180 από τους κατοίκους του, σε αντίποινα για την αντίσταση που πρόβαλαν κατά τη διάρκεια της Μάχης της Κρήτης…
Στις 3 Ιουνίου, δύναμη του 3ου τάγματος αλεξιπτωτιστών υπό τον υπολοχαγό Χορστ Τρέμπες έφθασε στο χωριό για να προβεί σε αντίποινα για τον θάνατο 25 γερμανών στρατιωτών κατά τη διάρκεια των μαχών για την κατάληψη της Κανδάνου (23-25 Μαΐου). Οι γερμανοί αλεξιπτωτιστές εκτελούσαν διαταγές του αρχηγού τους, στρατηγού Κουρτ Στούντεντ και την προηγουμένη ημέρα είχαν ξεκινήσει τα αντίποινα στη Κρήτη, εκτελώντας αμάχους στο χωριό Κοντομαρί Χανίων.
Αμέσως, οι Γερμανοί άρχισαν να πυρπολούν τα σπίτια της Κανδάνου και μέσα σε λίγες μέρες την κατέσκαψαν κυριολεκτικά. Φόνευσαν όλους τους κατοίκους που είχαν απομείνει, περίπου 180, και απαγόρευσαν με ποινή θανάτου την επίσκεψη του χώρου, καθώς και την ανοικοδόμησή του. Η καταστροφή τής Κανδάνου και η δολοφονία αμάχων αποτελεί ένα από τα πολλά εγκλήματα που διέπραξαν στην Ελλάδα οι Γερμανοί. Για να δικαιολογήσουν την πράξη τους ανάρτησαν πινακίδες στα ελληνικά και τα γερμανικά στην κατεστραμμένη Κάνδανο που έγραφαν:
Εδώ υπήρχε η Κάνδανος. Κατεστράφη προς εξιλασμόν της δολοφονίας 25 Γερμανών στρατιωτών.
Ως αντίποινον των από οπλισμένων πολιτών, ανδρών και γυναικών, εκ των όπισθεν δολοφονηθέντων γερμανών στρατιωτών κατεστράφη η Κάνδανος.
Δια την κτηνώδη δολοφονίαν γερμανών αλεξιπτωτιστών, αλπινιστών και του Μηχανικού, από άνδρας γυναίκας, παιδιά και παπάδες μαζί και διότι τόλμησαν να αντισταθούν κατά του Μεγάλου Ράιχ, κατεστράφη την 3η-6-1941 η Κάνδανος εκ θεμελίων δια να μη επανοικοδομηθή πλέον ποτέ.
Μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας, ο στρατηγός Κουρτ Στούντεντ συνελήφθη από τους Βρετανούς και τον Μάιο του 1947 δικάσθηκε από στρατοδικείο για τα εγκλήματα πολέμου της Βέρμαχτ στην Κρήτη και καταδικάσθηκε σε φυλάκιση πέντε ετών. Το αίτημα των ελληνικών αρχών για την έκδοσή του στην Ελλάδα απορρίφθηκε από τους Συμμάχους. Ο Στούντεντ δεν έμεινε για πολύ στη φυλακή και αποφυλακίστηκε για λόγους υγείας το 1948. Πέθανε σε ηλικία 88 ετών, το 1978.
• Το Ολοκαύτωμα στην Καλή Συκιά στις 6 Οκτωβρίου 1943
Στις 4 Οκτωβρίου 1943 η μάχη μεταξύ ανταρτών και γερμανοϊταλικού αποσπάσματος, στοίχισε στους κατακτητές 17 νεκρούς και το διερμηνέα τους. Δύο ημέρες μετά για αντίποινα, στις 6 Οκτωβρίου 1943, ακολούθησε η επιδρομή των αντιποίνων στην Καλή Συκιά, όπου οι χιτλερικοί έκαψαν ζωντανές τις γυναίκες που αρνήθηκαν να προδώσουν τις θέσεις των ανταρτών.
Από ανακοίνωση του Κοινωνικού Εκπολιτιστικού Συλλόγου Καλής-Συκιάς Δήμου Αγίου Βασιλείου ο «Τσιλίβδικας», μεταφέρουμε τα ακόλουθα:
«Η Κρήτη, με την αντίσταση και την θυσία των παιδιών της και στην περίοδο 1940-1945 ενάντια του φασιστικού Άξονα, αποτελεί Οικουμενικό Σύμβολο Θυσίας για την υπεράσπιση των Πανανθρώπινων Αξιών. Η Αντίσταση του Ελληνικού λαού και κυρίως των Κρητών δυσκόλεψε αφάνταστα τα επεκτατικά σχέδια του Γ΄ Ράιχ. Ο Κρητικός λαός, πιστός στις ένδοξες παραδόσεις του, αγωνίστηκε με υψηλό φρόνημα και θάρρος, από την πρώτη μέρα της Μάχης της Κρήτης έως την τελευταία μέρα της Κατοχής. Με τον γενναίο αγώνα του πυροδότησε τη δημιουργία Λαϊκού Κινήματος Αντίστασης σε όλη την Ευρώπη.
Για την ανυπότακτη στάση της η Κρήτη κατέβαλλε βαρύτατο φόρο αίματος, με χιλιάδες θύματα. Αποτροπιασμό προκαλούν οι θηριωδίες της ναζιστικής Γερμανίας εις βάρος του άμαχου πληθυσμού. Γυναίκες, παιδιά, ανάπηροι και υπέργηροι ήταν θύματα της κτηνωδίας και της ανανδρίας του γερμανικού στρατού κατοχής.
Το χωριό μας, η Καλή Συκιά, βρέθηκε στο στόχαστρο του Γ’ Ράιχ αμέσως μετά το Ολοκαύτωμα της Βιάννου. Στις 6 Οκτωβρίου 1943, φάλαγγες του γερμανικού τακτικού στρατού και του δολοφονικού αποσπάσματος του αιμοσταγούς σφαγέα Σούμπερτ περικύκλωσαν το χωριό. Λεηλάτησαν τα σπίτια, άρπαξαν τα πάντα. Συγκέντρωσαν τις γυναίκες και τα παιδιά στην πλατεία και με απειλές και βιαιότητες ζητούσαν επίμονα πληροφορίες που κρύβονται οι άνδρες του χωριού και οι αντάρτες. Όμως, καμιά γυναίκα δεν λιγοψύχησε, όλες αντιστάθηκαν με απαράμιλλο θάρρος.
Στις φοβερές απειλές των βασανιστών τους οι ατρόμητες γυναίκες απάντησαν:
ΟΠΛΑ ΕΜΕΙΣ ΔΕΝ ΕΧΟΥΜΕ ΚΑΙ ΑΝΔΡΕΣ ΔΕΝ ΜΑΡΤΥΡΟΥΜΕ, ΚΑΙ ΝΑ ΜΑΣ ΕΣΚΟΤΩΣΕΤΕ, ΤΙΠΟΤΕ ΔΕΝ ΘΑ ΠΟΥΜΕ!
Οι ναζί έριξαν τις γυναίκες ζωντανές στις φλόγες των καιόμενων σπιτιών. Μετά από λίγο οι Γερμανοί και οι θλιβεροί συνεργάτες τους αποχώρησαν από το χωριό, περήφανοι για το αποτρόπαιο έργο τους, αφήνοντας πίσω τους αποκαΐδια, καμένες ανθρώπινες σάρκες, τρόμο, ορφανά, αβάστακτο ανθρώπινο πόνο. Οι γυναίκες της Καλής Συκιάς και του Ροδάκινου δεν λύγισαν, δεν προσκύνησαν το φασισμό. Παρέμειναν ανυπότακτες έως το τέλος. Η Θυσία τους συμβολίζει τη μεγαλειώδη Αντίσταση και Θυσία της Ελλάδας, που πρόσφερε τα πάντα στον αγώνα για τη συντριβή του Χίτλερ και των ομοίων του!
Για το φοβερό Ολοκαύτωμα της Καλής Συκιάς δεν αποδόθηκε Δικαιοσύνη! Οι θύτες δεν δικάστηκαν, τα θύματα δεν αποζημιώθηκαν. Το Γ’ Ράιχ διέπραξε στη χώρα μας αναρίθμητα φρικώδη εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας, εξολόθρευσε εκατοντάδες χιλιάδες Έλληνες, ισοπέδωσε τη χώρα μας, άρπαξε και λεηλάτησε τον πλούτο μας. Δεν σεβάστηκε ούτε τα ιστορικά μνημεία, τις αρχαιότητες και όλους τους πολιτιστικούς θησαυρούς, που είτε τους κατέστρεψε είτε τους φυγάδευσε εκτός Ελλάδας. Ξεκλήρισε το λαό μας και κατέστρεψε το μέλλον μας!».
Σάββατο 23.5.20 Η εποχή του Ερωτόκριτου, άρθρο του Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη (στη μνήμη των γονιών του Νικόλα και Μαρίκας που αγαπούσαν τον Ερωτόκριτο).
Τι συνέβαινε στον Κόσμο, στην Ελλάδα και στην Κρήτη την εποχή που ο Κορνάρος έγραφε τον «Ερωτόκριτο».
Ο Βιτσέντζος Κορνάρος (1553-1614), ο ποιητής του Ερωτόκριτου, γεννήθηκε στην Τραπεζόντα Σητείας και πέθανε στον Χάνδακα (Ηράκλειο). Μας λέει ο ποιητής στους 6 τελευταίους στίχους του «Ερωτόκριτου».
ΒΙΤΣΕΝΤΖΟΣ είν` ο ποιητής και στη γενιά ΚΟΡΝΑΡΟΣ
Που να βρεθεί ακριμάτιστος, σα θα τον πάρη ο Χάρος.
Στη Στείαν εγεννήθηκε, στην Στείαν ενεθράφη,
Εκεί καμε και κόπιασε ετούτα που σας γράφει.
Στο Κάστρο επαντρεύτηκε σαν ορμηνεύγει η φύση,
Το τέλος του έχει να γενεί όπου ο Θεός ορίση.
Ο «Ερωτόκριτος» γράφτηκε από τον Κορνάρο στο διάστημα 1600- 1610. Ο Κορνάρος έζησε στα χρόνια της Κρητικής Αναγέννησης και μάλιστα πέθανε την ίδια χρονιά, το 1614, με τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο. Το 2014 συμπληρώθηκαν 400 χρόνια από το θάνατό του Κορνάρου και του Θεοτοκόπουλου. Σε πολλά μέρη πραγματοποιήθηκαν εκδηλώσεις και ομιλίες.
Σύγχρονοι του Βιντσέντζου Κορνάρου ήταν οι: Γεώργιος Χορτάτζης, Μιχαήλ Δαμασκηνός, Δομήνικος Θεοτοκόπουλος, Τιντορέτο, Καραβάτζο, Τορκουάτο Τάσσο, Θερβάντες, Σαίξπηρ, Μοντεβέρντι, Κέπλερ, Γαλιλαίος, Τύχο Μπράχε, Τζορντάνο Μπρούνο,..
Οι Ιταλοί ποιητές Luigi Groto (1541-1585), Ludovico Ariosto ( 1474-1594), Giovanni Battista Giraldi (1504-1573), Torquato Tasso (1544-1595), διαβάζονταν πολύ στην Κρήτη και επηρέασαν την κρητική λογοτεχνία. O Luigi Groto σοφός, πολυπράγμων, ποιητής, θεατρικός συγγραφέας και ηθοποιός ήταν τυφλός. Πέθανε στα 44 χρόνια του, αμέσως μετά την παράσταση που πρωταγωνιστούσε υποδυόμενος τον τυφλό βασιλιά Οιδίποδα.
Λίγα λόγια για τον «Ερωτόκριτο».
-Ο «Ερωτόκριτος» είναι ένα εμπνευσμένο έμμετρο ερωτικό μυθιστόρημα με 10010 στίχους.
-Στη σημερινή Κρήτη είναι ακόμα ζωντανή η παράδοση του «Ερωτόκριτου». Υπάρχουν πολλοί ακόμη, που γνωρίζουν απ` έξω, μεγάλα τμήματα ή ολόκληρο το έργο. Κάθε Έλληνας, αλλά και κάθε άνθρωπος, όταν διαβάζει το ποίημα ή ακούει τα τραγούδια του «Ερωτόκριτου» κατακλύζεται από ευχάριστα συναισθήματα για το βάθος και την ποιότητα του ελληνικού πολιτισμού.
Τι γίνεται στην Κρήτη στα χρόνια που ο Κορνάρος έγραφε τον «Ερωτόκριτο»
-Η Κρήτη εκείνη την εποχή ήταν ελεύθερη. Αν και είχαν περάσει 150 χρόνια από την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, η Κρήτη αντιστεκόταν σθεναρά στον αδιάλειπτο και βίαιο τούρκικο επεκτατισμό. Στο τέλος, μετά από 24χρονη πολιορκία του Μεγάλου Κάστρου (Ηρακλείου), το 1669 έπεσε η Κρήτη στα χέρια των Τούρκων, αφού ένας προδότης κρητοβενετσιάνος υπέδειξε στους πολιορκητές του Χάνδακα ένα μυστικό πέρασμα στα μπεντένια (τείχη) του Μεγάλου Κάστρου. Είχαν περάσει 216 χρόνια από την Άλωση. Τα 216 αυτά χρόνια ήταν αρκετά για να ριζώσει και να καρπίσει ένας μοναδικός πολιτισμός γνωστός ως Κρητική Αναγέννηση. Τέχνες, γράμματα, θέατρο, μουσική, αρχιτεκτονική, τεχνολογία, ναυπηγική, ναυτικό, εμπόριο, υφαντική, μελισσοκομία, γεωργία, αμπελουργία, οινοποιία, κτηνοτροφία, τυροκομική,..βρισκόταν σε κορυφαίο επίπεδο.
Ένα ξακουσμένο τέκνο της Κρήτης της εποχής του Κορνάρου ήταν ο Γεώργιος Χορτάτζης (~ 1545-1610), ο Πατέρας του Νεοελληνικού Θεάτρου. Ο Χορτάτζης γράφει στην τραγωδία του «Ερωφίλη» για την Κρήτη του 1600:
Κ` έτσι από χίλια ξακουστά κορμιά χαριτωμένα,
με γράμματα και μ` αρεταίς και πλούτη στολισμένα,
που λάμπου ως τα άστρα τ` ουρανού σε μια μεριά κ` εις άλλη
τση Κρήτης, και τση δόξαις τση, τσή πρωτιναίς τση πάλι
τση δίδου με τση χάρες τως, κι` ως τον καιρό εκείνο
τιμάται απού `χε αφέντη τση και βασιλειά τον Μίνω. Γεώργιος Χορτάτζης, Ερωφίλη, εισαγωγική Αφιέρωσις, απόσπ. Εδώ, σ` αυτό το απόσπασμα ο Χορτάτζης καμαρώνει για τους κρητικούς της εποχής του που είναι χαριτωμένα κορμιά (ακόμα και σήμερα η λέξη κορμί ταυτίζεται με το σώμα και την ψυχή του ανθρώπου). Καμαρώνει για τους όλους τους κρητικούς που είναι «στολισμένοι» με γράμματα (μορφωμένοι), με αρετές και πλούτη ψυχικά αλλά και υλικά. Θαυμάζει τόσο πολύ τους συγκαιρινούς του που τους παρομοιάζει με τ` αστέρια που λάμπουν από τη μια μεριά μέχρι την άλλη άκρη της Κρήτης. Η λάμψη αυτή των φωτισμένων κρητικών είναι τόσο ισχυρή που φέρνει στην Κρήτη του 1600 μ.Χ. τις δόξες και τις τιμές που είχε η Κρήτη του Μίνωα το 1600 π.Χ. Ο Χορτάτζης εδώ δείχνει την ευρυμάθεια του «πηγαίνοντας» μας στην Μινωική εποχή που ήταν ~ 3200 χρόνια πίσω του.
Τι γίνεται στον κόσμο την εποχή που ο Κορνάρος γράφει τον «Ερωτόκριτο» ~ 1610.
-Μέχρι το 1600 πολλά γεγονότα, ανακαλύψεις και εφευρέσεις έχουν αλλάξει τη ζωή των ανθρώπων. Η Άλωση της Κωνσταντινουπόλεως, η εφεύρεση της τυπογραφίας, η ανακάλυψη της Αμερικής, η Αναγέννηση, η πρόοδος των επιστημών, της φιλοσοφίας, των τεχνών,.. Η τυπογραφική μέθοδος του Γουτεμβέργιου, το 1455, είναι η πιο σημαντική εφεύρεση της δεύτερης χιλιετίας και το γεγονός που εγκαινίασε τη νέα εποχή της ανθρώπινης εξέλιξης. Είχε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της Αναγέννησης, της Μεταρρύθμισης, του Διαφωτισμού και όλων των επιστημών.
Μερικά από τα νέα πράγματα στον κόσμο της εποχής του Κορνάρου είναι: Ο καπνός που έρχεται από την Αμερική, η ανακάλυψη του μουσκέτου, οι παγκόσμιοι χάρτες, οι υπερκαινοφανείς αστέρες (super novae), οι πλανητικές τροχιές, το νεφέλωμα της Ανδρομέδας, η Γη ως μαγνήτης, οι δεκαδικοί αριθμοί, τα αλγεβρικά σύμβολα, το π, οι λογάριθμοι, οι πλεκτομηχανές, η αρχαιολογία,… Ο Κορνάρος στην ελεύθερη Κρήτη τα γνωρίζει όλα αυτά. Μέσα σ` αυτόν τον «κόσμο» γράφει τα έργα του.
Χρόνια μου πήρε να κατανοήσω πως ο Κορνάρος, 400 χρόνια πριν από σήμερα, μπόρεσε και έγραψε ένα τόσο εμπνευσμένο και ανοιχτών οριζόντων έργο. Μελετώντας συστηματικά την ιστορία από τον 15ου και έπειτα κατάλαβα ότι οι εποχές αυτές ήταν γεμάτες από φως και από την ανάγκη του ανθρώπου για γνώση και πρόοδο. Έτσι ο άνθρωπος προικισμένος με όλα τα επιτεύγματα της εποχής εκείνης πέρασε στον αιώνα των φώτων (Διαφωτισμό) που έθεσε τις βάσεις και τα θεμέλια της δικής μας εποχής.
-Στην τέχνη αρχίζει η εποχή του Μπαρόκ ( ~1600- 1750) που θα διαδεχθεί την εποχή της Αναγέννησης και του Μανιερισμού και θα προετοιμάσει τον κόσμο για τον Διαφωτισμό.
-Το παλαιότερο έργο που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως όπερα στα 1597 και είναι η Δάφνη των Τζάκοπο Πέρι και Οτάβιο Ρινουτσίνι. Το έργο αυτό αποτέλεσε ουσιαστικά μια προσπάθεια μίμησης του κλασικού αρχαίου ελληνικού δράματος. Η όπερα Δάφνη δεν είχε διασωθεί. Ένα μεταγενέστερο έργο του Πέρι, η Ευρυδίκη, αποτελεί την παλαιότερη παρτιτούρα όπερας που διασώζεται έως σήμερα. Οι μουσικοί και οι άνθρωποι του θεάτρου εκείνης της εποχής θαύμαζαν το αρχαίο ελληνικό θέατρο που είχε πλοκή, χορό, τραγούδια, μουσική και μελετώντας το, έφτασαν στην όπερα που έχει και αυτή πλοκή και τραγούδι. Η όπερα είναι μουσικό θεατρικό είδος, μουσική σύνθεση που περιλαμβάνει σκηνική δράση. Τα κείμενα( λιμπρέτα) ήταν στην πλειοψηφία τους εμπνευσμένα από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία.
-Το 1600 ο Διονύσιος ο Φιλόσοφος (Σκυλόσοφος) επαναστατεί εναντίον των Τούρκων στα Άγραφα.
-Το 1600 ο φιλόσοφος Τζορντάνο Μπρούνο υφίσταται μαρτυρικό θάνατο δια της πυράς. Καταδικάστηκε από την Ιερά Εξέταση της Ρώμης για τις απόψεις του για το Σύμπαν.
-Το 1600 γεννιέται ο Γάλλος ζωγράφος Κλωντ Λορραίν που πολλά του έργα έχουν θέματα από την αρχαία ελληνική και ρωμαϊκή μυθολογία.
-Ο Σαίξπηρ, το 1600 είναι 36 ετών, και έχει ήδη γράψει και ανεβάσει πολλά έργα. Αυτή την χρονιά ανεβαίνουν στο Λονδίνο τα έργα: Ερρίκος IV, Ερρίκος V, Ο έμπορος της Βενετίας, Όνειρο καλοκαιρινής νύχτας, Πολύ κακό για το τίποτα.
-Το 1600 η πάλη Σούμο με υπέρβαρους άνδρες, γίνεται επαγγελματικό άθλημα στην Ιαπωνία. Οι αποστάσεις έχουν μικρύνει με τους νέους ναυτικούς δρόμους. Οι Ευρωπαίοι μαθαίνουν τα νέα απ` όλον τον κόσμο.
-Το 1601 γεννιέται ο Γάλλος μαθηματικός Φερμά (1601-1665) (απειροστικός λογισμός, θεωρία των αριθμών, θεωρία των πιθανοτήτων, το τελευταίο θεώρημα του Φερμά,…)
-Το 1601 πεθαίνει ο Τύχο Μπράχε (1546-1601) διακεκριμένος Δανός αστρονόμος.
-Το 1602 ανοίγει η βιβλιοθήκη Μπόντλιαν στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης.
-Το 1604 κάνει πρεμιέρα ο «Οθέλλος» του Σαίξπηρ.
-Το 1605 ο Θερβάντες (1547- 1616) εκδίδει το πρώτο βιβλίο του Δον Κιχώτη.
-Το 1606 ο Σαίξπηρ έχει πρεμιέρα του «Μάκβεθ»
-Το 1606 γεννιέται ο Ρέμπραντ.
-Ο Κλαούντιο Μοντεβέρντι (1567-1643) συνθέτει υπέροχες μουσικές και όπερες. Η όπερα «Ορφέας» του Μοντεβέρντι παρουσιάζεται το 1607.
-Το 1608 γεννήθηκε ο Ιταλός φυσικομαθηματικός Τοριτσέλι καθώς και ο Άγγλος ποιητής Τζον Μίλτον.
-Το 1608 ο Ολλανδός οπτικός Χανς Λίππερσχάϋ (1570-1619) ανακαλύπτει τυχαία, μετά από μια επισήμανση του βοηθού του (δεν σώζεται τ` όνομα του) το πρώτο ατελές τηλεσκόπιο.
-Το 1609 ο Γαλιλαίος κατασκευάζει το πρώτο τηλεσκόπιο, βασιζόμενος στο πρωτόγονο τηλεσκόπιο του Χανς Λίππερσχάϋ και το επόμενο έτος ανακαλύπτει τους 4 μεγάλους δορυφόρους του πλανήτη Δία. Τους δίνει ονόματα από την ελληνική μυθολογία: Γανυμήδης, Καλλιστώ, Ιώ, Ευρώπη. Οι δορυφόροι αυτοί έγιναν ορατοί χάρη στο τηλεσκόπιο αφού δεν είναι ορατοί με γυμνό μάτι. Ο άνθρωπος πλέον «διαβάζει» τον ουρανό. Λίγα χρόνια πριν είχε ανακαλυφθεί και το Μικροσκόπιο που άνοιξε νέους δρόμους στη Βιολογία και στην Ιατρική. Ο άνθρωπος εισβάλει στον άπειρο κόσμο του Σύμπαντος αλλά και στον μικρόκοσμο της ύλης σε επίπεδο στοιχειωδών σωματιδίων.
-Το 1610 πεθαίνει ο λεγόμενος «Πατέρας του Νεοελληνικού Θεάτρου» ο Ρεθύμνιος Γεώργιος Χορτάτζης. Την ίδια χρονιά γεννιέται, επίσης στο Ρέθυμνο, ο Εμμανουήλ Τζάνε- Μπουνιαλής (έργα του υπάρχουν στο Β-Χ-Μ)
-Στο διάστημα 1610-1614 ο Θεοτοκόπουλος ζωγραφίζει τα τελευταία του έργα στο Τολέδο, με βοηθό τον γιο του Χόρχε Μανουήλ.
-Το 1611 ο Σαίξπηρ έχει την πρεμιέρα της «Τρικυμίας».
-Το 1613 ο Μιχαήλ Ρομανόφ στέφεται Τσάρος της Ρωσίας. Οι Ρομανόφ βασίλευσαν στην Ρωσία μέχρι την Οκτωβριανή επανάσταση του 1917.
-Το 1614 ανοίγει ένα ακόμα ευρωπαϊκό πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν στην Ολλανδία. Τον ίδιο χρόνο πεθαίνει ο Κορνάρος στον Χάνδακα (Ηράκλειο)
Ο Ερωτόκριτος συνδυάζει τη μαγεία του παραμυθιού με τη γνώση της ζωής,.. είναι η ομορφιά των πραγμάτων και των αισθημάτων (ομορφιά της νιότης, του έρωτα, της θάλασσας, των αλόγων, των φορεμάτων, του αγώνα) και η χαρά για την έκφραση της ομορφιάς αυτής με τον ποιητικό λόγο. Στυλιανός Αλεξίου, Ερωτόκριτος, Ερμής, Αθήνα, 1985, εισαγωγή.
Κατά την πιθανότερη άποψη ο Βιτσέντζος Κορνάρος του Ιακώβου έγραψε τον «Ερωτόκριτο» και την «Θυσία του Αβραάμ» (που είναι ασφαλώς έργο του ίδιου, αλλά όχι τόσο ώριμο) ανάμεσα στα 1600 και 1610. Το έργο θα τέλειωσε πιθανώς λίγο πριν πεθάνει ο ποιητής και έτσι εξηγείται και η μακρά καθυστέρηση της έκδοσης του. Στυλιανός Αλεξίου, Ερωτόκριτος, Ερμής, Αθήνα, 1985, εισαγωγή.
Η πρώτη έκδοση του έργου έγινε στη Βενετία στα 1713, σχεδόν 100 χρόνια μετά τον θάνατο του Κορνάρου. Μήπως οι κρητικοί της Βενετίας με το πρώτο τύπωμα του «Ερωτόκριτου» τίμησαν τα 100 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή;)
Υπάρχει (στον Ερωτόκριτο) ένας ποιητικός βηματισμός, ένας ίσος και χαμηλός τόνος που είναι από τα πιο χαριτωμένα πράγματα που μας προσφέρει η ποίηση… Ο ποιητής βλέπει με καθαρότητα, με ενάργεια, τα πράγματα που εκφράζει… Η γλώσσα του Ερωτόκριτου… είναι η τελειότερα οργανωμένη γλώσσα που άκουσε ο μεσαιωνικός και νεώτερος ελληνισμός. Γιώργος Σεφέρης, Ερωτόκριτος, Δοκιμές, 1946.
Χτες στον Ηρώδη (σ.σ. Ηρώδειο). Ερωφίλη (σ.σ. στην παράσταση του δράματος Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτζη): Χρειάζεται καιρός ακόμα να μάθουν οι ηθοποιοί μας να λένε τέτοιους στίχους -κακές τομές- προσθέτουν ν εκεί που η κρητική γλώσσα δεν τα` χει. (βλέπεις έχουνε μάθει να τα κουδουνίζουν). Μου κάνει εντύπωση, όπως το σημείωνα και στον «Ερωτόκριτο», η ωριμότητα αυτής της γλώσσας (σ.σ. της κρητικής γλώσσας) – τα σημερινά ελληνικά δεν έχουν φτάσει ακόμα στη στάθμη της, σ` αυτή την ευλυγισία, αυτή τη φυσικότητα της άρθρωσης. Γιώργος Σεφέρης, Μέρες Ή, Ίκαρος, 2018.
ΠΟΙΗΤΗΣ: Ήπαιρνε το λαγούτο του κι` εσιγανοπορπάτει
Κι` εκτύπα το γλυκιά-γλυκιά ανάδια στο παλάτι.
Ήτον η χέρα ζάχαρη, φωνή χε σαν αηδόνι
Κάθε καρδιά να του γροικά κλαίγει κι` αναδακρυώνει.
Ήλεγε κι αναθίβανε τση ερωτιάς τα πάθη
Τρίτη 19.5.20 Το Χρονικό της Γενοκτονίας των Ελλήνων του Πόντου
1908: Κίνημα των Νεότουρκων στην οθωμανική Θεσσαλονίκη. Οι εθνικιστές ηγέτες (Κεμάλ – Ενβέρ – Ταλάτ) υποσκελίζουν το σουλτάνο Αμπτούλ Χαμίτ και αναλαμβάνουν τον πολιτικό έλεγχο της αυτοκρατορίας. Αυταρχικά, κατασταλτικά μέτρα κατά των χριστιανικών κοινοτήτων της αυτοκρατορίας. 1911: Σε συνέδριο του «Κομιτάτου Ένωση και Πρόοδος» των Νεότουρκων κυριαρχεί το σύνθημα: «Η Τουρκία στους Τούρκους». 1913: Οργανώνεται από τους Νεότουρκους το «Γραφείο Εγκατάστασης Φυλών και Μεταναστών» και ιδρύεται η μυστική υπηρεσία (Teskilat i-mahsusa)
Έναρξη του Α’ Π.Π. Οι πρώτες μαζικές διώξεις κατά Ελλήνων στην Ανατολική Θράκη. Πογκρόμ στη Δυτική Μικρά Ασία και η σφαγή της Φώκαιας. Ρωσοτουρκικός Πόλεμος. Έξαρση του τουρκικού εθνικισμού, συσπείρωση του μουσουλμανικού στοιχείου. 1915: Καλούνται στην Κωνσταντινούπολη και εξοντώνονται οι πρόκριτοι των Αρμενίων. Η Γενοκτονία των Αρμενίων ολοκληρώνεται σε λίγους μήνες. 1916 – 1917: Πορείες «θανάτου» στο εσωτερικό της Ανατολίας από τον οθωμανικό δυτικό Πόντο (Σαμψούντα, Μπάφρα, κ.α) και απώλειες χιλιάδων χριστιανών – αντρών, γυναικών και παιδιών – από τις κακουχίες, το κρύο και την πείνα. Τάγματα καταναγκαστικής εργασίας (Αμελέ Ταμπουρού). Ο ανατολικός Πόντος υπό ρωσική κυριαρχία. Οκτωβριανή Επανάσταση στη Ρωσία και λήξη ρωσοτουρκικού πολέμου. 1918: Λήξη Α’ ΠΠ. Η ηγεσία των Νεότουρκων παραδίδεται στους συμμάχους της Αντάντ. Αποχώρηση Ρώσων από τον ανατολικό Πόντο και τον Καύκασο. 1919: Αποβίβαση του ελληνικού στρατού στη Σμύρνη. Αναχώρηση από Κωνσταντινούπολη στις 15 Μαΐου και άφιξη στις 19 Μαΐου του Μουσταφά Κεμάλ Πασά στη Σαμψούντα, με αποστολή την «ειρήνευση» από τη δράση ομάδων ατάκτων. Αυτονόμηση του από την Υψηλή Πύλη και συνάντηση του στη Χάμσα, στις 29 Μαΐου, με τον Τοπάλ Οσμάν. 1920: Συνθήκη των Σεβρών. Ανατολική Θράκη και Σαντζάκι της Σμύρνης υπό όρους, σε ελληνικό έλεγχο, ο Πόντος εξαιρείται των ρυθμίσεων. 1920-1922: Από την περιοχή της Βιθυνίας ξεκινούν σε όλο τον Πόντο σφαγές, λεηλασίες, καταστροφή χριστιανικών χωριών από παρακρατικές νεοτουρκικές ομάδες. Δεκάδες χιλιάδες Πόντιοι και Αρμένιοι φεύγουν να σωθούν προς τη Σοβιετική Αρμενία και προς τους υπό γαλλικό έλεγχο Συρία και Λίβανο. 1922: Μικρασιατική καταστροφή. Ο ελληνικός στρατός ηττάται στον Σαγγάριο, φλέγεται η Σμύρνη. 1923: Συνθήκη της Λωζάννης. Ανταλλαγή πληθυσμών, προσφυγιά.
Παρασκευή 15.5.20 Πελαργοί φώλιασαν για πρώτη φορά στον κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου Από Μιχάλη Ατσαλάκη
Ο ΕΟΣ ΛΑΣΙΘΙΟΥ γιόρτασε την παγκόσμια ημέρα των αποδημητικών πουλιών το Σάββατο 9 Μαΐου 2020 καλωσορίζοντας οχτώ πελαργούς που φώλιασαν για πρώτη φορά στον κάμπο του Οροπεδίου Λασιθίου.
Αγριόπαπιες και άλλα σπάνια αποδημητικά πουλιά έχουν φωλιάσει στον υγρότοπο (Χωνάρι) του Αγίου Χαραλάμπου και στις δύο λιμνοδεξαμενές του Αγίου Γεωργίου. Ο ΕΟΣ Λασιθίου στέκεται εθελοντικά δίπλα στην Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία που τα παρακολουθεί προσφέροντας βοήθεια όπου χρειαστεί. Καλούμε όλους τους κατοίκους της περιοχής να εκτιμήσουν αυτό το πολύτιμο δώρο της φύσης και με ευαισθησία να θέσουν υπό την προστασία τους τα σπάνια πουλιά που φιλοξενούνται στην περιοχή, ώστε να επιστρέψουν ξανά τα επόμενα χρόνια τις ίδιες μέρες.
Οι αρχαίοι Έλληνες πίστευαν ότι οι πελαργοί είναι άνθρωποι μεταμορφωμένοι ενώ ο Πλούταρχος αναφέρει ότι όποιος σκότωνε πελαργό, τιμωρούνταν με θάνατο. Ο πελαργός προβάλει σήμερα σαν “σύμβολο” για τη διατήρηση των βιοτόπων της Ευρώπης και φτάνει στο Οροπέδιο Λασιθίου για να ευαισθητοποιήσει αλλά και να ενημερώσει την τοπική κοινότητα για την αξία της διατήρησης των απειλούμενων οικοσυστημάτων και την προστασία της άγριας ζωής.
Ο ΕΟΣ Λασιθίου λέει ΟΧΙ στην εγκατάσταση ανεμογεννητριών στην Οροσειρά της Δίκτης που περιβάλλει το Οροπέδιο Λασιθίου και υπενθυμίζει ότι οι Αιολικοί Σταθμοί Παραγωγής Ηλεκτρικής Ενέργειας βάζουν σε κίνδυνο τα μεγάλα αρπακτικά πουλιά με σοβαρές επιπτώσεις στην άγρια ζωή, όπως επισημαίνεται από την Ελληνική Ορνιθολογική Εταιρεία.
ΠΗΓΗ: ΑΝΑΤΟΛΗ online
Πέμπτη 14.5.20 Οι Κρήτες εθελοντές στην απελευθέρωση της Χίου, γράφει ο Παντελής Στεφ. Αθανασιάδης
Σημαντική στην απελευθέρωση της Χίου, ήταν η συμβολή των Κρητών εθελοντών. Είναι μια παράμετρος, που συνήθως την αγνοούμε αν και η αποφασιστική συμβολή τους με την εγνωσμένη μαχητικότητά τους, συνετέλεσε στο στέριωμα της νίκης.
Το παλαιό ημερολόγιο έγραφε 11 Νοεμβρίου του 1912, ημέρα Κυριακή, εορτή των πολιούχων της Χίου Αγίων Μηνά, Βίκτωρος και Βικεντίου. H παρέμβαση των προξένων για ειρηνική παράδοση των Τούρκων, απέτυχε. Οι Τούρκοι αγωνίζονταν να εμποδίσουν την απόβαση των Ελλήνων, που ξεκίνησε στις 3.15΄ το απόγευμα της 11ης Νοεμβρίου και ολοκληρώθηκε στις 7 το βράδυ της ίδιας μέρας. Η Τουρκική αντίδραση κάμφθηκε, μετά το βομβαρδισμό, που δέχτηκαν οι τουρκικές θέσεις από τα πλοία του ελληνικού στόλου. Οπισθοχώρησαν σε ασφαλέστερα μέρη, της περιοχής
των Καρυών, της Μονής Αγίου Μάρκου και της Νέας Μονής.
Την επόμενη, 12 Νοεμβρίου 1912, ο ελληνικός στρατός, που είχε σταθμεύσει την προηγούμενη στην περιοχή Κοντάρι, εισήλθε στην πόλη της Χίου. Οι Χιώτες υποδέχθηκαν τους απελευθερωτές με πρωτοφανή ενθουσιασμό και χαρά.
Παρά την απελευθέρωση, για πολλές μέρες η Χίος ζούσε με την αίσθηση του πολέμου, καθώς μέρα και νύχτα ακούγονταν οι βομβαρδισμοί και η προσπάθεια των Ελλήνων να εξαντλήσουν τους Τούρκους, που υπολογίζονταν σε 2000-2.500 στρατιώτες και αξιωματικούς.
Η «Ακρόπολις» του Βλάσση Γαβριηλίδη σε ανταπόκριση από τη Χίο έγραφε: «Ούτω παρήρχοντο αι ημέραι εν αδημονία και απογοητεύσει και μόνον οι αδιάκοποι τυφεκοβολισμοί εκ παντοίων σημείων έπληττον τα ώτα ημών ημέρα και νυκτί συνεχώς από των ορέων».
Αξίζει να σημειωθεί ότι από τα αγκυροβολημένα πλοία «Μακεδονία» και «Αρκαδία» επλήττοντο οι θέσεις των Τούρκων με κανονιοβολισμούς. Στις ελληνικές δυνάμεις που υπήρχαν στη Χίο προστέθηκαν και δύο τάγματα από τη Μυτιλήνη υπό τους ταγματάρχες Μανουσάκη και Παυλόπουλο, που έφεραν μαζί τους ένα πεδινό και ένα ορεινό πυροβόλο τύπου Σνάϊντερ- Δαγκλή.
Οι Τούρκοι υπό τον συνταγματάρχη Ζεχνή, καυκασιανής καταγωγής, κλήθηκαν να παραδοθούν, αλλά έθεταν όρους που δεν δέχονταν οι Έλληνες. Έτσι πραγματοποιήθηκε η γενική επίθεση, που κατέληξε στην αιχμαλωσία του Ζεχνή και των δυνάμεών του.
Ας δούμε όμως τι είχε προηγηθεί. Από τα τέλη Νοεμβρίου ο αρχηγός του στρατού στη Χίο συνταγματάρχης Ν. Δελαγραμμάτικας (με καταγωγή από την Άνδρο), επειδή υπήρχαν πολλοί Τούρκοι που δεν παραδίδονταν και λεηλατούσαν τα ορεινά χωριά, είχε διατάξει τα ένοπλα σώματα των Κρητών εθελοντών, να εκκαθαρίσουν την ορεινή περιοχή κυρίως στις κορυφογραμμές των Αρβανίτικων.
Ένα από τα πρώτα θύματά τους είχαν νωρίς οι Κρήτες εθελοντές. Έχασε τη ζωή του πολεμώντας, ο οπλαρχηγός Πέρρος ή Περράκης Γεώργιος. Λίγα χρόνια νωρίτερα είχε πάρει μέρος στην Μακεδονικό Αγώνα, ως σωματοφύλακας του Παύλου Μελά. Το σώμα του αποτελούσαν Κρητικοί από Ασφένδου Σφακίων. Τραυματίσθηκε επίσης ο οπλαρχηγός Καυκάλας Χρήστος από τις Κεραμιές.
Ωστόσο στις 13 Δεκεμβρίου1912, ήταν ημέρα Πέμπτη, ο οπλαρχηγός Μανούσος Ευαγγελινός με 30 ευσταλείς Κρητικούς, ανάμεσα στους οποίους ήταν οι Μ. Καραβανάκης, Μ. Δοντάκης, Ι. Κατσαρντάκης, Γ. Ξηρουχάκης, Π. Λυωνάκης κ.ά. διατάχθηκαν από τον συνταγματάρχη Δελαγραμμάτικα να καταλάβουν τη θέση Δαφνώνας. Εκεί το σώμα του καπετάν Ευαγγελινού ενώθηκε με το σώμα του άλλου Κρητικού οπλαρχηγού καπετάν Λευτέρη Νινωλάκη. Τα δύο σώματα εθελοντών διατάχθηκαν να καταλάβουν την επίκαιρη τοποθεσία Μπαφλίδα. Έγινε σκληρή μάχη με μεγάλη Τουρκική δύναμη, αλλά τελικά οι Κρητικοί κατέλαβαν στις 16 Δεκεμβρίου τη Μπαφλίδα και έτρεψαν σε φυγή τους Τούρκους, σκοτώνοντας τρεις και τραυματίζοντας έξι.
Πέρασαν τρείς μέρες, με αλλεπάλληλες μάχες, αφού οι Τούρκοι προσπαθούσαν επίμονα να ανακαταλάβουν τη θέση Μπαφλίδα. Τελικά οι Κρήτες εθελοντές πραγματοποίησαν αντεπίθεση το πρωί της 20ης Δεκεμβρίου 1912 και κατόρθωσαν να εκδιώξουν τους Τούρκους και από τις θέσεις που κατείχαν ψηλότερα από τη Μπαφλίδα. Στην αντεπίθεση αυτή συνελήφθησαν 16 Τούρκοι αιχμάλωτοι, ενώ στο πεδίο της μάχης υπήρχαν αρκετοί νεκροί. Οι Τούρκοι υποχωρώντας άτακτα, εγκατέλειψαν πλήθος χειροβομβίδων και τρείς σκηνές.
Μετά την ολοκλήρωση της καταδίωξης των Τούρκων οι Κρήτες εθελοντές συναντήθηκαν με τον Ελληνικό Στρατό. Ο διοικητής του Στρατού, τους διέταξε να καταλάβουν τις κορυφές που βρίσκονταν στην Νέα Μονή. Κατά την κατάληψη των κορυφών έχασαν τη ζωή τους μαχόμενοι ο Στυλ. Γυπαράκης και ο Ανδρέας Στυλιανομανωλάκης. Την επομένη, αγγελιοφόρος του αρχηγού του στρατού της Χίου ειδοποίησε τους Κρητικούς να σταματήσουν τα πυρά, γιατί ήδη οι Τούρκοι είχαν παραδοθεί.
Μετά από αυτό, τα σώματα των Ευαγγελινού, του Τσόντου και του Νινωλάκη κατέβηκαν από τα ορεινά και εισήλθαν στην απελευθερωμένη πόλη της
Χίου, επευφημούμενα από τους Χιώτες. Ήταν τόσος ο ενθουσιασμός του κόσμου, που ο έμπορος Λ. Μιχάλος έσπευσε να κάνει μια χρηματική δωρεά στον καπετάν Ευαγγελινό για να πανηγυρίσει με τους άνδρες του την απελευθέρωση της Χίου.
‘Ένα άλλο σώμα Κρητικών εθελοντών πήρε μέρος και αυτό στις μάχες που έγιναν στη Χίο. Σύμφωνα με το «Εμπρός» (29 Δεκεμβρίου 1912) 25 Κρήτες εθελοντές υπό τον οπλαρχηγό Μιχαήλ Τσόντο, αγωνίσθηκε και συνετέλεσε στην παράδοση των Τούρκων.
Το σώμα αυτό είχε καταλάβει διάφορες οχυρές θέσεις του εχθρού και προχώρησε ως το χωριό Πιθιό. Η μάχη είχε αρχίσει στις 7 π.μ. Οι Κρητικοί πλησίασαν τις προφυλακές των Τούρκων σχεδόν στα 50 μέτρα και στις 10 π.μ. πλησίασαν στο 30 μέτρα. Τότε ήταν που λόγω της κοντινής απόστασης άρχισε η μάχη με τα περίστροφα!!! Οι Τούρκοι αναγκάσθηκαν να υποχωρήσουν αφήνοντας πίσω 30 τραυματίες, 4 σκηνές και… ένα καζάνι συσσιτίου. Το Πιθιό έπεσε στα χέρια των Ελλήνων την επομένη μέρα το πρωί. Μόνο ένας Τουρκοκρητικός ονόματι Σαμπρή επιχείρησε να αντισταθεί, αλλά γρήγορα έπεσε νεκρός. Οι άλλοι Τούρκοι παραδόθηκαν στον ιερέα του χωριού, ο οποίος στη συνέχεια τους παρέδωσε στον Ελληνικό Στρατό που κατέφθασε.
Στο Πιθιό βρέθηκαν τελικά περίπου 40 Τούρκοι τραυματίες που μεταφέρθηκαν σε διάφορα νοσοκομεία. Το σώμα του καπετάν Τσόντου είχε ελάχιστες απώλειες. Μόνο δύο τραυματίες το Φραγκιά Μανουσάκη, που τραυματίσθηκε στο κεφάλι και τον Μιχαήλ Ψαρρό, που τραυματίσθηκε στο δεξιό πόδι. Το σώμα του Τσόντου κατέλαβε τη θέση Κουφόγια, απ’ όπου πήραν ως λάφυρο ακόμα και… τη σάλπιγγα του Τούρκου σαλπιγκτή. Το ίδιο σώμα εθελοντών πήρε ως λάφυρο και μια τουρκική σημαία.
Στη Χίο εκείνη την εποχή έδρασαν και σώματα εθελοντών Κρητικών υπό τους οπλαρχηγούς Μανωλέ, Τσιτσιρίδη, Παντακό κ.ά.
Η «Ακρόπολις» στις 27 Δεκεμβρίου 1912, όταν όλα είχαν τελειώσει υπέρ των Ελλήνων, έδινε μια εικόνα και της παρουσίας των Κρητών εθελοντών στη Χίο γράφοντας: «Η σήμερον Σάββατον, ανέτειλε με ολιγώτερον πολεμικόν μένος αλλά με την όψιν πόλεως αυτόχρημα στρατοκρατουμένης. Εδώ η λερή φουστανέλλα, παρέκει ο μαύρος σκούφος του Κρητός με το γιαταγάνι εις την οσφύν και το μάνλιχερ εις διαφόρους στάσεις και παντού οι τακτικοί στρατιώτες κατακλύζοντες πάσαν γωνίαν και έκτασιν».
Οι γενναίοι Κρητικοί εθελοντές, για άλλη μια φορά έκαναν το καθήκον τους και έγραψαν ιστορία…
2 φωτογραφίες με σημασία:
Δευτέρα 11.5.20 Ψαραντώνης και Νίκη Ξυλούρη στο GRTimes: Χωρίς Θεό, χωρίς παλμό, δεν υπάρχει ζωή. Ο παγκοσμίου φήμης λυράρης (έχει αποσπάσει πολλά διεθνή βραβεία), Ψαραντώνης και η σπάνια μουσικός και τραγουδίστρια Νίκη Ξυλούρη, μιλούν στην εκπομπή «SamTimes» της WebTv του Grtimes.gr και τη δημοσιογράφο Μαρία Σαμολαδά. Προσέξετε:
• Τον ήρεμο και μεστό του λόγο.
• Την ταπεινότητά του που αναγνωρίζει ότι όλοι οι καλλιτέχνες προσφέρουν.
• Που ο Ισπανός του λέει για τις ταυρομαχίες ότι έχουν την καταγωγή από την Μινωική Κρήτη. Και βέβαια εννοεί τα μινωικά ταυροκαθάρψια χωρίς την θανάτωση του ταύρου.
• Έπαιξε στο φεστιβάλ της πτώσης του τείχους του Βερολίνου.
• Πράγματι όπως λέει η λύρα αρχικά δεν είχε χορδές. Η ιστοσελίδα του ΔΙΑΒΑΤΗ, έχει ασχοληθεί παλαιότερα με την αρχαία λύρα και την εξέλιξη της. Έχει δημοσιεύσει αναπαράσταση της αρχαίας 8χορδης λύρας, που παιζόταν με τα δάκτυλα και μάλιστα και από τις δύο όψεις.
Κυριακή 10.5.20
• Χρόνια Πολλά σε όλες τις μητέρες του κόσμου! Να τη θυμόμαστε πάντα και να προσφέρουμε όλοι έστω ένα κλαδί βασιλικό στον πιο πολύτιμο άνθρωπο της ζωής μας!
Ένα κλαδί βασιλικό μ’ αγάπη , ευγνωμοσύνη είναι πολύ ανώτερο κι από χρυσό κι ασήμι!
• Φάνηκαν επί τέλους τα πρώτα χελιδόνια! Γιατί άραγε άργησαν φέτος;
• Υπάρχει σήμερα μια σύγχιση σχετικά με την σχέση Αλβανών και Αρβανιτών. Το παρακάτω άρθρο προσπαθεί να ρίξει λίγο φως στο θέμα. Αν κάποιος έχει άλλη άποψη, ευχαρίστως να την δημοσιεύσουμε. Και μην αμελήσετε το άρθρο Νο 66.
Ιστορία των Αρβανιτών και της αρβανίτικης γλώσσας με πίνακα λεξιλογίου της αρβανίτικης της Νότιας Ελλάδας. Του Ισίδωρου Σκληρού από το ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Τα αρβανίτικα θεωρούνται τυπικά από την συμβατική Ιστορία και Γλωσσολογία ως ένας κλάδος της αλβανικής γλώσσας, μία διάλεκτος της. Οι Αλβανοί θεωρούν τα αρβανίτικα ως μία αρχαία αλβανική γλώσσα. Η αλήθεια όμως δεν είναι ακριβώς έτσι…
Ο γράφων κατάγεται από ένα αρβανιτοχώρι της Αττικής, από μία παραδοσιακή αγροτική οικογένεια και έχοντας μάθει πολλά μόνος του για την αρβανίτικη παράδοση έκανε πολύχρονες έρευνες πάνω στο αντικείμενο…
Τα Αρβανίτικα δεν είναι διάλεκτος της επίσημης Αλβανικής γλώσσας, αλλά αντίθετα η αρβανίτικη είναι μία αρχαία γλώσσα από την οποία κατάγεται η νεότερη τοσκική διάλεκτος, που υιοθετήθηκε από το αλβανικό κράτος ως επίσημη γλώσσα του κράτους. Η αρβανίτικη είναι γλώσσα αυτόνομη και η σημερινή αλβανική γλώσσα μία διάλεκτος της. Απλά οι Αρβανίτες ποτέ δεν θεώρησαν τους εαυτούς τους ξεχωριστό έθνος από τους Έλληνες, όπου και να βρέθηκαν στην γη, σε οποιαδήποτε ιστορική περίοδο, εδώ και χιλιάδες χρόνια. Έγραφαν με ελληνικό αλφάβητο, μιλούσαν και έγραφαν ελληνικά και στις αρβανίτικες εκκλησίες υπήρχε το ελληνορθόδοξο τυπικό πάντα. Ενώ ο πληθυσμός του αλβανικού κράτους, που ιδρύθηκε το 1913, θέλησε να υιοθετήσει ξεχωριστό αλφάβητο, να κάνει μία νότια αλβανική γλώσσα της Βορείου Ηπείρου επίσημη γλώσσα με πολλά δάνεια από τα τουρκικά, τα ιταλικά, τα γαλλικά και τα αγγλικά. Για να δηλώσει ότι είναι πραγματικό έθνος και για να μην αφομοιωθεί με τους συγγενείς Έλληνες των γειτονικών περιοχών.
Από πού όμως κατάγονται οι Αρβανίτες και ποια η προέλευση της παράξενης γλώσσας τους. Θα πρέπει να πάμε πολύ πίσω στον χρόνο καθώς επιστήμονες έχουν βρει συγγένειες και ομοιότητες με την ομηρική γλώσσα. Οπότε μιλάμε τουλάχιστον για το 1.500-1.000 π.Χ. στην περιοχή που είναι σήμερα η Μακεδονία, η Ήπειρος, η Αλβανία και τα Σκόπια. Εκεί κατοικούσαν οι Βρύγες μία πολεμική θρακική φυλή, πολυπληθής και πολιτισμένη που κατοικούσε στο μεγαλύτερο μέρος των σημερινών Βαλκανίων. Μιλούσαν μία γλώσσα που είχε κοινές ρίζες με την ελληνική και ομοιότητες στην δομή της γλώσσας. Ας μην ξεχνάμε ότι και οι Θράκες ήταν Έλληνες πανάρχαιοι κι ας θέλουν πολλοί ξένοι και εντόπιοι επιστήμονες να τους παρουσιάσουν σαν βαρβάρους ξεχωριστούς από τους Έλληνες, λόγω του ότι οι Νότιοι Έλληνες είχαν εξελιγμένο ελληνικό αστικό πολιτισμό σε σχέση με τον ξεπερασμένο αγροτικό πολιτισμό των Θρακών. Βέβαια αυτό είναι λάθος. Υπήρχαν πολλές «ταχύτητες» στον πολιτισμό των Ελλήνων, που δεν ήταν ενιαίος, αλλά διαφοροποιημένος τοπικά.
Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο οι Βρύγες ή Φρύγες θεωρούνται ο αρχαιότερος λαός του κόσμου. Και να πως έγινε: Ο φαραώ Ψαμμήτιχος έδωσε δύο βρέφη σε έναν βοσκό και του είπε να τα πάρει μαζί του και να τα μεγαλώσει σε πολύ απομονωμένο περιβάλλον στην ύπαιθρο. Και να μην μιλήσει ποτέ μπροστά τους. Κάποια στιγμή, αφού πέρασε καιρός και τα βρέφη έγιναν παιδιά που περπατούσαν, ενώ άνοιξε την πόρτα στην καλύβα του αυτά ήλθαν αμέσως κοντά του και του ζήτησαν τροφή, φωνάζοντας “βέκος”. Ο βοσκός το ανέφερε στον φαραώ και εκείνος ρώτησε τους σοφούς συμβούλους της αυλής του. Σε ποια γλώσσα υπάρχει η λέξη βέκος και τι σημαίνει. Εκείνοι του είπαν βέκος είναι στα φρυγικά το ψωμί. Και ο φαραώ έβγαλε το συμπέρασμα ότι οι Φρύγες είναι ο αρχαιότερος λαός στον κόσμο! Και θα μου πείτε και τι σχέση έχει αυτή η ιστορία με τα αρβανίτικα; Μα, στα αρβανίτικα μπουκ είναι το ψωμί, ο άρτος. Βέκος > βούκος > μπουκ (ακόμη και σήμερα λέμε μπουκιά, κλπ.).
Πέμπτη 7.5.20 Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια ο Θεός γελά.
Δευτέρα 4.5.20 Η Γενοκτονία της Χίου. Ανατριχιαστικές λεπτομέρειες από τα «Απομνημονεύματα» του Βαχίτ-πασά. Τιμάται την δεύτερη Κυριακή μετά το Πάσχα. ΠΗΓΗ: ΑΡΧΕΙΟΝ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΥ
Eugène Delacroix – Le Massacre de Scio
Στις 2 Απριλίου 1822 η επανάσταση που είχε αρχίσει και στη Χίο, πνίγεται στο αίμα, και η Χίος καταστρέφεται. Μετά την Γενοκτονία των Χίων, από τους 117.000 κατοίκους τότε της Χίου, επέζησαν επάνω στο Ιερό Νησί μόλις 1.800. 21.000 διέφυγαν σε άλλα νησιά του Αιγαίου, 52.000 γυναικόπαιδα οδηγήθηκαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής και τουλάχιστον 42.000 Χιώτες σφαγιάστηκαν.
Οι σφαγές της Χίου συγκλόνισαν την Ευρώπη και ενίσχυσαν το ανερχόμενο φιλελληνικό κίνημα που βοήθησε στην τελική απελευθέρωση της Ελλάδος. Η αιματοβαμμένη Χίος κατάφερε να απελευθερωθεί μετά από 90 ολόκληρα χρόνια, το 1912.
Για την Γενοκτονία, και όχι Σφαγή, της Χίου, δεν έχει ακόμη σταθεί δυνατόν να δοθεί ολοκληρωτική αναπαράσταση. Ο διάσημος πίνακας του Ντελακρουά, που τόσο συγκίνησε την Ευρώπη, δεν αρκεί για να αποδοθεί η φρίκη.
Σε μια πρώτη απόπειρα αφύπνισης και ανάκτησης της συλλογικής μνήμης παραθέτουμε, σήμερα, 3.5.2020, 2η Κυριακή μετά την Λαμπρή, με αφορμή την καθιερωμένη επέτειο μνήμης, απόσπασμα από τα απομνημονεύματα του ίδιου του Βαχίτ Πασά, τότε διοικητή της Χίου και υπεύθυνου για την Γενοκτονία, φρονώντας ότι είναι ώρα να δούμε επί τέλους την κοσμοθεωρία των γειτόνων μας:
«… Και για τούτο μόνο χαίρεται η ψυχή μου, εν μέρει, επειδή εξ αιτίας αυτών των περιστάσεων, πολλοί νέοι και νέες χριστιανικού αίματος, αφού έκαμαν περιτομή και ακολούθησαν τη λυτρωτική πίστη του Ισλάμ, πέτυχαν παντοτεινή συγχώρεση των αμαρτιών τους και ελευθερώθηκαν οι ψυχές τους από την αιώνια κόλαση που σίγουρα τους περίμενε, και όσο για τη συνείδησή μου , σχετικά με τις αμφιβολίες μου για τη συμμετοχή ή όχι των κατοίκων της Χίου στις επαναστατικές κινήσεις των Ελλήνων που ήλθαν απέξω, είμαι ήρεμος και δεν με τύπτει καθόλου, γιατί πολλές φορές είδα, μέσα στο ιερό βιβλίο του ιμάμη Σερχουσνή το σχετικό με τους κανόνες του δικαίου, ότι το κόψιμο ξύλου από το κόψιμο ανθρώπινου λάρυγγα διαφέρει, αλλά όχι στην περίπτωση χριστιανικού λάρυγγα, και παρακάτω στο ίδιο ιερό εδάφιο, ο σοφός νομομαθής ερμηνεύει ότι η εξολόθρευση ενός ανέντιμου χριστιανού αποστάτη ισοδυναμεί, για τον πιστό του Ισλάμ, με την πλήρη καταστροφή δέντρου ή χόρτου.
Εκτός αυτού, οι ιερές παραδόσεις μας αναφέρουν ότι πολλές φορές ο μεγάλος Προφήτης ήταν αποκλεισμένος από απίστους και έδινε εντολή, στο όνομα του Θεού, να πράττουν οι αφοσιωμένοι αρχηγοί, που βρίσκονταν κοντά του, αμέτρητα κακά εναντίον τους, και το γνωρίζουν αυτό όλοι οι νομομαθείς του Ισλάμ.
Γι’ αυτό λοιπόν τον λόγο ο αρχάγγελος Γαβριήλ κατέβασε από τον ουρανό το ιερό εδάφιο Πεν Νεσαρά, του Κορανίου, εκεί όπου ολοφάνερα ορίζεται στους πιστούς, αυτούς που εκτελούν τις εντολές του Θεού να καταστρέψουν τους Χριστιανούς που σηκώνουν όπλα και ότι η πράξη αυτή είναι και θεωρείται από το θεό, ως γκρέμισμα σπιτιού, που θα εγκυμονούσε κατόπιν κινδύνους, όταν θα γκρεμιζόταν πάνω στα κεφάλια των πιστών και πως η πράξη αυτή είναι τελικά πράξη αγαθή (Αμάλι Σαλιχά). Και η ανταμοιβή από τον ουρανό είναι ο κήπος του παραδείσου, που από κάτω τρέχουν γλυκά ρυάκια ποταμών από γάλα, εκεί όπου οι αφοσιωμένοι στο Θεό χριστιανομάχοι πρόκειται να δεχτούν την αιώνια αγαλλίαση (Χαλιδίνα φίχα).
Όλ’ αυτά και μερικά άλλα παρόμοια εδάφια , που οδηγούν στη σωτηρία, ευτυχώς τα είχα διαβάσει και τα φύλαγα στη μνήμη μου ως αποτέλεσμα πολύχρονης μελέτης. Και παρατηρώντας τη συμπεριφορά των κατοίκων της Χίου να μη διαφέρει καθόλου από τη συμπεριφορά εκείνων που πολιορκούσαν σε άλλους καιρούς το μεγάλο Προφήτη, γιατί και τούτοι εδώ δεν άφησαν άλλο καταφύγιο στους Οθωμανούς της Χίου, παρά μόνον το Κάστρο μέσα στο οποίο ζούμε τόσον καιρό περικυκλωμένοι από παντού, τι άλλο ήταν λοιπόν η συμπεριφορά τούτη παρά όμοια με τη συμπεριφορά των ομόθρησκων ξένων, σίγουρα όμως επαναστατών, που σχεδίαζαν να εξοντώσουν στον ίδιο τόπο τη δοθείσα από το Θεό ισλαμική κοινότητα; Δεν εδίστασα εξ αιτίας όλων αυτών, να διατάξω με τη δύναμη του μεγάλου Προφήτη, την εκτέλεση των αποτελεσματικών εκείνων μέτρων και να εφαρμόσω έτσι τις ιερές προσταγές και τους απαρασάλευτους «εις τους αιώνας των αιώνων» κανόνες των σοφών νομομαθών μας. Και είμαι ευτυχής αν μπόρεσα να εκτελέσω επακριβώς τις οδηγίες του Σερ ή Σερίφ της ιερής πίστης μας.
Τα αυτοκρατορικά στρατεύματα, όπως και τα διάφορα άλλα σώματα που έφτασαν από την Ανατολή με εθελοντές και γενίτσαρους μέχρι 7000, πλούτισαν με τη βοήθεια του Θεού από τη νόμιμη λαφυραγωγία της αφθονίας και του πλούτου των Χριστιανών, αρπάζοντας αμέτρητα λάφυρα κινητής περιουσίας, καθώς και σκλάβους και όμορφες σκλάβες, για να στολίσουν τα χαρέμια τους…» .
ΠΗΓΗ: «Απομνημονεύματα Πολιτικά του Βαχίτ Πασά», πρέσβεως εν Παρισίοις τω 1802, Ρεϊζ Εφέντη τω 1808 και Τοποτηρητού της Χίου τω 1822 εξ ανεκδότου τουρκικού ιδιοχειρογράφου, ελευθέρως μεταφρασθέντα και Σημειώσεσι Συνοδευθέντα υπό Δ.Ε.Δ., εν Ερμουπόλει Σύρου, τύποις Γ. Μελισταγούς Μακεδόνος, 1861.
Επανέκδοση: «Τα συμβάντα στη Χίο το 1822 από το χέρι του Βαχίτ Πασά, μεταφρασθέντα υπό Δ.Ε.Δ [ανιήλογλου]», επιμέλεια και απόδοση στη Νεοελληνική Νίκος Μήτσης, εκδ. άλφα πι, Χίος 2007, σσ 86-88.
Συνειδητά χρησιμοποιούμε τον όρο Γενοκτονία, ο οποίος μόνος είναι ικανός να αποδώσει την πλήρη και καθολική εξαφάνιση του Χιακού Λαού και την απόλυτη ερήμωση της Νήσου. Χαρακτηριστικό είναι ότι πήρε δεκαετίες στους επιζήσαντες Χίους να ξανακατοικήσουν το νησί!!! Ο Κοραής στις 12.10.1822 καλεί τους συμπατριώτες του: «Ανακτήσετε, και καταστήσετε λαμπροτέραν την πατρικήν γην». (Α. Κοραή, ΑΠΑΝΤΑ, «Η ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΗ ΤΗΣ ΧΙΟΥ).
Το 2010, μετά παρέλευση 188 ετών, καθιερώθηκε επί τέλους από την ελεύθερη Ελλάδα εορτή προς τιμήν των θυμάτων της Χιακής Γενοκτονίας. ΧΡΕΟΣ και ΚΑΘΗΚΟΝ έχει η Πατρίδα να καταστήσει την εορτή αυτή ΕΘΝΙΚΗ και όχι τοπική!!! Πεδίον δόξης λαμπρόν καταλείπεται στην Ελληνική Κυβέρνηση να πράξει, ως οφείλει, εν όψει των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση!!!
Σάββατο 2.5.20 ΜΙΑ ΠΡΟΦΗΤΙΚΗ ΟΜΙΛΙΑ ΤΟ 2008 ΤΟΥ Δρ.GREGER ΓΙΑ ΤΙΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ ΚΑΙ ΤΑ ΑΙΤΙΑ ΤΟΥΣ
Γράψτε μας τη γνώμη σας ή τις αντιρρήσεις σας γι αυτό το άλλο είδος βιασμού της φύσης και την επέμβαση του ανθρώπου στην συμπαντική αρμονία
Πρωτομαγιά του 2020
Ο «Διαβάτης» εύχεται στα μέλη και τους φίλους του καλό μήνα.
Με το καλό η Άνοιξη και το επερχόμενο Καλοκαίρι, με υγεία κι υπευθυνότητα για να βρεθούμε πάλι μαζί, πάλι κοντά, με εμπιστοσύνη και ασφάλεια!
Οι στίχοι του Γιάννη Ρίτσου από την «εαρινή συμφωνία», γράφτηκαν το 1938, μόλις ο Ρίτσος βγήκε από το σανατόριο της Πάρνηθας με βαριά ασθένεια των πνευμόνων! Η τέχνη και η ιστορία κάνουν πάντα τους κύκλους τους… Απλώνουμε τα χέρια στον ήλιο, στον ήλιο και τραγουδάμε και τραγουδάμε. Το φως κελαηδάει, άιντε κελαηδάει στις φλέβες του χόρτου και της πέτρας. Άξιζε να υπάρξουμε, για να συναντηθούμε.
Ας κρατήσουμε την αισιοδοξία του σε αυτούς τους δύσκολους καιρούς.
Εκ μέρους όλων των μελών του Δ.Σ.
Πέμπτη 30.4.20 Αρμονία (Κ.Ν.Μ.Καζαμιάκη, περιληπτικές παρουσιάσεις ομιλιών από το 1976 μέχρι τον Φεβρουάριο του 2020)
• Αρμονία στην Ησιόδεια Θεογονία, στον Ηράκλειτο, στον Αριστοτέλη.
• Η αρμονία του Σύμπαντος.
• Η προκαθορισμένη Αρμονία του Λάιμπνιτς (Leibniz)
• H αρμονία του Παρθενώνος.
Με τον Άρη, που όταν πολεμά, τρυπά τις βαριές δερμάτινες ασπίδες , γέννησε η Κυθέρεια Αφροδίτη τους δεινούς, τρομερούς και φοβερούς, Δείμο και Φόβο που όταν πολεμούν με τον εκπορθητή των πόλεων, πατέρα τους Άρη, διαλύουν και συγκλονίζουν τις πυκνές φάλαγγες των στρατιωτών όσο κρατά ο κρύος πόλεμος. Κόρη του ίδιου ζευγαριού, του Άρεως και της Αφροδίτης, ήταν η Αρμονία που παντρεύτηκε ο μεγαλόψυχος Κάδμος. Ησίοδος, Θεογονία, 934- 937.( το αρχαίο κείμενο στη Σημ. 1.)
Από τον Ησίοδο μαθαίνουμε ότι η Αρμονία ήταν κόρη του Άρη και της Αφροδίτης. Ο Άρης ήταν «παρών» σε κάθε πολεμική σύγκρουση, σε κάθε εχθρότητα, σε κάθε εκστρατεία σε κάθε εξοπλιστική πράξη. Ανδροπρεπής, ρωμαλέος, πανέμορφος. Η Αφροδίτη, θεά του Έρωτα, πάγκαλος, με αφοπλιστική θηλύτητα, δονούμενη από ερωτικό πάθος, ωραιότερη όλων των θνητών και αθανάτων γυναικών, ήταν το απόλυτο σύμβολο του σαρκικού αλλά και του ψυχικού έρωτος. Στοιχεία δομικά του χαρακτήρα της ήταν η εκδικητικότητα και η ευθιξία. Το κάλλος δεν της έφτανε για να προκαλεί ανίκητα ερωτικά αισθήματα αλλά στην υπηρεσία του λάγνου ερωτισμού της βασικό ρόλο έπαιζαν τα ενδύματα και η ζώνη που όποιος θεός ή θνητός την αντίκριζε έχανε κάθε έλεγχο, «έλειωνε» από έρωτα και πόθο.
Στη γνωστή φράση, ο έρωτας είναι πόλεμος διακρίνουμε την ανίκητη έλξη και ταύτιση των δύο θεών, του Άρη και της Αφροδίτης. Καρπός του έρωτα τους η όμορφη Αρμονία. Το ζητούμενο της Αρμονίας ,σε κάθε ερωτικό ζευγάρι, είναι μια ομαλή σχέση ισορροπίας όπου κανείς εκ των δύο, δεν υπάρχει εις βάρος του άλλου. Το πάθος που χαρακτήριζε τους δύο θεούς απέκτησε μέτρο και ευγένεια με τη γέννηση της Αρμονίας.
Η Αρμονία με τον βασιλιά της Θήβας Κάδμο απέκτησε πολλά παιδιά, ανάμεσα τους και την Σεμέλη, τόσο όμορφη, που ο Δίας έσμιξε μαζί της για να γεννηθεί ένας ακόμα θεός, ο Διόνυσος. Η Αρμονία, κόρη της Αφροδίτης και του Άρη αποδεικνύει το από την αρχαιότητα λεγόμενο « τα αντίθετα έλκονται» ή μήπως συμβαίνει ακριβώς το αντιδιαμετρικό « αν δεν ταιριάζαμε δεν θα συμπεθεριάζαμε» ; Απαντήσεις υπάρχουν πολλές, αφού ο μύθος , ο κάθε μύθος, αφήνει χώρο για τόσες εξηγήσεις όσοι είναι και οι άνθρωποι που τον διηγούνται, τον γράφουν, τον μεταφέρουν στη λογοτεχνία, στο θέατρο, στην τέχνη,..
Ας θυμηθούμε και το σύνθημα των Hippies, Make love not war, όπου πάλι οι δύο θεοί της αγάπης και του πολέμου τίθενται στα άκρα των επιλογών των νέων.
Ίσως η φύση να μη θέλει τα όμοια αλλά να επιθυμεί τα ενάντια, τα αντίθετα. Με τα αντίθετα συνθέτει η φύση τις συναινετικές, αρμονικές, φιλικές ενέργειες της. Έτσι η φύση οδηγεί το άρρεν προς το θήλυ και με την ένωση τους επιτυγχάνεται δια των εναντίων η πρώτη ομόνοια. Η φύση δεν οδηγεί το αρσενικό σε αρσενικό ούτε το θηλυκό σε θηλυκό. Ενώνει τα αντίθετα και όχι τα όμοια. Φαίνεται ότι και η τέχνη μιμείται την φύση και ακολουθεί τις επιλογές της. Στη ζωγραφική προκειμένου ο καλλιτέχνης να αποδώσει όσο πιο φυσικά αυτά που ζωγραφίζει αναμειγνύει τα λευκά με τα μαύρα , την ώχρα με τα κόκκινα,..
Η αρμονία στη μουσική επιτυγχάνεται δια της συνθέσεως αντιθέτων ήχων, οξείς ήχοι συνδυάζονται με βαρείς, οι μακροί με βραχείς.
Η γραμματική συνθέτει και αυτή τα αντίθετα: τα έχοντα φωνή φωνήεντα με άφωνα γράμματα και έτσι δημιουργείται η τέχνη του λόγου και της γραφής. Αυτό ακριβώς διδάσκει ο σκοτεινός Ηράκλειτος: Συνάψιες όλα και ούχ όλα, συμφερόμενον διαφερόμενον, συνάδον διάδον, και εκ πάντων έν, κ αι εξ ενός πάντα. Αριστοτέλης, Περί κόσμου 5, 396b,7.( το αρχαίο κείμενο στη Σημ.2.).
Ο Αριστοτέλης, αναφερόμενος βιβλιογραφικά, στον Σκοτεινό, όπως γράφει, Ηράκλειτο, υποστηρίζει ότι δια της συνθέσεως των αντιθέτων στις ανθρώπινες σχέσεις, στην τέχνη, στη μουσική, στο λόγο, στη γραφή,..επιτυγχάνεται Αρμονία. Αναφέρεται στη θεωρία του Ηράκλειτου γνωστή ως Αρμονία των αντιθέτων.
Η Αρμονία των Σφαιρών, είναι η κίνηση του Σύμπαντος η οποία παράγει μουσική και προκαθορίζεται( Σημ.3) από τους αριθμούς.(Η άποψη αυτή αποδίδεται στον Πυθαγόρα). Ο αστρονόμος, γνωστός και ως «Νομοθέτης του Ουρανού», Κέπλερ( Johannes Kepler), αλλά και σχεδόν όλοι οι στοχαστές από την αρχαιότητα έως σήμερα, αντιλαμβανόταν τον Κόσμο οργανωμένο σε μια τάξη σύμφωνα με τις αρμονικές μαθηματικές σχέσεις. Αυτό θεωρείται από πολλούς πυθαγόρειο αξίωμα.
Η αρμονία και η τάξη του ουράνιου θόλου προκαλεί τον θαυμασμό από τότε που ο άνθρωπος έστρεψε το βλέμμα του στη μεγαλύτερη οθόνη του Σύμπαντος κόσμου, στον έναστρο ουρανό.
Η Προκαθορισμένη Αρμονία του Λάιμπνιτς.
Η αρμονία του ανθρώπου πηγάζει από την εσωτερική του αρμονία και από την αρμονική του σχέση με το σύνολο. Η πραγματικότητα των φαινομένων των αντιληπτικών όντων έγκειται στην αρμονία του κάθε αντιληπτικού όντος με τον εαυτό του και με τα άλλα αντιληπτικά όντα. Ένα από τα στοιχεία της Προκαθορισμένης Αρμονίας του Λάιμπνιτς είναι η σωτηρία εκείνων των φαινομένων που είναι ριζωμένα με επάρκεια ώστε να αξίζει να σωθούν.
Σχετικά με την αρμονία: Μιλάμε για αρμονική ταλάντωση, αρμονική κίνηση, αρμονική συνάρτηση, αρμονική διαίρεση ευθείας, συμμετρία, αναλογικότητα, ευρυθμία, συμμετρική διάταξη πραγμάτων, φαινομένων, ήχων, μια εύτακτη αναλογία.
Αρμονία, ρυθμός, μελωδία είναι τα 3 βασικά δομικά στοιχεία της μουσικής. Η συνήχηση των μουσικών φθόγγων λέγεται Αρμονία.
Harmony(αγγλικά), harmonie( γαλλικά) Ηarmonie( γερμανικά),..Το Η, h, είναι η δασεία που εδώ μας θυμίζει την αρμονική και κομψή της ύπαρξη ως ιερό απομεινάρι που μας έρχεται σαν πολύτιμο δώρο από τις ξένες γλώσσες.
Δυσαρμονία είναι το αντίθετο της Αρμονίας. Η αρχαία ελληνική θρησκεία- μυθολογία, εμπεριέχει την δυσαρμονία, την έλλειψη τάξεως και συμμετρίας στον κόσμο. Πλήθος τέρατα, μειξογενή πλάσματα, γίγαντες, κύκλωπες,.. βρίσκονται στον αντίποδα της συμπαντικής αρμονίας, βρίσκονται στη σφαίρα της δυσαρμονίας σε σχέση με την εξέλιξη του ανθρώπου.
Η Αρμονία στον Παρθενώνα.
Ο Παρθενών είναι το κορυφαίο επίτευγμα της αρχαίας αρχιτεκτονικής, ένα από τα κορυφαία, λαμπρότερα και τελειότερα κατορθώματα του ανθρώπινου πνεύματος. Οι αναλογικές σχέσεις στο μνημείο συνθέτουν ένα σύνολο αρμονικό και ισορροπημένο. Αν θα ζητούσαμε ένα ορισμό της Αρμονίας θα μας τον έδινε η αρχιτεκτονική του Παρθενώνος: Αρμονία είναι η εύρυθμη διάταξη των μελών του Παρθενώνος προς το σύνολο.
Το μνημείο δονείται από ένα παλμό ζωής, μία έκφραση ενός ζωντανού οργανισμού, ένα ζωτικόν φαίνεσθαι. Η σκόπιμη ελάφρυνση της ύλης, οι οπτικές εκλεπτύνσεις του Παρθενώνος συνθέτουν πλήθος μελετημένων μη κανονικών αρχιτεκτονικών μορφών και χαράξεων, ένα σύνολο λειτουργικών ακανονιστιών οι οποίες «κτίζουν» ένα έργο με ζωντανή πνευματικότητα και πολύ προχωρημένες καλλιτεχνικές προθέσεις.
Ιδιαίτερη αναφορά πρέπει να κάνουμε στους αρμούς ώσεως του Παρθενώνα. Το σύνολο των αρχιτεκτονικών μελών και ανάγλυφων του μνημείου συνδέονται μεταξύ τους με τις τελειότερες και τεχνολογικά πολύ εξελιγμένες αρμόσεις που θα ήταν πολύ δύσκολο να επιτευχθούν ακόμα και στη σημερινή εποχή. Σημ. 4.
Η λέξη αρμονία έχει την ίδια ρίζα με τις λέξεις αρμό, αρμόζω( συνάπτω, συνδέω). Αν οι αρμοί του μνημείου δεν είχαν τόσο τέλεια συναρμογή μεταξύ τους δεν θα είχαμε αυτό το λαμπρό μνημείο σύμβολο του παγκόσμιου πολιτισμού. O Παρθενών στηρίζει όλη του τη μεγαλοπρέπεια και αρμονία πάνω στους αφανείς αρμούς του. Η Ηρακλείτεια σοφία: Δια της συνθέσεως των αντιθέτων επιτυγχάνεται αρμονικό αποτέλεσμα. Οι τέλειες αφανείς αρμόσεις επιτρέπουν , μέσω των οπτικών εκλεπτύνσεων, να έχει το μνημείο τις απαραίτητες ακανονιστίες που του χαρίζουν το ζωτικόν φαίνεσθαι.
Πρέπει να μην ξεχάσουμε το ευγενές υλικό του μνημείου, το πολύτιμο πεντελικό μάρμαρο που με τις γεωλογικές αρετές του έδωσε την δυνατότητα στους εμπνευσμένους Φειδία, Ικτίνο και Καλλικράτη να δημιουργήσουν, να συναρμόσουν με τέλειο τρόπο το μνημείο. Ο Παρθενών, σίγουρα, απετέλεσε αντικείμενο υψηλών σκέψεων για τους μεταγενέστερους Πλάτωνα και Αριστοτέλη. Εξ` άλλου η αριστοτελική εντελέχεια των μαρμάρινων όγκων του πεντελικού μαρμάρου οδηγεί στον ίδιο τον Παρθενώνα.Η λανθάνουσα κίνηση που συμβάλλει στη ζωντανή πνευματική αρχιτεκτονική του μνημείου έχει σαν φιλοσοφικό υπόβαθρο την σύνθεση των αντιθέτων του Ηράκλειτου που γεννήθηκε περίπου 100 χρόνια πριν αρχίσει να κτίζεται ο Παρθενών.
..καθένας στην αρμονία σα σε ραβδί αγριλίδας ζυγιασμένος.
Άγγελος Σικελιανός, «Το διάβα του ελαιώνα», απόσπ.
Τετάρτη 29.4.20 O Πεντηκοστός (Ν) Ψαλμός του Δαυίδ
Είναι ο υπέροχος και πολύ γνωστός ψαλμός του Δαυίδ ο 50ος Ψαλμός. Λέγεται ότι τον έγραψε περίπου το 1000 πΧ. Την εποχή εκείνη ο Δαυίδ κυριεύθηκε από σφοδρό πάθος για τη πανέμορφη Βηθσαβεέ τη γυναίκα του στρατηγού Ουρίου. Το ολέθριο αυτό ερωτικό του πάθος τον τύφλωσε. Ο Χετταίος Ουρίας ήταν γενναίος στρατηγός πιστός στο βασιλια Δαυίδ.
Παρόλα αυτά θόλωσε το μυαλό του Δαυίδ. Έστειλε τον γενναίο και πιστό Ουρία στο πιο επικίνδυνο σημείο του μετώπου για να σκοτωθεί οπωσδήποτε. Πράγματι στη μάχη κατά των Αμμωνιτών ο γενναίος Ουρίας πολέμησε ηρωικά και σκοτώθηκε. Τότε ο Δαυίδ ελαβε τη χήρα Βηθσαβεέ για γυναίκα του.
Ο παντογνώστης Θεός είδε την ειδεχθή πράξη του Δαυίδ. Έστειλε στο βασιλιά το Προφήτη Νάθαν για να τον επιπλήξη σφοδρά για το πολύ μεγάλο αμάρτημα του. Στο Βιβλίο ΒΑΣΙΛΕΙΩΝ Β΄κεφάλαιο ΙΒ της Παλαιάς Διαθήκης αναφέρεται η επίσκεψη του Νάθαν στο βασιλιά Δαυίδ με τα παρακάτω λόγια:
..Και απέστειλε Κύριος τον Νάθαν τον προφήτην προς Δαυίδ. Και εισήλθε προς αυτόν και είπεν….Τί εφαύλισας τον λόγον Κυρίου; Τον Ουρίαν το Χετταίον επάταξας εν ρομφαία και την γυναίκαν αυτού έλαβες σεαυτώ εις γυναίκα..!
Η τιμωρία του Δαυίδ ήταν μεγάλη. Αρχικά πέθανε το παιδί που γέννησε στο Δαυίδ η Βηθσαβεέ. Τα παιδιά του Δαυίδ από τις άλλες γυναίκες και παλλακίδες του θέλησαν να τον εκθρονίσουν. Ο μεγάλος γιος του Δαυίδ ο ωραίος Αβεσσαλώμ επαναστάτησε.
Ό βασιλιάς Δαυίδ μετανόησε βαθύτατα. Συντετριμμένος από το αμάρτημα του ζήτησε από το Θεό να τον συγχωρήσει. Τα λόγια της μετάνοιας του εβγαιναν σαν μια θερμή προσευχή προς το Θεό. Ζήτησε τη συγχώρεση από τη βαριά αμαρτία του.
Ταπεινωμένος και βαθύτατα συντετριμμένος ο μεγάλος βασιλιάς του Ισραήλ έγραψε τον 50ο Ψαλμό που διαβάζεται και ψάλλεται μελοποιημένος στους Ιερούς ναούς των Ορθοδόξων χριστιανών!
Οι στίχοι του ωραίου αυτού Ψαλμού είναι οι ακόλουθοι:
Ελέησον με ο Θεός κατά το μέγα έλεος σου, και κατά το πλήθος των οικτιρμών σου εξάλειψον το ανόμημα μου. Επί πλείον πλύνον με από τής ανομίας μου και από τής αμαρτίας μου καθάρισον με. Ότι την ανομίαν μου εγώ γινώσκω και η αμαρτία μου ενώπιόν μου εστι δια παντός. Σοι μόνω ήμαρτον και το πονηρόν ενώπιον σου εποίησα, όπως αν δικαιωθής εν τοις λόγοις σου, και νικήσης εν τω κρίνεσθαι σε. Ιδού γαρ εν ανομίαις συνελήφθην και εν αμαρτίαις εκίσσησε με η μήτηρ μου. Ιδού γαρ αλήθειαν ηγάπησας, τα άδηλα και τα κρύφια της σοφίας σου εδήλωσας μοι. Ραντιείς με υσσώπω και καθαρισθήσομαι, πλυνείς με, και υπέρ χιόνα λευκανθήσομαι. Ακουτιείς με αγαλλίασιν και ευφροσύνην αγαλλιάσονται οστέα τεταπεινωμένα. Απόστρεψον το πρόσωπον σου από των αμαρτιών μου, και πάσας τάς ανομίας μου εξάλειψον. Καρδίαν καθαράν κτίσον εν εμοί ο Θεός, και πνεύμα ευθές εγκαίνισον εν τοις εγκάτοις μου. Μη απορρίψης με από του προσώπου σου και το πνεύμα το Άγιον μη αντανέλης απ’ εμού. Απόδος μοι την αγαλλίασιν του σωτηρίου σου και πνεύματι ηγεμονικώ στήριξον με. Διδάξω ανόμους τας οδούς σου και ασεβείς επί σε επιστρέψουσι. Ρύσαι με εξ αιμάτων ο Θεός, ο Θεός της σωτηρίας μου αγαλλιάσεται η γλώσσα μου την δικαιοσύνην σου. Κύριε τα χείλη μου ανοίξεις και το στόμα μου αναγγελεί την αίνεσιν σου. Ότι ει ηθέλησας θυσίαν, έδωκα αν, ολοκαυτώματα ουκ ευδοκήσεις. Θυσία τω Θεώ πνεύμα συντετριμμένον, καρδίαν συντετριμμένην και τεταπεινωμένην ο Θεός ουκ εξουθενώσει. Αγάθυνον, Κύριε, εν τη ευδοκία σου την Σιων, και οικοδομηθήτω τα τείχη Ιερουσαλήμ. Τότε ευδοκήσεις θυσίαν δικαιοσύνης, αναφοράν και ολοκαυτώματα. Τότε ανοίσουσιν επί το θυσιαστήριόν σου μόσχους.
Δευτέρα 27.4.20 «ΑΡΒΗ» ΕΝΑΣ ΜΙΚΡΟΣ ΠΑΡΑΘΑΛΑΣΣΙΟΣ ΠΑΡΑΔΕΙΣΟΣ ΣΤΗ ΚΡΗΤΗ, ΜΕ ΤΑ ΜΑΤΙΑ ΤΗΣ ΑΝΝΑΣ ΜΠΙΘΙΚΩΤΣΗ
ΠΡΟΛΟΓΟΣ: Λένε ότι: Ταξιδεύουμε αρχικά για να χάσουμε τον εαυτό μας· και ταξιδεύουμε για να τον βρούμε. Ταξιδεύουμε για να ανοίξουμε την καρδιά και τα μάτια μας και να μάθουμε περισσότερα για τον κόσμο. Ταξιδεύουμε για να αποκτήσουμε τη γνώση όλων εκείνων των σημείων του πλανήτη όπου τα αγαθά είναι αλλιώς κατανεμημένα. Και ταξιδεύουμε, ουσιαστικά, για να γίνουμε νέοι γι’ άλλη μια φορά.
ΑΡΒΗ: Σε μια κατάφυτη κοιλάδα από μπανάνες στο Λιβυκό Πέλαγος που η απόστασή της από το Ηράκλειο είναι 78,5 χιλιόμετρα βρίσκεται ένα κομμάτι παρθένο, ένας επίγειος παράδεισος που τον αγκαλιάζει το κύμα. Είναι η Άρβη .
Η παραθαλάσσια Άρβη που µε τις ομορφιές της σαγηνεύει και τον πιο δύσπιστο λάτρη, βρίσκεται στο Δήμο Βιάννου ( Ηράκλειο Κρήτης) της ομώνυμης επαρχίας που υπάγεται στο Δημοτικό διαμέρισμα Αμιρά.
Οι αμμουδερές παραλίες της µε τα εξωτικά νερά συνθέτουν µια εικόνα ενός προορισμού που πρέπει να βάλεις στο χάρτη των διακοπών σου!
Θαυμάζεις όταν την επισκεφτείς την αστείρευτη φυσική ομορφιά, το γραφικό τοπίο, και την απαράμιλλη φιλοξενία των κατοίκων της. Το πανέμορφο λιμανάκι της, το ξύλινο σπιτάκι στο κορμό του δένδρου, τα ταβερνάκια, τα φρέσκα ψάρια και ουζερί της, όλα μπροστά στο κύμα, αποτελούν ιδανικό προορισμό και καταφύγιο για όσους αποζητούν στιγμές πραγματικής ηρεμίας και χαλάρωσης .
Η ομορφιά της Άρβης είναι μοναδική και το όλο σκηνικό με τις ομορφιές της φύσης σε παραπέμπει σε πίνακα ζωγραφικής.
Για να φτάσει ο επισκέπτης στον κρυμμένο παράδεισο της Άρβης θα περάσει είτε όταν ξεκινά από Ηράκλειο είτε από Ρέθυμνο μέσα από πυκνή βλάστηση διασχίζοντας όμορφα και γραφικά χωριά. Κατά τη διαδρομή , αισθήματα δέους και θαυμασμού πλημμυρίζουν τον ταξιδευτή σε συνδυασμό με το συγκλονιστικό φυσικό σκηνικό ολόγυρά του, όπου εικόνες που ηρεμούν το μάτι και ταξιδεύουν το μυαλό απλώνονται μπροστά στα μάτια όποιου καταφέρει να βρεθεί σε αυτό το υπέροχο μέρος. Άλλωστε οι περιγραφές μοιάζουν λίγες για να αποδώσουν την ομορφιά που κρύβει πραγματικά στο εσωτερικό του και όχι μόνο.
Συνάντησα στο ταξίδι μου αυτό την πρόεδρο του συλλόγου η οποία μου μίλησε με περίσσια αγάπη για την ιστορία και τις ομορφιές του τόπου της.
ΙΣΤΟΡΙΑ ΚΑΙ ΠΕΡΙΗΓΗΣΗ ΑΠΟ ΤΗΝ ΣΤΑΥΡΟΥΛΑ ΜΑΡΓΑΡΙΤΑΚΗ
« Αγαπώ το τόπο μου και χαίρομαι όταν τον γνωρίζουν επισκέπτες που αγαπούν τη θάλασσα και τη φύση. Οι άνθρωποι του εδώ, στην όμορφη Άρβη ασχολούνται με την καλλιέργεια κηπευτικών (κυρίως ντομάτας) και μπανάνας.
Κεντρικός ναός μας είναι ο Άγιος Παντελεήμονας. Επίσης στο τόπο μας λειτουργεί περιφερειακό ιατρείο, Δημοτικό Σχολείο και νηπιαγωγείο
Σας προτείνω τους εξής προορισμούς που απέχουν λίγα χιλιόμετρα από την Άρβη μας και που είναι:
Το επιβλητικό φαράγγι της Άρβης, το οποίο αποτελεί αξιοθέατο.
Η Κάτω Σύμη που αξίζει οπωσδήποτε να δείτε είναι χωριό στην επαρχία Βιάννου και ομώνυμο Δημοτικό διαμέρισμα του Δήμου Βιάννου του νομού Ηρακλείου, πάνω στα σύνορα με το Δήμο Ιεράπετρας. Μάλιστα, είναι το μοναδικό δημοτικό διαμέρισμα της Βιάννου που υπάγεται εκκλησιαστικώς στην Ιερά Μητρόπολη Ιεραπύτνης και Σητείας, μια πού η Σύμη ήταν τμήμα του πάλαι ποτέ Δήμου Μουρνιών Λασιθίου. Βρίσκεται σε μια κατάφυτη από βλάστηση κοιλάδα, σε τοπίο με επιβλητική αγριότητα. Περικλείεται από δασώδη ορεινή έκταση. H Σύμη, όπως συνηθέστερα λέγεται από τους Κρητικούς, έχει τη μεγαλύτερη δασική κάλυψη στο νομό Ηρακλείου, μια και στην περιοχή της βρίσκεται το περίφημο δάσος της Σύμης, συνέχεια του δάσους του Σελακάνου, και συχνά την αποκαλούν ποδενδρούσα. Στην άκρη του χωριού ρέει ο Μπλαβοπόταμος, που συνεχίζει την πορεία του προς Φαφλάγκο και καταλήγει στο Λιβυκό Πέλαγος. Η απόστασή του από την Ιεράπετρα είναι 31 χλμ και από το Ηράκλειο είναι 74 χλμ. Ολόκληρη η κοιλάδα της Κάτω Σύμης είναι κατάφυτη από καρυδιές, κερασιές, βερικοκιές, αχλαδιές και άλλα καρποφόρα δέντρα. Λόγω του έντονα ορεινού της χαρακτήρα, η Σύμη έχει πολλά σπήλαια, με σπουδαιότερα τα Ζυμπραγά Σπηλιάρια, τον Κισσόσπηλιο, το σπήλαιο Λέρη, τον σπήλιο του Μπουμπούλη, τον σπήλιο Ριζά και τον σπήλιο Χάλαβρα.
Άλλο σημαντικό φυσικό μνημείο στην Κάτω Σύμη είναι το Φαράγγι της Καπνιστής, όπου, κατά την παράδοση, ζούσε ένας τεράστιος άνθρωπος, ο Σαραντάπηχος. Οι σημαντικότεροι ναοί είναι της Παναγίας της Γαλατοκτισμένης και Νηστικοκτισμένης, του Αφέντη Χριστού, του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου πάνω στον οδικό άξονα Ιεράπετρας-Βιάννου και του Αγίου Γεωργίου. Η πρώτη κτίσθηκε στα 1385, όπως αναγράφεται στη θυρίδα του Ιερού Βήματος και ονομάστηκε έτσι, επειδή κατά την παράδοση, ο ναός χτίστηκε από λάσπη και γάλα αντί για νερό, με νηστικούς μάστορες, σε όλη τη διάρκεια κατασκευής της. Η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου βρίσκεται 1 χλμ. περίπου έξω από το χωριό, στον ακατοίκητο σήμερα οικισμό της Απάνω Σύμης που διοικητικά ανήκει στο δήμο Ιεράπετρας, σε υψόμετρο 940 μ. και έχει τοιχογραφίες του Εμμανουήλ Φωκά, από τα μέσα του 15ου αιώνα.
Τα πιο αξιόλογα σημεία του χωριού είναι η Πατέλα στην Πάνω Γειτονιά και η τοποθεσία στου Σκεπαστού στη Μέσα Γειτονιά , όπου υπάρχει πηγή νερού, η λεγόμενη Μέσα Φλέγα. Το κέντρο του χωριού είναι στον Κάραβο, όπου υπάρχει πλατεία με επιβλητικό πλάτανο. Εδώ είναι συγκεντρωμένα τα καφενεία και η περισσότερη ζωή του χωριό. Στην Κάτω Σύμη βρίσκονται οι σημαντικότερες αρχαιότητες της Βιάννου. Πρόκειται για το νεοανακτορικό Μεσομινωικής ΙΙΙ β) Ιερό του Ερμή και της Αφροδίτης στη θέση Κρύα Βρύση. Το ιερό είναι ένα από τα σημαντικότερα της αρχαιότητας, καθώς και ο μοναδικός μέχρι σήμερα γνωστός χώρος λατρείας στην Κρήτη και στην Ελλάδα που λειτούργησε επί πολλούς αιώνες χωρίς διακοπή. Ιδρύθηκε περί το 2.000 π. Χ. Η θέση του Ιερού ταυτίζεται με το Ιερόν Όρος, κατά τον Πτολεμαίο, το οποίο βρίσκεται μεταξύ του αρχαίου Τσούτσουρα και της Ιεράπυτνας (σημερινής Ιεράπετρας). Η λατρεία στο χώρο αυτό άρχισε από τη Μεσομινωική Εποχή και συνεχίστηκε μέχρι τα ρωμαϊκά αυτοκρατορικά χρόνια. Ευρήματα από το ιερό της Σύμης βρίσκονται σήμερα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Ηρακλείου. Στην Κάτω Σύμη γεννήθηκε το 1790 ο Νίκος Συγγελάκης ή Χατζηαναγνώστης ή Συμιανός, χαΐνης πριν από την Επανάσταση του 1821. Ήταν ο τρόμος των γενιτσάρων της Βιάννου.
Επίσης πρέπει ο επισκέπτης να γνωρίσει τα όμορφα Αμιρά. Ο Αμιράς ή τα Αμιρά βρίσκονται στις νότιες πλαγιές του όρους Δίκτη σε ένα καταπράσινο πλαίσιο από ελαιώνες και οπωροφόρα δένδρα και σε υψόμετρο 680 μ.
Στα Αμιρά υπάρχει Πολιτιστικός Αθλητικός και Επιμορφωτικός Σύλλογος (www.amiras.info), ο οποίος είναι ιδιαίτερα δραστήριος σε κοινωνικές εκδηλώσεις και πολιτιστικά έργα, ενώ έχουν και ένα τριθέσιο Δημοτικό Σχολείο και μονοθέσιο Νηπιαγωγείο. Η οικονομία του χωριού βασίζεται στη γεωργία και ειδικότερα στην καλλιέργεια πρώιμων κηπευτικών. Παράγεται κυρίως λάδι. Κύριοι ναοί του χωριού είναι του Μιχαήλ Αρχάγγελου, ο Άγιος Νικόλαος όπου βρίσκεται και το κοιμητήριο, όπως επίσης ο Άγιος Γεώργιος, ενώ υπάρχουν επίσης ναοί και εξωκλήσια, όπως ο Άγιος Χαράλαμπος και ο Αφέντης Χριστός που βρίσκεται δίπλα από τα Λασιθιώτικα βουνά, στα 2.143 μέτρα, όπου ανεβαίνουν με τα πόδια τόσοι πιστοί για την χάρη Του. Η ονομασία του χωριού προέρχεται από την αραβική γλώσσα και πιθανότατα χτίστηκε κατά την Αραβοκρατία, κτίσμα ίσως κάποιου αμιρά της Κρήτης.
Το Σεπτέμβριο του 1943 το χωριό αποτέλεσε θέατρο σφαγής 114 ανδρών κατοίκων του, από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής. Η εκτέλεση των ανδρών έγινε στη θέση Αμπέλια, σε αντίποινα για την πανωλεθρία που υπέστησαν οι Ναζί στην περιοχή της Κάτω Σύμης, όπου σκοτώθηκαν 84 Γερμανοί. Στη θέση Σελί έχει ανεγερθεί Πανεπαρχιακό Ηρώο κοντά στον Αμιρά και κάθε χρόνο τελείται μνημόσυνο για τα θύματα της σφαγής.
Μια εκδρομή στην Άνω Βιάννο θα σας συναρπάσει. Η Βιάννος είναι μια ορεινή περιοχή που είναι κτισμένη αμφιθεατρικά στην πλαγιά που σχηματίζουν οι πρόποδες της Δίκτης, σε υψόμετρο 560 μ., με θέα προς τον ελαιώνα της επαρχίας Βιάννου. Είναι χτισμένη στα ερείπια της αρχαίας πόλης Βίεννος που ήταν ανεξάρτητη και αυτόνομη.. Συχνά η Άνω Βιάννος αναφέρεται μόνο με το όνομα Βιάννος. Τα σημαντικότερα προϊόντα της είναι το λάδι, τα χαρούπια και τα γαλακτοκομικά. Το χωριό ανάμεσα στα άλλα έχει Κέντρο Υγείας, τράπεζες, ΚΕΠ, ΚΑΠΗ, ΟΤΕ, ΔΕΗ, νηπιαγωγείο, Δημοτικό Σχολείο, Γυμνάσιο και Λύκειο, ταβέρνες και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Ενεργός είναι και ο πολιτιστικός σύλλογος, με το όνομα “Ο Πατούχας”, ο οποίος ιδρύθηκε το 1957. Ο οικισμός αποτελείται από τις συνοικίες Σωρός, Πετρούνι, Πλάκα και Καρύδι. Στη Βιάννο υπάρχουν αξιόλογοι ναοί. Ο ναός της Αγίας Πελαγίας και ο ναός του Αγίου Γεωργίου. Στα βορειοδυτικά του χωριού βρίσκεται ύψωμα με το όνομα Νταμορό. Υπάρχουν ακόμα ο ναός Μιχαήλ Αρχάγγελος (με κατεστραμμένες τοιχογραφίες) και η Αγία Μαρίνα. Στην περιοχή Πλάκα βρίσκεται ο ναός του Αγίου Δημητρίου και υπάρχει επίσης η εκκλησία της Αγίας Αικατερίνης. H περιοχή έχει πολλές φυσικές ομορφιές, όπως το οροπέδιο στον Ομαλό όπου είχε τα λημέρια του ο περίφημος Πατούχας, το φαράγγι της Βιάννου που ξεκινά λίγο έξω από το χωριό.
Το κλίμα εδώ λειτουργεί ευεργετικά ως προς την διατήρηση της χλωρίδας και ευνοεί την ανάπτυξη της βλάστησης χιλιάδων είδη φυτών πολλά από τα οποία συναντιούνται μόνο εδώ και είναι ενδημικά. Η Άρβη είναι εφαλτήριο για να γνωρίσετε αυτές τις ομορφιές και την ιστορία τους».
Κατά τη διαμονή μου στην Άρβη, έφαγα φρέσκα ψάρια και τοπικά εδέσματα, κολυμπούσα 3 φορές την ημέρα , απήλαυσα το μοναδικό ηλιοβασίλεμα που δεν έχει να ζηλέψει τα δειλινά της Σαντορίνης, ήπια νερό απευθείας από την πηγή που ποτίζει όλη την περιοχή με τις μπανανιές. Στα ανατολικά από το φαράγγι επισκέφτηκα την Μονή του Αγίου Αντωνίου, που κτίστηκε τα τελευταία χρόνια. Σύμφωνα με τον Ξανθουδίδη, η Μονή του Αγίου Αντωνίου οικοδομήθηκε στη θέση του Αρβίου Διός, της ελληνικής περιόδου , τον οποίο αναφέρει ο Στέφανος Βυζάντιος. H περιοχή κατοικείται από την προϊστορική εποχή και αυτό καταδεικνύεται από τα λείψανα και τα όστρακα που έχουν ανακαλυφθεί. Βρέθηκαν επίσης πήλινα και λίθινα αγγεία, σφραγίδες και άλλα. Σήμερα εκτίθεται στο Μουσείο Φιτς-Γουίλιαμ. Με λίγα λόγια ανυπομονώ να έρθει το καλοκαίρι να ξαναπάω!
ΔΙΑΜΟΝΗ ΣΤΗΝ ΑΡΒΗ: Στην Άρβη βρίσκονται ενοικιαζόμενα δωμάτια και ξενοδοχεία. Το ξενοδοχείο που προτείνω ανεπιφύλακτα είναι το HOTEL ΑΡΙΑΔΝΗ. Είχα τη χαρά να γνωρίσω μέσω φίλων τον υπέροχο ιδιοκτήτη του κ. Γιώργο Πετράκη.
ΔΥΟ ΛΟΓΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΙΔΙΟΚΤΗΤΗ ΤΟΥ ARIADNI HOTEL κ. ΓΙΩΡΓΟ ΠΕΤΡΑΚΗ
«Το ξενοδοχείο το δημιούργησα πριν 15 χρόνια με την οικογένεια μου κα βρίσκεται στην είσοδο της παραθαλάσσιας Άρβης . Προσέχω το πελάτη σαν να είναι μέλος της δικής μου οικογένειας , γι αυτό και πολλοί πελάτες επαναλαμβάνονται ή μας συστήνουν. Το ξενοδοχείο μας όπως διαπιστώσατε κι εσείς βρίσκεται μπροστά στη πεντακάθαρη θάλασσα με το μικρό μαύρο πετραδάκι. Ο τουρισμός στον τόπο μας είναι εκλεκτικός και όχι της μάζας του εμπορικού δηλαδή τουρισμού. Θα παρκάρει στο χώρο μας ο πελάτης και θα απόλαυση το μπάνιο του ξαπλώνοντας στις ξαπλώστρες και τις ομπρέλες του ξενοδοχείου μας εντελώς δωρεάν.
Το ξενοδοχείο μας επίσης , διαθέτει δωρεάν Wi-Fi και μια ηλιόλουστη βεράντα. Οι επισκέπτες μπορούν να απολαύσουν το μπαρ του , καθώς να πάρουν πλούσιο πρωινό. Τα δωμάτια μας είναι πλήρως ανακαινισμένα. Τα μπροστινά διαθέτουν μπαλκόνι που αγναντεύει το πέλαγος , ενώ τα δωμάτια που βρίσκονται πίσω αγναντεύουν το βουνό. Είναι εξοπλισμένα με ιδιωτικό μπάνιο, τηλεόραση επίπεδης οθόνης , κλιματιστικό και σεσουάρ. Υπάρχει ένα ταξιδιωτικό γραφείο στο ακίνητο μας που προγραμματίζει και προτείνει εκδρομές όπως : Στη Χερσόνησο που βρίσκεται 37 χιλιόμετρα από το Ariadni Hotel και στον Άγιο Νικόλαο που είναι 32 χιλιόμετρα από το ξενοδοχείο. Το πλησιέστερο αεροδρόμιο είναι το αεροδρόμιο Νίκος Καζαντζάκης, και βρίσκεται σε απόσταση 46 χλμ. από το ξενοδοχείο μας.
Αναλυτικά οι παροχές μας είναι:
Ντους, Τηλέφωνο, Κλιματισμός, Στεγνωτήρας μαλλιών, Σίδερο ρούχων, Μπαλκόνι, Μπουρνούζι, Ψυγείο, Τουαλέτα, Αίθριο, Μπάνιο, Μεγάλα Κρεβάτια (> 2 μέτρα), Θέρμανση, Δάπεδο με μοκέτα, Τηλεόραση επίπεδης οθόνης, Ξύλινο ή παρκέ δάπεδο, Κουνουπιέρα, Ντουλάπα, Θέα στη θάλασσα, Θέα στο βουνό, Θέα σε σημείο ενδιαφέροντος, Θέα στην πόλη, Βεράντα
ιστοσελίδα: https://www.ariadnihotel.com/el-gr/rooms/double-or-twin-room-with-mountain-view
ΤΗΛ: +3028950 71300 ΦΕΣΤΙΒΑΛ ΜΠΑΝΑΝΑΣ ΑΡΒΗΣ
Τα τελευταία χρόνια στην Άρβη πραγματοποιείται με μεγάλη επιτυχία τριήμερη γιορτή Μπανάνας. Μέσα από ομιλίες, φωτογραφικό υλικό και άλλα εκθέματα, συναυλίες και μουσικές βραδιές, θεατρική παράσταση, ξεναγήσεις και πολλά ακόμη δρώμενα, με ενεργό συμμετοχή της νεολαίας, οι συμμετέχοντες έρχονται σε επαφή με την ιστορία της καλλιέργειας της μπανάνας και συνολικά την ιστορία της Άρβης, δοκιμάζουν δωρεάν γευστικά εδέσματα και ποτά με βάση τη μπανάνα και χαίρονται τη μουσική και το χορό στο φως του φεγγαριού. Στόχος της διοργάνωσης όπως αναφέρει η ανακοίνωση του φεστιβάλ είναι «να αναδείξουμε την ιδιαίτερη, δυναμική καλλιέργεια της μπανάνας, που αποτελεί οργανικό στοιχείο της σύγχρονης ταυτότητας του τόπου μας και μαζί της το σύνολο των επιτευγμάτων της περιοχής. Αλλά και, σε πείσμα της κρίσης, να ψηλαφήσουμε, μαζί με τους καλεσμένους μας, μία άλλη ποιότητα ζωής, στηριγμένη στην αειφόρο ανάπτυξη και στους ισχυρούς ανθρώπινους δεσμούς, σε αρμονία με το φυσικό περιβάλλον και την ιστορία του τόπου μας».
ΕΠΙΛΟΓΟΣ: «Το ταξίδι, όπως και η αγάπη, εκφράζει μια απόπειρα να μετατρέψουμε το όνειρο σε πραγματικότητα». Η Άρβη σας δίνει αυτή την ευκαιρία και ειδικά μετά τη λήξη της καραντίνας! Επιλέξτε την για είστε ασφαλής και για την υγεία σας!
Πέμπτη 23.4.20 Τα Ιμαλάια όπως φαίνονται από την Ινδία, πρώτη φορά μετά από 30 χρόνια
Σήμερα του Αγίου Γεωργίου, ΧΡΟΝΙΑ ΠΟΛΛΑ σε όλους τους εορτάζοντες
Τρίτη 21.4.20 Ο Βασίλης Διακάκης μας στέλνει τα παρακάτω βίντεο
(1) με τυχαίες σελίδες από χειρόγραφα βυζαντινής μουσικής 10ου έως 13ου αιώνα, με τη συνοδεία προσομοιωμένης παμπάλαιας Βυζαντινής Μουσικής από ειδικούς επιστήμονες του πανεπιστημίου του Stafford : Ακούστε πώς έψελναν 1500 χρόνια πριν στην Αγία Σοφία της Πόλης. Επικεντρώστε την προσοχή σας στην ακουστική του Ναού! Ανοίξτε τον ήχο και μεγαλώστε την εικόνα! https://www.facebook.com/billdiakakis/videos/2190217021093386/
(2) Το Ψαλτήρι των Παρισίων (υπάρχει στο YouTube):
Εκεί που συναντά η μεσαιωνική Βυζαντινή ζωγραφική της Μακεδονικής Αναγέννησης του 10ου μ.Χ. αιώνα την Ελληνιστική ζωγραφική και γλυπτική του 3ου π.Χ. αιώνα! Στο βιντεάκι ψέλνει ο μαέστρος της γλυφαδιώτικης χορωδίας μας των Μελωδών, Σωτήρης Δογάνης.
• Τηλεοπτική συνέντευξή του Αριστομένη Συγγελάκη στον Πάρι Καρβουνόπουλο για τον Μανώλη Γλέζο και τις γερμανικές οφειλές. Ένα περιεκτικό οδοιπορικό σε 75 χρόνων αγώνες για Δικαιοσύνη & Αποζημίωση, τη στάση των ελληνικών και γερμανικών κυβερνήσεων διαχρονικά, την επιχειρούμενη προσπάθεια αναθεώρησης και αντιδραστικής επανασυγγραφής της Ιστορίας και την καταλυτική συμβολή του Μανώλη Γλέζου επί 75 ολόκληρα χρόνια στον αγώνα για Μνήμη και Δικαιοσύνη! https://www.youtube.com/watch?v=BULISyiPba8
Δευτέρα 20.4.20 Όταν οι Έλληνες έφθασαν στην Υπερβόρεια (Σκανδιναβία): Απίστευτες γνώσεις αστρονομίας στον χρυσό δίσκο του Moordorf! από το http://www.ksipnistere.com/
Ένα θαύμα της αρχαίας ελληνικής αστρονομίας ο χρυσός δίσκος του Μούρντοφ (Moordorf), βρίσκεται στο κρατικό μουσείο της Κάτω Σαξονίας στο Ανόβερο και αποδεικνύει για άλλη μια φορά το προχωρημένο επίπεδο γνώσεων των αρχαίων προγόνων μας καθώς χρονολογείται από την από την δεύτερη περίοδο της σκανδιναβικής εποχής του Χαλκού (1500-1300 π.Χ.).
Ανακαλύφθηκε το 1910 και από το 1926 και στην αρχή θεωρούνταν ηλιακός ενώ στις αρχές του 2016 υπήρχαν αμφιβολίες για την αυθεντικότητα του χρυσού δίσκου λόγω της μεγάλης καθαρότητας του σε χρυσό. O δίσκος βρέθηκε στην Eastern Friesland που είναι στην βορειοδυτική σημερινή Γερμανία.
Οι αρχαιοαστρονομικές του πληροφορίες εντοπίστηκαν κατόπιν κοινής έρευνας αρχαιολόγων και αστροφυσικών.
Φυσικά για άλλη μια φορά δημιουργείται το ερώτημα του πως σε μια τόσο πρώιμη εποχή, τουλάχιστον με όσα μας μαθαίνει η επίσημ Ιστορία, οι αρχαίοι Έλληνες του αιγαιακού χώρου διέθεταν τέτοιες εκπληκτικές γνώσεις.
Υποτίθεται ότι οφείλεται στην μεταλλουργία των βρετανικών νήσων αλλά οι χαράξεις και οι γνώσεις οι οποίες έχουν σωθεί πάνω στον χρυσό δείχνει έναν πολύ ανώτερο πολιτισμό που οι τότε ιθαγενούς κατάστασης κάτοικοι των βορείων χωρών ούτε στον ύπνο τους δεν μπορούσαν να κατανοήσουν.
Άλλωστε θεωρείται βέβαιο πλεόν ότι οι κάτοικοι του Αιγαιακού χώρου και ειδικότερα οι Μινωίτες Κρήτες ταξίδευαν σε περιοχές πολύ μακρινές και ίχνη τους υπάρχουν σε ολόκληρη την Βόρεια Ευρώπη.
Άλλωστε η ανάμνηση της Υπερβόρειας ήταν έντονη σε όλους τους ελληνικούς θρύλους και μύθους.
Σε πρόσφατη μελέτη ο ερευνητής αιγαιακών γραφών δρ. Μηνάς Τσικριτσής απέδειξε την αυθεντικότητα του δίσκου λόγω της αρχαιοαστρονομικής πληροφορίας που φέρει, η οποία προϋπάρχει στα αιγαιακά τηγανόσχημα και τα άλλα ευρήματα του Κρητομυκηναϊκού πολιτισμού που έχουν παρόμοια αστρονομική πληροφορία.
Μάλιστα ο ερευνητής παρουσίασε το εύρημα με τις αστρονομικές παρατηρήσεις στα Κυκλαδικά Τηγανόσχημα (Ημερολόγια της 3ης χιλιετίας), στο διεθνές συνέδριο που διοργάνωσε η Εφορεία Αρχαιοτήτων Κυκλάδων με τον γενικό τίτλο «Περὶ τῶν Κυκλάδων νήσων: Το Αρχαιολογικό Έργο στις Κυκλάδες».
Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής για την έρευνα του είπε ότι πριν από λίγες ημέρες έμαθε ότι το άρθρο του για τον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ έγινε δεκτό, μετά από αξιολόγηση και πρόκειται να δημοσιευτεί στο επόμενο τεύχος του αρχαιολογικού περιοδικού της Κάτω Σαξονίας «Zeitschrift für niedersächsische Archäologie – Die Kunde» τομ. 67/2016.
«Λόγω των δημοσιεύσεων μας με τον αστροφυσικό Ξενοφώντα Μουσά για την Αρχαιοαστρονομική πληροφορία που έχουμε αναδείξει στον Αιγαιακό πολιτισμό από την 4η χιλ., στις αρχές του 2017 ήλθαν σε επαφή μαζί μου αρκετοί αρχαιολόγοι από την Κεντρική Ευρώπη που ασχολούνται με χρυσούς δίσκους που φέρουν παράξενα χαράγματα και εμπίεστα σημεία στην επιφάνεια τους.
Τον Μάιο που πέρασε ήλθαν περίπου 35 αρχαιολόγοι που ασχολούνται με ευρήματα της 2ης χιλ. π.Χ και με κάλεσαν στην συνάντηση τους για να τους παρουσιάσω τα τηγανόσχημα ως τα πρώτα ημερολόγια και την λειτουργία του Μινωικού υπολογιστή του Παλαικάστρου (1800 π.Χ).
Έτσι προέκυψε η συνεργασία με τον διευθυντή του Μουσείου του Ανόβερου, στου οποίου την έκθεση βρίσκεται ο χρυσός δίσκος του Μούρντορφ. Ο Αρχαιολόγος ερευνητής Dr. St.Veil με φακό μέτρησε όλες τις χαράξεις που παρατηρούμε στις ομόκεντρες ζώνες του χρυσού δίσκου και μου απέστειλε το υλικό για μελέτη».
«Το αποτέλεσμα ήταν ότι παρατήρησα πως στο κέντρο ο κύκλος έχει 9 μικρούς εμπίεστους κύκλους που αν αντιστοιχούν σε σεληνιακούς μήνες τότε εφόσον προστεθούν και οι 100 χαράξεις της επομένης κυκλικής ζώνης μας δίνει άθροισμα 365 μέρες, δηλαδή το Ηλιακό ημερολόγιο», είπε.
Όπως εξήγησε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο κ. Τσικριτσής «οι επόμενες δυο ζώνες αντιστοιχούν σε 584 χαράξεις που ο αριθμός αυτός αντιστοιχεί στη συνοδική κίνηση του πλανήτη Αφροδίτη, ενώ οι επόμενες ζώνες με τις χαράξεις δίνουν ακριβώς τον αριθμό 399 ημερών, που αντιστοιχούν στη συνοδική κίνηση του Πλανήτη Δία».
Αναφορικά με τα ονόματα των πλανητών που εμφανίζονται στον δίσκο ο κ. Τσικριτσής είπε ότι «τα ονόματα των πλανητών πριν 3500 χρόνια δεν τα γνωρίζουμε αλλά η εμφάνιση σε ευρήματα των συνοδικών τους ημερών δίνει την ταυτότητά τους.
Έτσι όταν βλέπουμε σε ένα αρχαίο εύρημα να έχει 584 η 399 χαράξεις και αυτό επαναλαμβάνεται και σε άλλα τότε μπορούμε να πούμε ότι αυτές δεν είναι τυχαίες και οι κατασκευαστές ήθελαν να απεικονίσουν το ημερολόγιο των πλανητών, Αφροδίτης (584) και Δία (399).
Δεν μπορεί να έχουμε στο δίσκο του Μούρντορφ τρεις συμπτώσεις ημερολογίων, όπως τις ημέρες 365 το Ηλιακό ημερολόγιο, 584 της Αφροδίτης και 399 του Διός. Συμπερασματικά αναφέρουμε όπως έχουμε μελετήσει με τον με τον κ. Μουσά, στα Κυκλαδικά τηγανόσχημα της 3η χιλ, π.Χ όπου στην επιφάνεια τους, οι πλανήτες εμφανίζονται έχοντας ως ταυτότητα της ημέρες της συνοδικής τους κίνησης».
«Το ίδιο φαινόμενο εμφανίζεται και στον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ όπου στο εσωτερικό αποτυπώνεται το ηλιακό ημερολόγιο με 365 μέρες.
Έτσι ο δημιουργός του δίσκου έβαλε στο κέντρο τον Ήλιο που είναι η πηγή του φωτός και το πιο φωτεινό ουράνιο αντικείμενο (φωτεινότητα –26.7)», λέει και προσθέτει: «Στις επόμενες τρεις ζώνες ο κατασκευαστής έβαλε τη συνοδική κίνηση του Πλανήτη Αφροδίτη δηλώνοντας το δεύτερο σε φωτεινότητα(-4,4) πλανήτη, και στις 2 τελευταίες ζώνες έβαλε τη συνοδική κίνηση του πλανήτη Δίας που είναι ο επόμενος σε φωτεινότητα(−2.3)».
«Θεωρούμε λοιπόν ότι στον χρυσό δίσκο του Μούρντορφ συνυπάρχουν οι ταυτότητες των τριών πιο φωτεινών ουρανίων σωμάτων Ήλιος, Αφροδίτη και Δίας σε σειρά λαμπρότητας.
Τα ουράνια αυτά αντικείμενα της εποχής του Χαλκού εθεωρούντο Θεοί, όπως μας γνωρίζει ο Πλάτωνας στο έργο του Κρατύλος. Έτσι ο δίσκος θα λειτουργούσε ως φυλαχτό αφού απεικονίζονται στην επιφάνεια του οι τρεις βασικοί πλανήτες, όπου ο κάτοχός του μπορούσε να τους επικαλεσθεί για προστασία.
Αν συσχετισθούν τα ονόματα των πλανητών με τις μετέπειτα διαχρονικές ιδιότητες τους, γνωρίζουμε ότι όταν ο Ήλιος απεικονίζεται στον καθαρό χρυσό με κύκλο, σχετίζεται με μια κοσμική δύναμη της ύπαρξης. Ενώ η Αφροδίτη σχετίζεται από την αγάπη τον έρωτα και την αναπαραγωγή του ανθρώπου, και τέλος ο Δίας ήταν η αρσενική δύναμη που ρύθμιζε τις σχέσεις στις κοινωνίες», επισημαίνει ο κ. Τσικριτσής.
Και καταλήγει λέγοντας: «Συμπερασματικά αποδείξαμε ότι ο δίσκος του Μούρντορφ είναι ένα αυθεντικό ταλισματικό εύρημα με πολλά αστρονομικά στοιχεία μεγάλης ακρίβειας αποτυπωμένα στην επιφάνεια του που εμφανίζονται μόνο σε ευρήματα της 3η και 2η χιλιετίας π.Χ στον Αιγαιακό πολιτισμό».
Θρήνος για τη Ζαχαρένια στις Αγιές Παρασκιές
Θρηνούν οι Αγιές Παρασκιές για την απώλεια της 47χρονης Ζαχαρένιας Ζηδιανάκη, που έφυγε από τη ζωή δίνοντας άνιση μάχη με τον καρκίνο. Φίλη του ΔΙΑΒΑΤΗ, ακολούθησε αρκετές εκδρομές του μαζί με τους γονείς της Μανώλη και Μαρία. Το Δ.Σ. του συλλόγου μας εκφράζει θερμά συλλυπητήρια στην οικογένειά της. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που θα την σκεπάσει.
Πάλεψε σκληρά αλλά δεν τα κατάφερε αφήνοντας δυσαναπλήρωτο κενό… Το τελευταίο αντίο θα της πουν συγγενείς και φίλοι στον Ιερό Ναό Αγίου Γεωργίου στις Αγιές Παρασκιές, σήμερα στις 12.30 μ.μ.
Μεγάλο Σάββατο 18.4.20
• History Repeats Itself Every 100 Years, πανούκλα, χολέρα, ισπανική γρίπη και τώρα κορωνοιός
• Αγαπητοί συνάδελφοι και φίλοι
Ελπίζω να είστε όλοι καλά. Σας στέλνω την αγάπη μου και τις ευχές μου για τις άγιες αυτές μέρες.
Giorgos Diakakis
Κυριακή 14.2.21 
Δέστε το βίντεο
_-_TIMEA.jpg)
.jpg)
Eugène Delacroix – Le Massacre de Scio
από το http://www.ksipnistere.com/
